Brief regering : Kabinetsreactie inzake de opinie van de Europese Commissie op het voorstel van het Europees Parlement om het mandaat van de Europese Ombudsman aan te passen

Nr. 2880
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 18 juni 2020

Mede namens de Minister van Buitenlandse Zaken doe ik u de kabinetsreactie toekomen
inzake de opinie van de Europese Commissie op het voorstel van het Europees Parlement
om het mandaat van de Europese Ombudsman aan te passen.

De Europese Ombudsman is ingesteld voor de burgers in de EU. Hij onderzoekt in volledige
onafhankelijkheid klachten van de burger en rapporteert hierover aan het Europees
Parlement (hierna: «parlement»). Het parlement kiest iedere zittingsduur van het parlement
een Ombudsman. In 2019 is mw. Emily O’Reilly (Ierland) door het parlement herkozen.

Het huidige Statuut van de Ombudsman dateert uit 1994 en is opgesteld voordat het
Verdrag van Lissabon in werking is getreden. Het Statuut is voor het laatst in 2008
geamendeerd. Omdat het Statuut daarmee enkele verouderde passages bleef bevatten is
door het Europees Parlement besloten om het Statuut aan te passen en in zijn geheel
te vervangen. Volgens artikel 228(4) van het Verdrag betreffende de werking van de
Europese Unie (hierna: VWEU) kan het parlement op eigen initiatief een ontwerpverordening
voorstellen tot aanpassing van het Statuut Ombudsman, volgens de bijzondere wetgevingsprocedure.Na
dit ontwerpinitiatief kan de Raad (na advies te hebben gevraagd van de Commissie)
met versterkte gekwalificeerde meerderheid1 (conform artikel 238(2) VWEU) hierover besluiten.

Het parlement heeft op 12 februari 2019 een ontwerpverordening vastgesteld inzake
het Statuut van de Ombudsman en de algemene voorwaarden voor de uitoefening van zijn
ambt als bedoeld in artikel 228(4) VWEU. Het parlement heeft op 25 maart 2019 de ontwerpverordening
voor advies aan de Europese Commissie (hierna: Commissie) verzonden. Op 31 oktober
2019 heeft de Commissie haar opinie over het voorstel van het parlement verzonden.
Het voorzitterschap heeft het onderwerp op 29 mei geagendeerd voor de raadswerkgroep
Algemene Zaken. Daarin heeft zij aangekondigd dat zij formeel de consultaties wil
starten met het parlement. Om deze gesprekken te starten zal het raadsmandaat moeten
worden vastgesteld. Daarom ontvangt uw Kamer nu ook de kabinetsreactie op de ontwerpverordening.

De ontwerpverordening van het parlement en de opinie van de Commissie zijn als bijlage
bij deze brief gevoegd2. Deze documenten vormen de basis voor de standpuntbepaling en uiteindelijke besluitvorming
in de Raad.

In het tweede onderdeel van deze brief wordt een puntsgewijze beschrijving gegeven
van de in de ontwerpverordening opgenomen voorstellen van het parlement en de opinie
van de Commissie. In het derde onderdeel wordt de kabinetsreactie gegeven op het voorstel
van het parlement en de opinie van de Commissie. Afsluitend wordt het vervolgproces
van de ontwerpverordening geschetst in Brussel.

Essentie voorstel parlement en advies van de Commissie

Verlengen termijn indienen klachten

De ontwerpverordening van het parlement bevat het voorstel om de termijn van twee
jaar waarbinnen een klacht kan worden ingediend bij de Ombudsman te verlengen naar
drie jaar. De Commissie is van mening dat de voorgestelde verlenging geen meerwaarde
lijkt te hebben. Er zijn volgens de Commissie geen aanwijzingen dat de huidige periode
tot problemen leidt.

