Brief regering : Stand van zaken invoering en implementatie VOG politiegegevens en continue screening Douane

Nr. 47 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 12 februari 2021

Tijdens het notaoverleg van 14 december jl. (Kamerstuk 31 934, nr. 45) is de motie van het lid Lodders c.s. ingediend waarin de regering is verzocht voor
alle medewerkers van de Douane de VOG politiegegevens en continue screening in te
voeren en uw Kamer voor eind januari 2021 te informeren over de stand van zaken met
betrekking tot de invoering en implementatie van deze maatregelen.1 In deze Kamerbrief informeer ik u hierover, helaas met een kleine vertraging.

De recente actualiteiten over integriteit binnen de Douane bevestigen de urgentie
om het screeningsbeleid binnen de Douane te verstevigen. De implementatie van continue
screening en het voordragen van functies voor de VOG politiegegevens heeft dan ook
mijn volle aandacht. Beide maatregelen vereisen een juridische grondslag. Dat proces
kost tijd, onder andere vanwege de afhankelijkheid van andere partijen. Gegeven het
grote belang doe ik er alles aan om dit proces te versnellen.

VOG politiegegevens

De VOG politiegegevens kan binnen de Douane worden ingevoerd, nadat het wetsvoorstel
VOG politiegegevens2 het parlementaire proces heeft doorlopen en de bijhorende algemene maatregel van
bestuur en de ministeriële regeling inwerking zijn getreden. Het wetsvoorstel VOG
politiegegevens is op 17 december 2020 door uw Kamer aangenomen (Handelingen II 2020/21,
nr. 39, Stemmingen wijziging van de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens) en
ligt thans ter behandeling voor in de Eerste Kamer.

Het wetsvoorstel maakt het mogelijk om de screening van personen aan te scherpen voor
de functies waarvoor een hoge mate van integriteit is vereist. Het gaat om functies:

– met de bevoegdheid om geweld te gebruiken,

– met toegang tot gevoelige informatie op het terrein van openbare orde,

– veiligheid en handhaving van de rechtsorde, of

– betrokkenheid bij integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur.

Daarbij geldt een aantal strikte randvoorwaarden, zoals een proportionaliteitsafweging
per functie. De Minister voor Rechtsbescherming zal – gelet op zijn verantwoordelijkheid
voor deze wet – aan de hand van de eerdergenoemde criteria beoordelen of een zwaardere
screening gerechtvaardigd is. Hierna wijst de Minister voor Rechtsbescherming bij
ministeriële regeling die functies aan, die deze toets hebben doorstaan. Met inachtneming
van de behandeling van het wetsvoorstel in de Eerste Kamer, zal deze ministeriële
regeling voorafgaand aan de vaststelling aan beide Kamers der Staten-Generaal worden
overgelegd.

Conform de toezegging in mijn brief van 15 oktober 2020 (Kamerstuk 31 934, nr. 36) heeft de Douane in het vierde kwartaal van 2020 alle functies binnen de Douane in
concept voorgedragen aan het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) met als
doel deze in de ministeriële regeling op te nemen. De Minister voor Rechtsbescherming
heeft inmiddels toegezegd dat vanaf de start van de screening door middel van de VOG
politiegegevens ook functies binnen de Douane hiervoor in aanmerking komen.

Om te kunnen beoordelen of functies voor aanwijzing in aanmerking komen, is een motivatie
ten aanzien van de noodzaak en proportionaliteit van het gebruik van de VOG politiegegevens
voor de specifieke functie nodig. Dit geldt voor alle organisaties die functies willen
voordragen voor de VOG politiegegevens.

Uiteraard zorg ik ervoor dat ik zo snel mogelijk een onderbouwing per functie aan
de Minister voor Rechtsbescherming overhandig, zodat hij op grond daarvan kan beoordelen
welke functies voor aanwijzing in de ministeriële regeling in aanmerking komen. Op
dit moment werk ik dit nader uit en voeren JenV en de Douane hierover gesprekken (ambtelijk).
Op basis van de uitkomst van deze gesprekken is de volgende stap het indienen van
de formele voordracht van de functies bij de Douane aan de Minister voor Rechtsbescherming.
Conform de huidige planning is deze voordracht voorzien in dit voorjaar. Alvorens
de functies formeel voor te dragen, is overeenstemming met de vakbonden en de medezeggenschap
vereist.

Op het moment dat bekend is welke functies in de ministeriële regeling worden opgenomen,
worden profielschetsen per functiegroep opgesteld. Het opstellen van profielschetsen
helpt bij het onderkennen van de risico’s per functiegroep en het juist invullen van
het aanvraagformulier voor een VOG politiegegevens.

Continue screening

Continue screening is een maatregel die het huidige integriteitsbeleid flink zal versterken.
Continue screening levert een meer actueel inzicht op ten aanzien van eventuele risico’s
bij medewerkers doordat continu een controle plaatsvindt op de gegevens van medewerkers
in het Justitieel Documentatiesysteem. Als daarin een relevante wijzing optreedt,
informeert Justis de werkgever dat een nieuwe VOG aangevraagd moet worden door de
medewerker. Voordat invoering van continue screening binnen de Douane gerealiseerd
kan worden, moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan:

1) grondslag in de cao;

2) het praktisch mogelijk maken in de uitvoering;

3) het vormgeven van een juridische grondslag, met daarbij expliciete aandacht voor waarborgen
op het gebied van privacy.

