Brief regering : Verslag van de Energieraad (videoconference) van 15 juni 2020

Nr. 822 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 1 juli 2020

Hierbij bied ik u het verslag aan van de Energieraad die op 15 juni 2020 onder Kroatisch
voorzitterschap plaatsvond middels een videoconference.

Tijdens de informele Energieraad werd van gedachten gewisseld over herstel in het
kader van de Europese Green Deal en de rol van innovatieve technologieën.

Tevens heeft de Commissie kort stilgestaan bij de voortgang van haar werkprogramma,
waaronder de voortgang van de Integrale Nationale Klimaat- en Energieplannen en de
aankomende strategieën op systeemintegratie en waterstof, Renovation Wave, hernieuwbare
energie op zee en de herziening van de TEN-E verordening.

Daarnaast heeft de Commissie op verzoek van Litouwen een toelichting gegeven over
de stand van zaken rondom een Wit-Russische kerncentrale.

Ook heeft Duitsland een presentatie gegeven over haar prioriteiten tijdens het aankomend
Duitse voorzitterschap.

In de week na de Energieraad videoconference zijn de Raadsconclusies over de Europese
reactie op de COVID-19 pandemie in de Europese energiesector, genaamd «Road to recovery»,
middels een schriftelijke procedure aangenomen. Onderaan het verslag treft u daarover
meer informatie.

De Minister van Economische Zaken en Klimaat,
E.D. Wiebes

Verslag van de Energieraad (videoconference) d.d. 15 juni 2020

Presentatie Europese Commissie

De Commissie opende de Raad met een pleidooi voor hoe fondsen onder het voorgestelde
Herstelplan zouden kunnen worden ingezet voor de energiesector, door projecten te
financieren voor energieopslag, hernieuwbare energie, waterstof en de afvang en opslag
van CO2 (CCS). Ook benadrukt de Commissie dat de financiering in Horizon Europe moet worden
ingezet in de digitale en groene transitie. Ten slotte zal de nieuwe Hydrogen Alliance
volgens de Commissie een belangrijke rol spelen voor het in kaart brengen van waterstofprojecten.

Herstel in het kader van de Europese Green Deal en de rol van innovatieve technologieën

Gedachtenwisseling

De Raad heeft gesproken over het herstel in het kader van de Europese Green Deal en
de rol van innovatieve technologieën in dat herstel. Het Kroatische voorzitterschap
vroeg de lidstaten welke investeringen zij in de komende twee jaar hebben voorzien
ten behoeve van het halen van de klimaatdoelen van 2030, mede in de context van het
herstel na COVID-19. Daarnaast vroeg het Kroatische voorzitterschap lidstaten om aan
te geven welke uitdagingen zij zien tijdens dat herstel, met name gericht op het herstelpakket
van de Commissie, en welke elementen lidstaten daarin verder essentieel achten voor
het herstelproces.

Als reactie op de eerste vraag gaven veel lidstaten aan dat Europese financiering
in het voorgestelde Herstelfonds een grote rol moet spelen in het herstel van de energiesector.
Nederland heeft ingebracht dat een inhoudelijke discussie over het herstelplan in
de eerste plaats in de context van de gesprekken over het MFK gevoerd moeten worden.
Een aantal Oost-Europese lidstaten bepleit een bredere reikwijdte van het Just Transition
Fund (JTF), waarbij ook gekeken zou moeten worden naar vervangende energieprojecten
om de uitfasering van kolencentrales te ondersteunen. Deze lidstaten verwezen daarbij
naar de tijdelijke rol van aardgasprojecten. Een klein aantal lidstaten benadrukte
de rol van nucleaire energie.

Enkele lidstaten, waaronder Nederland, gaven aan dat investeringen moeten aansluiten
bij de Integrale Nationale Energie- en Klimaatplannen (INEKs), om de 2030 doelen te
halen en op koers te blijven voor het doel van klimaatneutraliteit in 2050. Een aantal
lidstaten wees op het belang van CO2-beprijzing om een gelijk speelveld te creëren voor schone energie ten opzichte van
fossiele energie.