Verlengen termijn

In de ontwerpverordening wordt voorgesteld om de mogelijkheid open te houden om de
reactietermijn van de betrokken instelling of instantie of het betrokken orgaan op
de uitkomst van een onderzoek van de Ombudsman te verlengen. De reactietermijn van drie maanden zou dan kunnen worden verlengd
met maximaal twee maanden. Op dit moment biedt het Statuut Ombudsman geen mogelijkheid
om de reactietermijn te verlengen. In de praktijk geeft de Ombudsman nu echter maximaal
twee keer één maand extra reactietijd wanneer de Commissie hier schriftelijk en gemotiveerd
om vraagt. De Commissie steunt het voorstel en merkt op dat dit voorstel aansluit
bij de huidige praktijk.

Uitbreiden bevoegdheden inzake intimidatie

In de ontwerpverordening van het parlement wordt voorgesteld de bevoegdheid van de
Ombudsman uit de breiden. De Ombudsman zou volgens de ontwerpverordening de bevoegdheid
krijgen ook onderzoek te doen naar de bestaande procedures en wijze van behandeling
van klachten van de instellingen, organen en instanties inzake intimidatie. In haar
reactie geeft de Commissie aan dat zij de voorgestelde wijzigingen niet ondersteunt.
De Commissie merkt onder meer op dat de Ombudsman hiervoor reeds een zekere bevoegdheid
bezit en er binnen het Statuut van ambtenaren van de Europese Unie (hierna: Ambtenarenstatuut)
al diverse bepalingen zijn opgenomen over (seksuele) intimidatie. Hierdoor kunnen
er volgens de Commissie ongewenste doublures ontstaan. De ontwerpverordening heeft
bovendien volgens de Commissie in haar huidige vorm het negatieve neveneffect voor
Europese ambtenaren dat de gang naar de Ombudsman betekent dat een slachtoffer de
zaak niet meer naar de rechter zou kunnen brengen conform artikel 91(2) van het Ambtenarenstatuut.
Bovendien merkt de Commissie op dat het mandaat van de Ombudsman, zoals neergelegd
in artikel 228(1) VWEU, niet de evaluatie van beleid en procedures van de instellingen
in het algemeen omvat.

Uitbreiden bevoegdheden onderzoek inzake klokkenluiders

De bevoegdheid met betrekking tot klokkenluiders wordt met de ontwerpverordening uitgebreid.
De Ombudsman zou een regelmatige beoordeling moeten uitvoeren van de beleidsmaatregelen
en evaluaties van procedures binnen de instellingen, organen en agentschappen met
betrekking tot klokkenluiders. Indien nodig, zou de Ombudsman aanbevelingen kunnen
doen. Daarnaast zou de Ombudsman ook zelfstandig onderzoek kunnen verrichten nadat
een klokkenluider zich heeft gemeld. De Commissie is kritisch over deze uitbreiding.
Het doel van de Ombudsman is het behandelen van klachten en het onderzoeken van mogelijke
zaken van wanbeheer. Voor klokkenluiders zijn volgens de Commissie separate procedures
ingericht. Zij steunt daarom deze uitbreiding niet.

Uitbreiden bevoegdheid inzake strategisch onderzoek op eigen initiatief

In het voorstel krijgt de Ombudsman de bevoegdheid om zelfstandig (d.w.z. zonder een
klacht vooraf) strategische onderzoeken uit te voeren naar zaken van wanbeheer en
om best practices van goed bestuur binnen de Unie te onderzoeken. Daarnaast stelt het parlement voor
dat de Ombudsman een structurele en systematische dialoog met instituties aan kan
gaan om bijvoorbeeld te bezien of adviezen worden opgevolgd.

De Commissie steunt deze aanpassing zolang de Ombudsman binnen de grenzen van zijn
mandaat blijft handelen. Daarnaast merkt de Commissie op dat er sprake dient te zijn
van een regelmatige en geen systematische dialoog.