Ad 1 Grondslag in de cao

De invoering van continue screening heeft gevolgen voor het personeelsbeleid bij de
Douane. Dit betekent dat de vakbonden een formele rol hebben bij de invoering en de
reikwijdte van deze maatregel. Medio januari jl. is door het Ministerie van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties bevestigd dat voor invoering, een grondslag in de cao
is vereist, naast een wettelijke grondslag (in een AMvB). Het gesprek over de aanpassing
van de cao vindt thans plaats in het Sectoroverleg Rijk (SOR). Parallel aan het gesprek
op Rijksniveau wordt op departementaal niveau met de vakbonden gesproken over de wijze
waarop continue screening binnen de Douane wordt ingevoerd.

De vakbonden zijn net als uw Kamer en ik doordrongen van de noodzaak van continue
screening. Er is dan ook consensus over de invoering van continue screening binnen
de Douane voor medewerkers die het meest kwetsbaar zijn voor ongewenste beïnvloeding
van buitenaf. Met de vakbonden zijn we in gesprek over de exacte reikwijdte van de
maatregel en daarmee samenhangend op het aantonen van de proportionaliteit van de
maatregel per functie. Om tijdsverlies te voorkomen bij de functies waarvoor de maatregel
het meest urgent is en waarover reeds consensus bestaat, kies ik voor een gefaseerde
invoering van continue screening. De afspraken die we maken met de vakbonden moeten
worden bestendigd in een cao-grondslag.

Ad 2 Uitvoering

De gehanteerde werkwijze van continue screening in de kinderopvang en taxibranche
vormt de basis voor de opzet van continue screening bij de Douane.

De uitvoeringsaspecten – zoals de technische aspecten en de organisatorische inbedding –
om deze maatregel binnen de Douane in te voeren zijn op hoofdlijnen in kaart gebracht.
Op basis hiervan buigen verschillende ambtelijke werkgroepen zich momenteel over de
concrete uitwerking hiervan. De invoering van continue screening bij de Douane heeft
ook invloed op de werkprocessen en het portfolio van Justid en Justis. Er zijn dan
ook in totaal drie uitvoeringstoetsen nodig, namelijk van de Douane, Justid en Justis.

Ik verwacht in april 2021 aan de hand van de uitkomsten van de uitvoeringstoetsen
een meer concreet integraal beeld te hebben van de wijze waarop de continue screening
kan worden ingericht binnen de Douane.

Door Justid en Justis vroegtijdig bij de voorbereidingen van de invoering van continue
screening bij de Douane te betrekken, kunnen zij kritisch meekijken en adviseren op
de (on)mogelijkheden voor hun eigen organisatieonderdelen, en wordt het proces versneld.

Ad 3 Juridische aspecten

Op dit moment wordt door mijn ministerie ook gewerkt aan een ontwerp AMvB waar, naast
de bovengenoemde uitvoeringstoetsen, ook de grondrechtentoets en het advies van de
Autoriteit Persoonsgegevens (AP) deel uitmaken van het proces.

De invoering van deze maatregel heeft gevolgen voor de privacy van medewerkers. Dit
vraagt om expliciete waarborging van privacyaspecten. In dit kader zal de AP worden
gevraagd een separaat advies uit te brengen. Ook zal het advies van de AP bij het
wetsvoorstel screening ambtenaren van politie en politie-externen (Kamerstuk 35 170) betrokken worden bij de inrichting van continue screening binnen de Douane. Gelet
op de noodzakelijkheids- en evenredigheidseis die artikel 8 van het EVRM stelt aan
de rechtvaardiging van een dergelijke inbreuk op het privéleven, is een goed onderbouwde
beantwoording van de proportionaliteitsvraag essentieel. Ik verwacht dat in het voorjaar
duidelijk wordt wanneer de AP om advies gevraagd wordt.

Op dit moment wordt verder onder andere de wijze waarop de uitwisseling van persoonsgegevens
tussen Justid en de Douane kan worden vormgegeven onderzocht.

Conclusie

Mijn en uw streven zijn helder: de VOG politiegegevens en de continue screening moeten
zo snel als mogelijk worden ingevoerd binnen de Douane. De VOG politiegegevens kan
voor aangewezen functies binnen de Douane ingevoerd worden zodra het wetsvoorstel
VOG politiegegevens en de onderliggende algemene maatregel van bestuur en de ministeriële
regeling inwerking zijn getreden.

Voor de inwerkingtreding van continue screening ben ik afhankelijk van een cao-grondslag
en een juridische grondslag in een AMvB. De wens om continue screening voor medewerkers
van Douane zo spoedig mogelijk in te voeren is nog steeds onveranderd en heeft mijn
hoogste prioriteit. Daar waar dit binnen mijn bevoegdheden ligt, zal ik het proces
versnellen. Omwille van het tempo worden verschillende acties daarom niet volgordelijk
– zoals gebruikelijk – maar parallel aan elkaar uitgevoerd. In het voorjaar informeer
ik u over de voortgang.

Motie Lodders en Van Weyenberg

Tot slot maak ik van de gelegenheid gebruik om u te informeren over de uitvoering
van de motie van de leden Lodders en Van Weyenberg.3 Deze motie verzoekt de regering een breder wetenschappelijk onderzoek op te zetten
naar kwetsbaarheden in het integriteitsbeleid bij de Douane en THOR-organisaties.
De Minister van Justitie en Veiligheid heeft het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum
(WODC) gevraagd dit jaar een onderzoek uit te voeren naar de risico's op corruptie
in Nederland. Hierbij zal ook worden gekeken naar signalen over corruptie in de mainports
in Nederland, waaronder de Rotterdamse haven. Met dit onderzoek verwacht ik een passende
uitvoering te kunnen geven aan de motie.

De Staatssecretaris van Financiën, A.C. Van Huffelen