Brief regering : Verslag van de Raad Buitenlandse Zaken van 12 oktober 2020

Nr. 2224 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 15 oktober 2020

Hierbij bied ik u het verslag aan van de Raad Buitenlandse Zaken van 12 oktober 2020.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
S.A. Blok

VERSLAG RAAD BUITENLANDSE ZAKEN VAN 12 OKTOBER 2020

Introductie

Op maandag 12 oktober 2020 vond de Raad Buitenlandse Zaken plaats in Luxemburg. De
Minister van Buitenlandse Zaken heeft namens het kabinet deelgenomen. Onder het agendapunt
Current Affairs sprak de Raad onder meer over Nagorno/Karabakh, Venezuela en het Actieplan Mensenrechten.
Op de agenda stonden verder de Belgrado-Pristina dialoog, Wit-Rusland, Rusland en
Latijns-Amerika. Vanwege tijdgebrek kon de bespreking over multilateralisme geen doorgang
vinden.

Current Affairs

Nagorno-Karabakh

De Hoge Vertegenwoordiger (HV) gaf een toelichting op de huidige situatie en reflecteerde
op het staakt-het-vuren dat de partijen in Moskou overeenkwamen. Het is nog zeer de
vraag of de partijen zich bereid blijven tonen de dialoog aan te gaan. De Commissie
stelt middelen beschikbaar voor humanitaire hulp aan de regio en beziet op welke manier
het nog meer steun kan verlenen, onder andere via de Speciaal Vertegenwoordiger voor
de Zuidelijke Kaukasus. Het kabinet verwelkomde het staakt-het-vuren, maar onderstreepte
de ernstige zorgen over de schendingen hiervan. In lijn met de moties van de leden
Karabulut en Voordewind c.s. veroordeelde het kabinet de oorlogsretoriek van alle
landen, waaronder Turkije, en riep het kabinet deze landen op zich afzijdig te houden
bij dit conflict en bij te dragen aan de implementatie van het staakt-het-vuren.1 Externe inmenging leidt eerder tot escalatie dan tot de-escalatie van het conflict.
In lijn met de gewijzigde motie van de leden Van Helvert en Voordewind heeft het kabinet
aangekondigd de OVSE te vragen onderzoek te doen naar de rol van externe actoren.2

Venezuela

De HV gaf een korte terugkoppeling over de recente missie aan Venezuela door de Europese
Dienst voor Extern Optreden (EDEO). De missie had tot doel het regime te overtuigen
van de noodzaak de parlementsverkiezingen uit te stellen omdat op het moment geen
veilige en eerlijke verkiezingen kunnen worden georganiseerd. Daarnaast vroeg EDEO
het regime het mandaat van het huidige parlement te verlengen totdat nieuwe verkiezingen
plaats hebben gevonden. Het regime heeft inmiddels via een communiqué laten weten
de verkiezingen in principe niet uit te stellen. Verlenging van het mandaat van het
parlement is ook niet bespreekbaar voor het regime. Enkele lidstaten riepen de HV
op alles in het werk te stellen alsnog een election observation mission naar Venezuela te sturen. Andere lidstaten, waaronder Nederland, benadrukten juist
dat verdere sancties niet moeten worden uitgesloten.

Update actieplan mensenrechten

De HV gaf een update over het EU-actieplan mensenrechten en democratie 2020–2024.
De lidstaten bereikten op vrijdag 9 oktober jl. na lang onderhandelen een inhoudelijk
akkoord over het actieplan. Of ook het voorstel van de HV/Commissie voor een besluit
van de Raad om de Europese Raad aan te bevelen het Actieplan tot strategisch belang
en doelstelling van de Unie te benoemen op overeenstemming in de Raad leidt is echter
onzeker. Dat zou het mogelijk maken om besluiten van de Raad die worden genomen op
grond van het actieplan met gekwalificeerde meerderheid te nemen. Het kabinet en enkele
andere lidstaten toonden zich hiervan voorstander, maar verscheidene andere lidstaten
maken hiertegen bezwaar. Onder dit agendapunt heeft het kabinet tevens verwelkomd
dat de Commissie en de HV snel de wetsvoorstellen ten behoeve van het EU mensenrechtensanctieregime
zullen presenteren, en opnieuw het belang benadrukt dat het kabinet hecht aan spoedige
bespreking hiervan in de Raad.