Uitbreiding bevoegdheid inzake het horen van ambtenaren

Het parlement stelt voor om de bepaling over beroepsgeheim bij het horen van ambtenaren
van de instituties van de Unie in een zaak aan te passen. Indien zij gehoord worden
vanwege een onderzoek door de Ombudsman, kan een ambtenaar eraan gebonden zijn dat
deze geen vertrouwelijke informatie mag delen met de Ombudsman. Het parlement respecteert
deze situatie, maar stelt voor om in het Statuut Ombudsman op te nemen dat het feit
dat vertrouwelijke informatie niet gedeeld kan worden, niet geïnterpreteerd mag worden
als het verbergen van relevante informatie voor het onderzoek. De Commissie is kritisch
over deze passage en merkt op dat het juridisch raamwerk hierover verduidelijkt dient
te worden. Zij stelt voor deze regels in lijn te brengen met artikel 17 en artikel
19 van het Ambtenarenstatuut.

Toegang tot documenten

Voor de toegang tot documenten wordt in de ontwerpverordening voorgesteld dat de Ombudsman
toegang krijgt tot alle informatie die hij vraagt van de Europese instellingen, organen
en instanties van de Unie en dat hij de noodzakelijke veiligheidsvoorschriften in
acht neemt wanneer hij gerubriceerde informatie vraagt of verwerkt. Daarbij wordt
voorgesteld dat de Europese instellingen, organen en instanties tevens documenten
afkomstig van de lidstaten met classificatie secret zullen verstrekken, wanneer de Ombudsman passende regels voor de waarborging van
de vertrouwelijkheid heeft getroffen. Daarnaast stelt het parlement voor dat instellingen
naar aanleiding van een aanbeveling met betrekking tot een klacht over het recht op
toegang tot informatie binnen de termijnen van Verordening 1049/2001 reageert in plaats
van de in artikel 228 VWEU opgenomen termijn van drie maanden (de zogenaamde fast-track procedure).

De Commissie merkt met betrekking tot dit punt op dat de noodzakelijke veiligheidsvoorschriften
dienen te gelden bij alle soorten gerubriceerde informatie afkomstig van lidstaten
en niet alleen met classificatie secret.

Ten tweede heeft de Commissie bezwaren bij de voorgestelde fast-track procedure waarbinnen een kortere reactietermijn zou gelden. Op basis van artikel
228 VWEU heeft een instelling immers drie maanden om te reageren, waardoor de bepaling
onverenigbaar is met het Verdrag. Tevens zou volgens de Commissie door deze bepaling
vereist zijn dat de instelling een nieuw besluit neemt naar aanleiding van een aanbeveling
van de Ombudsman. Dat zou volgens de Commissie niet verenigbaar zijn met artikel 2(6)
van het Statuut Ombudsman. De Commissie stelt daarom voor om de verwijzing naar Verordening
1049/2001 te schrappen en de reguliere termijn aan te houden.

Aanvullende eisen voor kandidaten

Artikel 8 van de ontwerpverordening maakt de voorwaarden voor de benoeming van de
Ombudsman restrictiever. Voorgestelde aanvullende eisen zijn dat de Ombudsman geen
lid is geweest van een regering van een lidstaat over de afgelopen drie jaar. Bovendien
moet de nieuwe Ombudsman voldoen aan de vereisten voor uitoefening van een functie
in de rechterlijke macht en beschikken over ervaring en competentie voor de taken
van Ombudsman. Deze eisen zijn cumulatief en bestonden eerder niet.

De Commissie is het niet eens met deze nieuwe aanvullende eisen die een extra barrière
zouden kunnen opwerpen voor mogelijke kandidaten. De eis dat kandidaten geen lid mogen
zijn geweest van een regering van een lidstaat over de afgelopen drie jaar geldt ook
niet voor kandidaten voor rechters van het Hof van Justitie van de EU of het Gerecht
of Advocaten-Generaal. Zij twijfelt aan de proportionaliteit van de beperking. Wanneer
het doel is om belangenverstrengeling tegen te gaan, zijn er volgens haar ook andere
mogelijkheden.

