Brief regering : Toezegging gedaan tijdens het AO over Toeval-Amerikanen van 24 november 2020 over het zwartboek van de belangengroep Americans Overseas

Nr. 266
BRIEF VAN DE MINISTER EN STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 2 februari 2021

Tijdens het algemeen overleg over toeval-Amerikanen op 24 november jl. (Kamerstuk
25 087, nr. 265) hebben wij toegezegd om uw Kamer in een brief te informeren over de stand van zaken
van de acties die zijn ondernomen naar aanleiding van de toezeggingen die we hebben
gedaan tijdens het algemeen overleg. In deze brief zullen wij eerst gevolg geven aan
de toezegging om te reageren op het zwartboek van de belangengroep Americans Overseas,
dat aan het kabinet werd aangeboden tijdens het algemeen overleg. Daarna zullen wij
ingaan op de acties die wij hebben ondernomen en gaan ondernemen om «onbedoelde Amerikanen»
te helpen, onder andere om de informatievoorziening richting hen te verbeteren. Ook
gaan we in op de acties die zijn ondernomen en nog ondernomen gaan worden in Europees
en bilateraal verband.

Samenvatting

Wij hebben met de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) afspraken gemaakt om te
komen tot een tijdelijke oplossing. Een belangrijk onderdeel van de afspraken is dat
de banken geen rekeningen van «onbedoelde Amerikanen» zullen sluiten in 2021, ook
niet als zij geen US TIN/CLN1 hebben aangeleverd. Voor een structurele oplossing zijn afspraken met de Verenigde
Staten nodig. De inzet is om vóór 2022 tot een definitieve regeling met de Verenigde
Staten te komen. Op 9 december jl. heeft de Raad van de EU een brief gestuurd aan
het Amerikaanse Ministerie van Financiën om tot een definitieve oplossing te komen
voor «onbedoelde Amerikanen».2 De procedures en kosten voor het afstand doen van de Amerikaanse nationaliteit worden
hierin ook aangekaart.

Op 17 december jl. heeft op ambtelijk niveau een gesprek plaatsgevonden over de informatievoorziening
rondom FATCA met de vertegenwoordigers van twee belangengroepen voor onbedoelde Amerikanen:
Americans Overseas en de Onbedoelde Amerikanen. Op basis van de input uit dit gesprek
wordt bezien hoe de informatievoorziening voor onbedoelde Amerikanen kan worden verbeterd.

Reactie op zwartboek van de Americans Overseas

In het algemeen overleg hebben wij toegezegd een reactie te geven op het zwartboek
van Americans Overseas. Het is inzichtelijk geweest om de reacties in dit zwartboek
te lezen. Hierdoor krijgen we beter zicht op wat er speelt en welke problemen «onbedoelde
Amerikanen» ervaren. Een groot deel van de ervaringen uit het zwartboek, bijvoorbeeld
over de informatievoorziening van de banken en de overheid en de rol van de banken,
behandelen we later in deze brief. Graag verwijzen we ook naar de kamerbrief van 23 november
2020 waarin is ingegaan op de reden voor het sluiten van de IGA (FATCA verdrag) met
de VS3 . We zullen hier ingaan op de overige problemen die in het zwartboek door de Nederlanders
met ook de Amerikaanse nationaliteit worden aangekaart.

In het zwartboek komen gevoelens van frustratie naar voren over het feit dat mensen
ondanks het volgen van de procedures en het bestaan van een belastingverdrag toch
Amerikaanse belasting moeten betalen. We begrijpen dat gevoel van onrechtvaardigheid.
Deze mensen hebben immers al belasting betaald in Nederland. In de meeste gevallen4 voorkomt een belastingverdrag het ontstaan van dubbele belasting. Een verdrag kan
echter niet elke situatie die als dubbele belasting wordt gevoeld voorkomen. Dit komt
doordat landen verschillende grondslagen voor de belastingheffing hanteren. Zo kan
het belastingverdrag met de VS niet voorkomen dat de VS over bepaalde bronnen van
inkomen belasting heft waarover Nederland niet heft. Dan ontstaat er namelijk strikt
gezien geen dubbele belasting en mag de VS heffen bij de eigen onderdanen. Dit is in de afspraken die
de VS met andere landen heeft gemaakt niet anders en komt doordat de VS als een van
de weinige landen ter wereld belasting heft op basis van nationaliteit.