In het kader van het herstel wijzen lidstaten op het belang van de aankomende strategie
voor hernieuwbare energie op zee van de Commissie. Deze strategie is relevant voor
lidstaten met windparken op zee, maar ook andere innovatievere vormen van hernieuwbare
energie op zee (zoals getijdenenergie en zonneparken op zee) werden genoemd. Een enkele
keer werd het hergebruik van oude olie- en gasplatforms voor hernieuwbare projecten
op zee genoemd. Verder pleitten enkele lidstaten voor het oprichten van strategische
waardeketens voor hernieuwbare energie. Een aantal lidstaten legde daarnaast prioriteit
op het vergroten van elektrificatie van de transportsector door e-mobiliteit.

Een aantal lidstaten richtte zich in hun interventie op het belang van energie-efficiëntie,
met name in gebouwen. Zij verwachten veel van de Renovation Wave die de Commissie
in september uitbrengt. Ten slotte was er aandacht voor de rol van digitalisering
in de energiesector, met name via smart grids.

Een groot aantal lidstaten, waaronder Nederland, benadrukte de rol van waterstof in
het economisch herstel. Zij verwelkomen de strategieën voor energie systeem integratie
en waterstof die begin juli zullen uitkomen. Meerdere lidstaten, waaronder Nederland,
verwezen daarbij naar de politieke verklaring van het Pentalaterale Forum over waterstof
die vorige week naar de Europese Commissie is verstuurd. Hierin roepen deze lidstaten
onder andere op tot een regelgevend kader voor waterstof op EU-niveau om de Europese
interne markt voor waterstof te bevorderen. Deze verklaring is zowel schriftelijk
als tijdens de videoconference gesteund door nog een aantal landen buiten het Pentalaterale
Forum. Andere lidstaten bepleiten ook het belang van een EU-waterstofmarkt, maar zijn
van mening dat inspanningen zich uitsluitend moeten richten op groene waterstof (waterstof
geproduceerd uit hernieuwbare elektriciteit).

Informatiepunt Update Commissiewerkprogramma

Op basis van de INEKs die door zo goed als alle lidstaten zijn ingediend, is het nu
mogelijk voor de Commissie om een eerste analyse te doen. De volledige analyse volgt
in september, met in oktober een analyse op lidstaatniveau als onderdeel van het Commissierapport
over de staat van de energie-unie.

Op basis van de voorlopige analyse kan de Commissie de volgende voorlopige conclusies
trekken. Het verwachte hernieuwbare energieaandeel op EU-niveau is 33% – 33.7% in
2030, waardoor de EU op koers ligt voor het behalen van het 32% hernieuwbaar doel
op EU-niveau. De Commissie waarschuwt voor mogelijke vertraging door COVID-19 en daarom
is het volgens de Commissie zeer belangrijk om vast te houden aan projecten uit de
INEKs.

Voor energiebesparing is er nog een tekort voor het doel van 32,5% op EU-niveau: een
tekort van 3% voor het primaire energiebesparingsdoel en 3,2% voor het finale energiebesparingsdoel.
De Commissie ziet vooral potentieel in energiebesparing bij gebouwen en ziet een belangrijke
rol weggelegd voor de Renovation Wave om dit gat te dichten. De Commissie roept lidstaten
op om hun lange-termijn strategie voor renovatie in te dienen. Nederland heeft dit
reeds gedaan.

Verder heeft de Commissie bevestigd dat zij ernaar streeft om de energie-initiatieven
onder de Green Deal zonder vertraging uit te brengen, omdat deze van belang worden
geacht voor het economisch herstel. Het gaat om de volgende initiatieven: waterstof-
en energie systeem integratie strategieën (juli), Renovation Wave (september), strategie
hernieuwbare energie op zee (oktober) en herziening TEN-E verordening (november/december).
De Europese Commissie acht het nieuwe Strategic Investment Facility (binnen InvestEU)
uit het voorgestelde herstelplan belangrijk om de waardeketen van hernieuwbare energie
te versterken.