Varosha

Cyprus informeerde de Raad over de acties van Turkije ten aanzien het heropenen van
het strand van Varosha. Op verzoek van Cyprus en Griekenland kwamen de leden van de
Raad een EU-verklaring overeen waarin grote bezorgdheid wordt uitgesproken over de
gebeurtenissen en wordt oproepen tot onmiddellijk terugdraaien daarvan. In zijn reactie
verwees de HV voorts naar de conclusies van de Europese Raad van 1 en 2 oktober over
de spanningen in de Oostelijke Middellandse Zee.

Overig

De Raad stond stil bij de onrust in Kirgizië. De HV wees op de ongeldigheid van de
recente parlementsverkiezingen. De woordvoerder van de HV heeft een verklaring uitgebracht
die oproept tot het uitschrijven van nieuwe verkiezingen.

Tevens spraken de ministers kort over de recente EU-Oekraïne top die 6 oktober jl.
voor de 22e keer plaatsvond. CIE voorzitter Von der Leyen kon niet deelnemen aan de top als gevolg
van een verplichte quarantaine. Beide zijden committeerden zich aan intensivering
van de betrekkingen langs de lijnen van het EU-Oekraïne associatieakkoord. Tevens
onderstreepten beide partijen het belang van het Normandië-format bij het oplossen
van het conflict in Oost-Oekraïne.

Daarnaast spraken de ministers hun zorgen uit over de situatie in de regio Cabo Delgado
in Mozambique. Het kabinet is bezorgd over de humanitaire en veiligheidssituatie in
de regio en de meldingen van vermeende mensenrechtenschendingen. Ongeveer driehonderdduizend
mensen zijn op de vlucht geslagen, onder meer vanwege onrust en de verslechterende
veiligheidssituatie.

De Raad stond ook kort stil bij de situatie in Mali. De HV heeft met de nieuwe president
gesproken en zal snel naar de regio afreizen. Hij wees op het belang van goed bestuur
en het tegengaan van corruptie. Nadruk moet blijven liggen op het doorvoeren van hervormingen.
Dat is de afgelopen jaren onvoldoende gebeurd.

Wit-Rusland

De ministers constateerden dat de situatie in Wit-Rusland niet verbeterd is sinds
de Europese Raad op 1 oktober instemde met een sanctiepakket in reactie op de illegitieme
presidentsverkiezingen en het gewelddadig neerslaan van democratische protesten. Er
bestond consensus onder de lidstaten dat aanvullende sancties nodig zijn. Daarbij
gaven veel lidstaten, waaronder Nederland, aan voorstander te zijn van het sanctioneren
van hooggeplaatste gezagsdragers waaronder president Loekashenko. Additionele sanctievoorstellen
worden momenteel verder uitgewerkt. De HV gaf aan dat EDEO en CIE bezig zijn te onderzoeken
hoe bestaande steun aan Wit-Rusland zoveel mogelijk kan worden omgebogen zodat het
ten goede komt aan het maatschappelijk middenveld en hervormingsgezinde krachten.
Een aantal lidstaten riep daarnaast op tot de voorbereiding van een aanvullend economisch
steunpakket. Het kabinet heeft aangegeven een steunpakket in principe te kunnen verwelkomen
maar wel op voorwaarde van verregaande democratische hervormingen. Ook heeft het kabinet,
conform de motie Van den Nieuwenhuijzen, gepleit voor meer Europese steun aan het
maatschappelijk middenveld en democratische krachten in Wit-Rusland3.

Belgrado-Pristina dialoog

De Ministers ontvingen een update van de Speciaal Vertegenwoordiger van de EU voor
de dialoog tussen Belgrado en Pristina, Miroslav Lajčák. Deze dialoog tussen Servië
en Kosovo, die normalisatie van de relatie tot doel heeft, is deze zomer na een lange
impasse weer opgestart. De dialoog wordt door de EU gefaciliteerd. Lajčák zal naar
de regio reizen voor verdere gesprekken. De HV stelde dat de dialoog work in progress
blijft, maar cruciaal is voor de stabiliteit in de Westelijke Balkan. In hun interventies
noemden enkele lidstaten het belang van uitzicht op opening van hoofdstukken in de
toetredingsonderhandelingen met Servië en visumliberalisatie voor Kosovo, om beide
partijen gecommitteerd te houden aan de dialoog. Voor het kabinet geldt dat het de
stappen die gezet worden in de Belgrado-Pristina dialoog verwelkomt, maar dat besluiten
over visumliberalisatie en het openen van hoofdstukken in de toetredingsonderhandelingen
op zichzelf staande besluiten zijn, waarover de Raad op basis van de daaraan verbonden
voorwaarden besluit.