Een oplossing voor toekomstige dubbele belasting is om afstand te doen van de Amerikaanse
nationaliteit. Bij het afstand doen moet belasting worden betaald over de laatste
vijf jaar. Onder voorwaarden worden openstaande belastingschulden lager dan 25.000
dollar kwijtgescholden. Ook met deze procedure zijn kosten gemoeid. We begrijpen het
gevoel van onrechtvaardigheid over het feit dat voor het doen van afstand van het
Amerikaans staatburgerschap betaald moet worden. Daarom zetten wij ons in om deze
optie toegankelijker te maken (zie kopje onderzoeken mogelijkheid informatieloket).

In de reacties die zijn gebundeld in het zwartboek komt ook de vraag naar voren hoe
het zit met de pensioenproducten die «onbedoelde Amerikanen» bezitten. Deze producten
zijn doorgaans uitgezonderd van FATCA5 en hoeven niet te worden gerapporteerd aan de Amerikaanse belastingdienst. Graag
verwijzen we hiervoor ook naar de uitspraak van de Rechtbank Midden-Nederland van
23 december 2020, waarin de rechter oordeelt dat de bank pensioenproducten van de
betreffende persoon in het daar aan de orde zijnde geval moet continueren en niet
mag beëindigen vanwege het risico op belastingontduiking dat in deze zaak werd geconstateerd6 . Volgens de rechter laat dit onverlet dat de bank wel op andere (wettelijke en contractuele)
beëindigingsgronden in de toekomst een product mag beëindigen.

Daarnaast zijn er klachten over financiële instellingen (FI’s) die helemaal geen Amerikaanse
klanten meer bedienen. Dit zijn veelal kleinere banken die al vanaf de implementatie
van de FATCA-regelgeving hebben besloten, vanwege onder andere non-compliance-risico’s,
om geen Nederlanders met de Amerikaanse nationaliteit meer te bedienen. Deze FI’s
hebben in het verleden gemeld dat zij de dienstverlening aan cliënten niet zozeer
beëindigen op grond van nationaliteit maar op grond van belastingplicht, waarbij de
Amerikaanse belastingplicht niet per se samenvalt met de Amerikaanse nationaliteit7 . Iemand kan een US person zijn en Amerikaanse belasting moeten betalen, zonder de Amerikaanse nationaliteit
te hebben. Dit is bijvoorbeeld het geval bij zogenoemde greencard-houders.

Tot slot komt in het zwartboek naar voren dat veel FI’s geen beleggingsproducten aanbieden
aan Nederlandse inwoners die ook de Amerikaanse nationaliteit hebben. Dat is in de
regel niet het gevolg van de FATCA-verplichtingen, maar het gevolg van andere Amerikaanse
regelgeving, zoals bijvoorbeeld de Dodd Frank Act uit 2010, die beoogt de financiële
sector in de VS weer onder controle te brengen en een betere bescherming te bieden
aan de consument. Dergelijke regelgeving kan tot gevolg hebben dat US persons niet
in bepaalde soorten beleggingsproducten mogen stappen. Ook Nederlandse vermogensbeheerders
kunnen geraakt worden door dergelijke regelgeving als zij US persons als investeerder
hebben in hun fondsen. Uit navraag bij de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB)
blijkt dat er bij hen op dit moment tenminste drie banken in beeld zijn die beleggingsproducten
(execution only dienstverlening) aanbieden aan Nederlanders met ook de Amerikaanse nationaliteit.
De NVB heeft aangeven dat het kan zijn dat vermogensbeheerdiensten niet of alleen
in individuele gevallen worden aangeboden aan US persons, vanwege de complexiteit
voor Amerikaanse belastingplichtigen als zij beleggen in niet-Amerikaanse beleggingsfondsen
(Passive Foreign Investment Companies (PFIC)).

Uit het zwartboek blijkt ook dat veel mensen de stap al hebben gezet om oftewel een
social security nummer (SSN/TIN) aan te vragen of afstand te doen van de Amerikaanse nationaliteit. Wij
zijn erg blij dat mensen deze keuze hebben gemaakt en adviseren alle «onbedoelde Amerikanen»
om zo snel mogelijk deze stappen te ondernemen.

Gesprekken met NVB over problematiek rondom bankrekeningen

Casuïstiek achter sluiten dertien rekeningen

Tijdens het algemeen overleg op 24 november 2020 hebben wij toegezegd om met de banken
in gesprek te gaan over de casuïstiek achter de dertien bankrekeningen van onbedoelde
Amerikanen waarvan banken hebben aangeven dat deze zijn opgezegd. Alsmede over de
relatie met belastingontduiking.