Update Wit-Russische kerncentrale

Litouwen sprak tijdens de videoconference haar zorgen uit over de veiligheidssituatie
van de Wit-Russische kerncentrale «Astravets». Litouwen vroeg de Commissie om namens
de EU een sterk politiek signaal af te geven aan Wit-Rusland om deze zo snel mogelijk
alle aanbevelingen uit de Europese stresstest door te laten voeren.

De Commissie gaf aan nog geen formele reactie te hebben gekregen op een brief van
maart jl. aan Wit-Rusland. Daarin heeft de Commissie gevraagd naar de voortgang van
de te implementeren veiligheidseisen. De Commissie richt in samenwerking met de Europese
organisatie voor toezichthouders voor nucleaire veiligheid (ENSREG) zogenoemde review
teams op, die op korte termijn kunnen worden ingezet voor controle ter plekke. Verder
zal er op korte termijn een workshop georganiseerd worden over mogelijke toetreding
van Wit-Rusland tot de «emergency systems». De aanbevelingen moeten eind dit jaar
geïmplementeerd zijn.

Informatiepunt: prioriteiten inkomend Duits voorzitterschap

Duitsland gaf tijdens de videoconference een presentatie over de prioriteiten voor
haar aankomend voorzitterschap. Duitsland beschouwt COVID-19 als grootste uitdaging
tijdens haar voorzitterschap en zet vol in op afronding van de MFK-onderhandelingen
inclusief het Strategic Investment Facility. Het Duitse Voorzitterschap bereidt zich
voor op de energie-gerelateerde initiatieven onder de Green Deal, waaronder een gedachtewisseling
over energie systeem integratie, waterstof, en hernieuwbare energie op zee. Verder
zet het Duits Voorzitterschap in op de volgende werkstromen:

1) een «EU enabling framework» voor grensoverschrijdende handel in elektriciteit uit
wind op zee en andere hernieuwbare bronnen. Raadsconclusies over de Commissiestrategie
voor hernieuwbare energie op zee zijn voorzien tijdens de Energieraad op 14 december
a.s.;

2) het creëren van een regelgevend kader voor waterstof, vooral van hernieuwbaar, inclusief
een mondiale aanpak. Duitsland heeft een discussie voorzien met experts en de industrie
tijdens een high-level conference op 5 oktober a.s.

Raadsconclusies aangenomen middels schriftelijke procedure na afloop Energieraad videoconference

In de week na de Energieraad videoconference zijn de Raadsconclusies over de Europese
reactie op de COVID-19 pandemie in de Europese energiesector, genaamd «Road to recovery»,
middels een schriftelijke procedure aangenomen.1 De conclusies bevatten de voor het Kabinet belangrijke verwijzingen naar het doel
van klimaatneutraliteit in 2050 in de EU en waterstof. Daarnaast bevatten ze de voor
het Kabinet belangrijke verwijzingen naar de geplande Europese strategieën voor energiesysteemintegratie
en waterstof die 8 juli gepubliceerd zullen worden en een verwijzing naar de geplande
strategie voor hernieuwbare energie op zee die in oktober verwacht wordt. Hiernaast
verwijzen de Raadsconclusies onder andere naar de centrale rol van de Integrale Nationale
Energie- en Klimaatplannen (INEKs), de reeds geplande initiatieven in het kader van
de Green Deal, het belang van energie-efficiëntie (met een nadruk op de renovatie
van gebouwen), energieopslag, elektrificatie, infrastructurele sleutelprojecten die
nodig zijn om de Europese energie- en klimaatdoelen te behalen en het belang van grensoverschrijdende
interconnecties en digitalisering.