Diverse bepalingen

De ontwerpverordening biedt de Ombudsman de mogelijkheid om een voorstel te doen tot
oplossing van de klacht bij de klager en het instituut ter zake. De klager kan volgens
het voorstel nog suggesties en opmerkingen doen, voordat de Ombudsman een rapportage
met aanbevelingen verstuurt. Tevens wordt de mogelijkheid opgenomen dat de Ombudsman
op eigen initiatief of op uitnodiging voor het parlement kan verschijnen en dat de
Ombudsman een rapport ter kennisgeving naar het parlement kan sturen. Als laatste
worden enkele bepalingen voorgesteld die in de jaarrapportage van de Ombudsman dienen
te worden opgenomen. De Commissie heeft geen bezwaren tegen deze voorstellen.

Inzet kabinet

Het kabinet vindt de Ombudsman een belangrijke instantie binnen de Unie. Hij fungeert
als aanspreekpunt voor burgers die klachten hebben over de Europese instellingen,
organen of instanties en kan waardevolle aanbevelingen doen om het optreden van de
instellingen van de Unie te verbeteren en het vertrouwen van de burger in de Unie
te vergroten. De Ombudsman draagt zo tevens bij aan een transparantere Unie. Het kabinet
onderschrijft het belang van het feit dat het parlement een voorstel heeft gedaan
om het statuut van de Ombudsman te herzien.

In het voorstel worden enkele interessante voorstellen gedaan die de slagkracht van
de Ombudsman kunnen vergroten en zijn flexibiliteit kunnen doen toenemen. het kabinet
steunt de Ombudsman en ziet dit voorstel als de start van een impuls om de Ombudsman
bevoegdheden te geven waarbinnen hij zijn werk slagvaardiger kan doen, mits dit valt
binnen de grenzen van zijn mandaat. Tegelijkertijd worden er door het parlement gedetailleerde
voorstellen gedaan die juist ook het werk van de Ombudsman kunnen beperken. Het is
van belang dat een zorgvuldige balans tot stand komt tussen enerzijds heldere bevoegdheden
en anderzijds bevoegdheden die het werk van de Ombudsman niet onnodig belemmeren.

Met het oog op het mandaat van de Ombudsman zoals geformuleerd in artikel 228(1) VWEU
is het belangrijk dat duidelijk gedefinieerd is wat de Ombudsman mag onderzoeken.
De huidige ontwerpverordening stelt voor dat de Ombudsman zaken met betrekking tot
wanbeheer mag onderzoeken. Het is belangrijk dat deze term duidelijk gedefinieerd
wordt, waarbij de voorkeur voor het kabinet niet gelegen is bij een restrictieve lezing
van dit begrip, maar juist een ruimere definitie ervan. Wanbeheer gaat volgens het
kabinet verder dan alleen verkeerde administratieve handelingen (restrictieve lezing).
Een ruimere lezing van dit begrip betreft ook bijvoorbeeld het proces van wetgeven
binnen een instelling. Dit doet tevens meer recht aan de huidige praktijk van de Ombudsman
waarin deze bijvoorbeeld zelfstandig onderzoek heeft kunnen uitvoeren naar de wetgevingsprocedures
binnen de Raad.

Verlengen termijn

Het kabinet steunt het verlengen van de reactietermijn van de betrokken instelling
of instantie of het betrokken orgaan, aangezien dit aansluit bij de huidige dagelijkse
praktijk. Tegelijkertijd spoort het kabinet de instellingen, instanties en organen
aan om zo spoedig mogelijk op aanbevelingen van de Ombudsman te reageren.

Uitbreiden bevoegdheden inzake intimidatie

Het kabinet vindt het van belang dat indien er sprake is van (seksuele) intimidatie
een slachtoffer snel en toegankelijk klachten aanhangig kan maken. Voorkomen dient
echter te worden dat er een parallelle structuur ontstaat. De Commissie beschikt,
evenals de andere instituties van de Unie, op dit moment al over eigen procedures
en bureaus waartoe slachtoffers zich kunnen wenden. Binnen deze bureaus zijn de rechten
van de slachtoffers gewaarborgd. Het kabinet wil voorkomen dat er via dit voorstel
een dubbele procedure zou ontstaan en deelt hiermee het oordeel van de Commissie.