Volgens de NVB is, voor zover bij hen bekend, het vermoeden van belastingontduiking
enkel aan de orde gekomen in de casus van de rechtszaak tussen een Accidental American
en de Volksbank8. De NVB heeft aangegeven dat bij de rekeningen die grootbanken hebben gesloten sprake
is van toetsing per individueel geval op basis van de communicatie met en de reactie
van de rekeninghouder. Volgens de NVB zijn de «reguliere» rekeningen opgezegd door
banken vanwege het ontbreken van een US TIN ofCLN en omdat na meerdere contactmomenten
is vast komen te staan dat de rekeninghouder geen US TIN of CLN aan wil leveren. In
een groot deel van de dertien gevallen heeft de klant de rekening zelf gesloten na
overleg met de bank.

Volgens de NVB bestaat het aantal van dertien bankrekeningen uit vier spaarrekeningen
waarbij de klant een tegenrekening had bij een andere bank, negen betaalrekeningen,
waarvan één rekening de casus is in de uitspraak van het Kifid en de Rechtbank Midden
Nederland. Van de spaarrekeningen is één rekening ondertussen weer geopend, nadat
de klant een US TIN had aangeleverd. De betaalrekeningen die zijn gesloten hadden
of een saldo van meer dan $ 50.000 of een saldo van minder dan $ 50.000 maar waarbij
er wel tevens een effectenrekening werd aangehouden door deze personen. De reden hiervoor
is dat FI’s onder FATCA verplicht zijn iedere effectenrekening te rapporteren, ongeacht
de waarde van de beleggingen. Een aantal van de dertien rekeningen zag overigens niet
op «onbedoelde Amerikanen» maar op expats.

Duitse oplossing

Naar aanleiding van de berichten over het sluiten van rekeningen spraken wij op 20 november
2020 met de banken en hebben daarbij afspraken gemaakt. De grootbanken hebben ons
toen toegezegd om geen rekeningen meer te zullen sluiten van klanten die een aanvraag
voor een US TIN of CLN hebben ingediend en geen rekeningen te zullen sluiten als klanten
louter niet reageren op een aantal brieven. Wij hebben in onze brief aan uw Kamer
van 23 november aangegeven dat als een klant expliciet te kennen heeft gegeven dat hij of zij geen US TIN of CLN zal vragen, het dan kan
voorkomen dat de bank een rekening na een zorgvuldig proces heeft beëindigd. Ten aanzien
van een reguliere betaalrekening geldt in beginsel dat banken niet verplicht zijn
om rekeningen van bepaalde klanten in stand te houden. Een bank moet bij opzegging
van bankrekeningen wel voldoen aan geldende wet- en regelgeving. Als een bank een
rekening wil opzeggen op basis van een in de overeenkomst met de klant overeengekomen
bevoegdheid tot beëindiging van die overeenkomst, moeten daarbij de eisen van redelijkheid
en billijkheid in acht worden genomen9.

Het kabinet vindt het belangrijk dat iedereen toegang heeft tot het betalingsverkeer.
De afgelopen tijd hebben meerdere gesprekken plaatsgevonden met de NVB en de banken
over het sluiten van rekeningen van Nederlanders met ook de Amerikaanse nationaliteit.
Hierbij hebben banken nogmaals benadrukt dat er geen rekeningen worden gesloten als
een persoon een aanvraag heeft gedaan voor een US TIN of in het proces zit voor een
CLN. Het beeld van de banken is dat een groot aantal van de «onbedoelde Amerikanen»
al over een US TIN beschikt of een procedure is gestart voor de aanvraag van een US
TIN of CLN. De NVB heeft gemeld dat er een zeer klein aantal personen is dat nog geen
US TIN heeft aangeleverd bij de bank en expliciet aangeeft dit niet te willen doen.

In de gesprekken heeft de NVB ons gemeld ook een oplossing te willen vinden voor de
groep die nog geen US TIN of CLN heeft aangeleverd en die niet heeft gereageerd op
brieven of heeft aangegeven dit niet te willen gaan doen. In het algemeen overleg
hebben we ook toegezegd om met de NVB te bespreken of de door Duitsland gekozen handelwijze
voor de Nederlandse banken de benodigde zekerheid kan bieden om het sluiten van bankrekeningen
te beëindigen. Hiermee wordt ook verwezen naar de motie van 12 februari 201910 . Na ons verdiept te hebben in deze oplossing is gebleken dat de Duitse versie van
de leidraad FATCA eigenlijk niet afwijkt van de Nederlandse. In de Duitse leidraad
staat dat FI’s een redelijke inspanning moeten leveren om een TIN of CLN te verkrijgen.
Ook in de Nederlandse leidraad staat dat een inspanning om de TIN te verkrijgen voor
de banken volstaat. De Duitse autoriteiten hebben bovendien geen bevestiging van de
VS gekregen dat zij de «Duitse route» sanctioneren en in Duitsland spelen ook problemen
met het sluiten van bankrekeningen. In het gesprek tussen de EU en de VS zal desalniettemin
om nadere verduidelijking van de inspanningsverplichting worden gevraagd, zodat de
banken genoeg comfort krijgen over welke inspanningen van hen verwacht worden bij
het verkrijgen van een US TIN of CLN.