Rusland

De discussie over Rusland stond goeddeels in het teken van de vergiftiging van Alexei
Navalny. Op voorspraak van Duitsland en Frankrijk bereikten de ministers een politiek
akkoord over het sanctioneren van betrokkenen bij de vergiftiging van Alexei Navalny.
De sancties zullen zo snel mogelijk juridisch worden uitgewerkt.

De ministers voerden daarnaast een uitgebreide discussie over de EU-Rusland betrekkingen
op basis van de eerder overeengekomen five guiding principles. Sommige lidstaten wezen op de noodzaak tot meer selectief engagement waar dat direct
in het EU-belang is, terwijl anderen juist aangaven enkel in het geval van een Russische
gedragsverandering voorstander te zijn van meer engagement. In algemene zin bestaat
steun voor meer samenwerking met Rusland op het gebied van o.a. klimaat, en voor het
in stand houden en zo nodig aanvullen van bestaande sanctieregimes. Veel lidstaten
uitten hun zorgen over de verslechterende mensenrechtensituatie en noemden het belang
van intensivering van de steun aan ngo’s en mensenrechtenactivisten in Rusland. Conform
de gewijzigde motie van het lid Sjoerdsma c.s. riep het kabinet op tot het uitbreiden
van voor Russische studenten beschikbare studiebeurzen in de EU.4 Conform de motie van de leden Bosman en Koopmans heeft het kabinet gepleit voor behoud
van de sectorale sancties zolang Rusland niet aan de voorwaarden voor opheffing voldoet5.

Latijns-Amerika en Cariben

Ten aanzien van Latijns-Amerika en de Cariben toonde de Raad zich eensgezind. De landen
in Latijns-Amerika en de Cariben zijn belangrijke partners van de EU, onder andere
in multilateraal verband. De interveniërende lidstaten wezen allen op de enorme impact
die de Covid-pandemie op de regio heeft. De EU moet zich juist in deze tijd een betrouwbaar
partner tonen door de banden met de regio aan te halen en de regio te helpen de financieel-economische
consequenties van de pandemie zoveel mogelijk te mitigeren. Daar leverde de EU al
een bijdrage aan via de Team Europe-inzet. Economische schade kan uiteindelijk ook leiden tot democratische inperkingen
en schendingen van mensenrechten. De HV en verschillende lidstaten onderstreepten
het belang van het EU-Mercosur verdrag. Nederland wees, net als enkele andere lidstaten,
in de bespreking op het belang van duurzaamheid.

Any Other Business – Indo-Pacific

De Duitse Minister Maas wees op het belang van het opstellen van een EU Indo-Pacific
strategie en het intensiveren van contacten met deze strategisch belangrijke regio
en riep op tot een Europese discussie op korte termijn. Het kabinet verwelkomt die
boodschap.

Appreciatie situatie rond verkiezingsapp Myanmar

Conform de toezegging gedaan tijdens het Algemeen Overleg RBZ op 6 oktober jl. (Kamerstuk
21 501-02, nr. 2223) informeer ik uw Kamer graag over de mVoter2020 verkiezingsapp die door de Myanmarese
verkiezingscommissie is uitgebracht. Doel van de verkiezingsapp was om transparantie
tijdens de aankomende verkiezingen op 8 november te bevorderen. De Commissie heeft
ongeoormerkte financiële steun verleend aan International IDEA, maar heeft geen invloed
gehad op de inhoud van de verkiezingsapp. De EU-delegatie heeft ernstige zorgen geuit
over de discriminerende inhoud van de verkiezingsapp en blijft zich inzetten voor
vreedzame en transparante verkiezingen in Myanmar.