Verder doorkruist de ontwerpverordening van het parlement de bepalingen van het Ambtenarenstatuut
met betrekking tot intimidatie. Hierbij merkt het kabinet op dat binnen het huidige
Ambtenarenstatuut slachtoffers zijnde Europees ambtenaar specifieke rechten en bescherming genieten. Het is van belang dat deze rechten gehandhaafd blijven. Bij behandeling
van de zaak door de Ombudsman via het ontwerpvoorstel van het parlement is dit niet
geborgd.

Uitbreiden bevoegdheden onderzoek inzake klokkenluiders

Het kabinet vindt het van belang dat klokkenluiders zich veilig voelen en laagdrempelig
een melding kunnen doen over vermeende misstanden. Het kabinet deelt de analyse van
de Commissie dat de voorgestelde wijziging over klokkenluiders in strijd is met huidige
Europese wetgeving. Dit, omdat het mandaat van de Ombudsman niet de beoordeling van
beleid en procedures in het algemeen omvat. Bovendien is het van belang dat de rechten
van klokkenluiders beschermd zijn en dient de instantie voldoende ervaring en mandaat
te hebben om de melding van de klokkenluider zorgvuldig te behandelen. De regeling
omtrent klokkenluiden voor het personeel van de instellingen van de EU is uitputtend
geregeld in het Ambtenarenstatuut en recent is in november 2019 de Klokkenluidersrichtlijn
gepubliceerd die in 2021 in werking treedt.

Uitbreiden bevoegdheid inzake onderzoek op eigen initiatief

Het kabinet is positief over de uitbreiding van de bevoegdheid van de Ombudsman uit
te breiden zodat deze op eigen initiatief en naar eigen inzicht, dat wil zeggen zonder
eerst een klacht te ontvangen, strategische onderzoeken kan starten. Dit sluit aan
bij de Nederlandse praktijk zoals de Nationale ombudsman ook op eigen initiatief een
onderzoek kan starten. Ten aanzien van uitbreiding van de bevoegdheden vindt het kabinet
het van belang dat flexibiliteit gepaard gaat met een duidelijke omschrijving hiervan.
Daarbij is het kabinet terughoudend om de bevoegdheden uit te breiden met structurele
of periodieke onderzoeken. Het valt binnen het mandaat van de Ombudsman om op basis
van een klacht dan wel op eigen initiatief onderzoek in te stellen in gevallen waar
mogelijk sprake is van wanbeheer. Het mandaat van de Ombudsman omvat echter niet de
beoordeling van beleid en procedures in het algemeen.

Nadat de Ombudsman een advies heeft geschreven, is het van belang dat dit opgevolgd
wordt en dat daarbij dialoog met het betreffende onderdeel wordt aangegaan. Daarom
steunt het kabinet het voorstel dat een regelmatige dialoog aan kan worden gegaan. Het kabinet is terughoudend voor wat betreft
van een systematische dialoog, omdat er ook rekening gehouden dient te worden met
administratieve lasten en ook in dit geval flexibiliteit van belang is. Bovendien
stelt het kabinet de vraag wat de meerwaarde is van een systematische dialoog met
een instantie.

Uitbreiding bevoegdheid inzake het horen van ambtenaren

Voor wat betreft een uitbreiding van het horen van EU-ambtenaren stelt het kabinet
van mening te zijn dat de Ombudsman ambtenaren moet kunnen horen. Informatie die relevant
is voor het onderzoek dient zoveel mogelijk gedeeld te kunnen worden. Wanneer het
om vertrouwelijke informatie gaat, dient hierbij rekening te worden gehouden met artikel
17 van het Ambtenarenstatuut. Anderzijds dienen EU-ambtenaren zoveel mogelijk informatie,
voor zover relevant voor het onderzoek, te kunnen overleggen.

Het kabinet is van mening dat het onwenselijk is dat het beroep op vertrouwelijkheid
van informatie als reden wordt gebruikt om informatie te verbergen voor de Ombudsman.
Met betrekking tot dit onderdeel dient het voorstel juridisch te worden verduidelijkt
en deelt het kabinet het oordeel van de Commissie. Het kabinet merkt hierbij wel op
dat bij gerubriceerde informatie andere regels kunnen gelden.