Wij hebben daarom met de NVB afgesproken om te komen tot een tijdelijke oplossing
in 2021, met een inzet om vóór 2022 tot een definitieve regeling met de VS te komen.
De banken hebben aan ons toegezegd om in 2021 geen rekeningen te sluiten van personen
met ook de Amerikaanse nationaliteit als zij geen US TIN of CLN hebben aangeleverd.
Een kanttekening hierbij is dat deze toezegging niet ziet op gevallen waarin zich
ook andere omstandigheden voordoen die aanleiding kunnen zijn voor het sluiten van
de rekening indien blijkt dat dit noodzakelijk is voor het naleven van de Wet ter
voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering (Wwft). Om de banken voldoende
comfort te bieden hebben wij met de banken afgesproken dat Nederland een FI compliant
acht in de zin van de FATCA-regelgeving bij een redelijke inspanning van de FI om
een TIN/CLN aan te leveren en dat Nederland dit ook aan de Verenigde Staten zal communiceren.
In oktober 2021 is er een tussentijds gesprek met de banken om te bespreken hoe het
staat met de acties in Europees verband.

Acties in bilateraal en Europees verband

Afgelopen maanden hebben wij ons ingezet om FATCA opnieuw op de Europese agenda te
krijgen. Dit heeft geleid tot een brief van de Raad van de EU aan het Amerikaanse
Ministerie van Financiën, die op 9 december jl. is verstuurd11 . Deze brief gaat in op de uitnodiging van de VS om samen met de EU en de banken
de gevolgen van FATCA voor onbedoelde Amerikanen te bespreken. Momenteel wachten we
op een reactie van de VS. Zoals we al hebben gezegd tijdens het algemeen overleg willen
wij binnenkort de FATCA-problematiek ook nog een keer bilateraal met de VS aankaarten.

Procedure voor afstand doen en aanvragen SSN

Uw Kamer heeft ons gevraagd om met de Amerikaanse ambassade in gesprek te gaan over
de kosten voor het afstand doen van de Amerikaanse nationaliteit en de bijkomende
procedures voor het doen van belastingaangifte, die vaak ook weer extra kosten met
zich meebrengen. De procedures en kosten voor het afstand doen zijn aangekaart in
de brief aan de VS die de EU op 9 december jl. heeft verstuurd. Daarnaast heeft de
IRS in een recent rapport aan het Amerikaanse Congres aangekondigd meer informatie
te gaan verstrekken aan internationale belastingbetalers (o.a. door middel van videocalls met belastingplichtigen) en ook een online discussieplatform te openen waar internationals rechtstreeks vragen kunnen stellen aan de IRS12 . Onze hoop is dat deze extra maatregelen van de IRS de administratieve last voor
onbedoelde Amerikanen enigszins zullen verlichten.

Over het verwerken van de aanvragen voor US TIN’s en CLN’s zijn wij in contact met
de Amerikaanse ambassade. Hoewel de corona-maatregelen voor enige vertraging hebben
gezorgd is de verwerking sinds oktober weer hervat en bestaat er momenteel slechts
zes weken wachttijd voor het aanvragen van een CLN. De nieuwe corona-maatregelen hebben
daar geen invloed op. Bovendien hebben de banken afgesproken om geen rekeningen te
sluiten indien zij bericht ontvangen dat de procedure in gang is gezet. Bij elke nieuwe
aanvraag krijgt de aanvrager automatisch zo’n bericht voor de banken. Voor US TIN’s
geldt dat er een maandelijkse inloopgelegenheid is waar aanvragen behandeld worden
door het consulaat. Doorgaans komt iedereen die zich inschrijft dezelfde maand nog
aan de beurt. Een US TIN aanvraag wordt geïnitieerd middels een web-formulier van
het Federal Benefits Unit13 waarna de mogelijkheid bestaat om te verschijnen op de maandelijkse inloopdag.

Positie kinderen van diplomaten en militairen

De leden van de fractie van D66 vroegen ons uit te zoeken of kinderen van diplomaten
en militairen die in de VS verblijven en daar geboren worden automatisch ook de Amerikaanse
nationaliteit krijgen bij geboorte. Het is in beginsel aan de VS om te bepalen aan
wie het zijn nationaliteit wil verlenen. De VS heeft voor personen met een diplomatieke
status een uitzondering gemaakt op de regel dat nationaliteit verkregen wordt bij
geboorte in de VS. Dit betekent dat kinderen geboren uit leden van de diplomatieke
missies, of uit personen met een vergelijkbare status, in de regel niet de Amerikaanse
nationaliteit zullen krijgen. Personeel zonder diplomatieke status (zoals lokaal aangenomen
staf) en personen met de Nederlandse nationaliteit die bij een in de VS gevestigde
internationale organisatie werken vallen niet zonder meer onder deze uitzondering.
Het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken verstrekt hierover geen documentatie
maar adviseert aan ouders om zelf tijdig documentatie te verzamelen en te bewaren
zodat zij kunnen bewijzen dat hun kind geen Amerikaan is.

Gesprekken over informatievoorziening

In beide zwartboeken komt naar voren dat de informatievoorziening van de banken en
de overheid moet worden verbeterd. Op 17 december jl. heeft op ambtelijk niveau een
gesprek plaatsgevonden over de informatievoorziening rondom FATCA met de vertegenwoordigers
van twee belangengroepen voor onbedoelde Amerikanen: Americans Overseas en de Accidental
Americans. De twee groepen hebben toegelicht welke problemen zij ervaren en hoe zij
geïnformeerd zouden willen worden door de overheid. Op basis van hun input wordt momenteel
bezien hoe de informatievoorziening voor «onbedoelde Amerikanen» verbeterd kan worden,
bijvoorbeeld door informatie toegankelijk te maken op één centraal punt op rijksoverheid.nl.
Daarnaast is toegezegd om met de «onbedoelde Amerikanen» een tweede gesprek aan te
gaan op ambtelijk niveau, om hun vragen over de IGA te beantwoorden.

Wij hebben daarnaast met de NVB besproken of er een mogelijkheid zou zijn om een informatieloket
te openen voor deze groep. De NVB heeft aangegeven niet geëquipeerd te zijn om vragen
van individuele klanten over FATCA en hun bank te beantwoorden. Op dit moment hebben
de banken en de NVB informatie opgenomen op hun website over wat de gevolgen zijn
van FATCA voor Nederlanders die geboren zijn in de VS. De banken hebben toegezegd
om hun informatievoorziening verder te verbeteren om een beter inzicht te kunnen geven
in wat FATCA betekent voor de klant bij de bank.

Gesprek met banken over proactief informeren over grens van 50.000 USD

Aan de banken is ook gevraagd of zij Nederlanders met ook de Amerikaanse nationaliteit
kunnen informeren over de grens van 50.000 USD, zodat deze personen op de hoogte zijn
dat zij boven deze grens een US TIN/CLN aan moeten leveren bij de bank. De NVB heeft
aangegeven dat het niet voor alle banken mogelijk is om Nederlanders met ook de Amerikaanse
nationaliteit te informeren over de grens van 50.000 USD, omdat de banken hun geautomatiseerde
systemen op verschillende manieren hebben ingericht. Volgens informatie van de NVB
is er geen uniforme wijze waarop Nederlandse banken Nederlanders met ook de Amerikaanse
nationaliteit identificeren. De NVB heeft aangegeven dat er banken zijn die ook de
Onbedoelde Amerikanen in beeld hebben die onder de 50.000 USD dollargrens zitten,
en proactief informeren over deze grens van 50.000 USD en dat zij een US TIN aan moeten
leveren zodra ze boven deze grens uitkomen. Daarnaast heeft de NVB aangegeven dat
banken klanten er ook op kunnen wijzen dat zij een US TIN/CLN aan moeten leveren bij
de bank op het moment dat zij bijvoorbeeld een effectenrekening of een nieuwe bankrekening
openen of een ander bancair product aanvragen.

Vervolg

Wij hebben met de NVB afgesproken dat in 2021 geen rekeningen van «onbedoelde Amerikanen»
worden gesloten, ook als zij geen US TIN/CLN14 hebben aangeleverd. Voor een structurele oplossing zijn afspraken met de Verenigde
Staten nodig.

De inzet is om vóór 2022 tot een definitieve regeling met de Verenigde Staten te komen.
Over drie maanden informeren wij uw Kamer opnieuw over de stand van zaken en de voortgang
van de acties.

De Minister van Financiën,
W.B. Hoekstra

De Staatssecretaris van Financiën,
J.A. Vijlbrief