Toegang tot documenten

Het kabinet deelt de mening van de Commissie dat bij alle soorten gerubriceerde informatie,
afkomstig van de lidstaten, de Ombudsman de noodzakelijk veiligheidsvoorschriften
dient na te leven. De voorgestelde aanpassing van de Commissie sluit hierbij aan.
Het kabinet wijst er tevens op dat artikel 15 VWEU vereist dat: «Elke instelling,
elk orgaan of elke instantie zorgt voor transparantie in zijn of haar werkzaamheden
en neemt in zijn of haar eigen reglement van orde specifieke bepalingen betreffende
de toegang tot zijn of haar documenten op, overeenkomstig de in de tweede alinea bedoelde
verordeningen.» Hieruit volgt dat ook de Ombudsman voor gerubriceerde informatie de
noodzakelijke maatregelen dient te treffen om deze volgens de voorschriften te kunnen
verwerken.

Voor wat betreft de uitwerking van de toegankelijkheid van overheidsdocumenten dienen
voorstellen in lijn te zijn met huidige Verdragen. De verplichting om naar aanleiding
van een aanbeveling van de Ombudsman over de toegang tot documenten te reageren binnen
de termijnen van Verordening 1049/2001 is volgens de Commissie in strijd met artikel.
228(1) VWEU en artikel 2(6) Statuut Ombudsman. Het kabinet deelt deze analyse van
de Commissie. Immers moet de reactietermijn op mogelijke aanbevelingen in lijn zijn
met de gegeven termijnen in artikel 228 VWEU en artikel 2(6) Statuut Ombudsman. Bij
het huidig voorstel lijkt het er bovendien op dat de aanbeveling van de Ombudsman
het gevolg zou hebben dat de klager een nieuwe kans heeft om zijn zaak aan het Europees
Hof van Justitie voor te leggen naast de reeds bestaande mogelijkheden, wat onverenigbaar
zou zijn met artikel 2(6) Statuut Ombudsman en artikel 228 VWEU.

Het kabinet zal bij de behandeling van het voorstel aandringen op een goede toegankelijkheid
van overheidsdocumenten voor de Ombudsman, binnen de geldende Verdragen.

Aanvullende eisen voor kandidaten

Het kabinet is geen voorstander van de cumulatieve eisen die in het voorstel worden
genoemd. Het is noodzakelijk dat de Ombudsman beschikt over relevante ervaring om
zijn ambt goed uit te kunnen voeren. Hierbij is bij de selectie van kandidaten ook
enige flexibiliteit noodzakelijk waarbij gedetailleerde eisen voor kandidaten nadelig
werken. De reeds genoemde cumulatieve criteria zijn bovendien nadelig voor lidstaten
die geen Nationale ombudsman hebben.

Diverse bepalingen

Het kabinet steunt de voorstellen dat de Ombudsman (op verzoek) kan verschijnen in
het parlement, zijn rapportages ter kennisgeving kan doorsturen naar het parlement
en de bepalingen die worden voorgesteld.

Oordeel inzake bevoegdheid, subsidiariteit en proportionaliteit

Het kabinet toetst Europese voorstellen op bevoegdheid, subsidiariteit en proportionaliteit.
Het bevoegdheidsoordeel is positief. Artikel 228(4) VWEU schrijft voor dat op het
parlement op eigen initiatief, na advies van de Commissie en met goedkeuring van de
Raad, die een besluit neemt, het statuut van de Ombudsman en de algemene voorwaarden
voor de uitoefening van het ambt van Ombudsman vaststelt. Vanuit deze bevoegdheid
doet het parlement een voorstel.

Het subsidiariteitsoordeel is positief. Het vaststellen van het statuut voor de Europese
Ombudsman vergt vanzelfsprekend regels op Europees niveau. Ten aanzien van de proportionaliteit
is het kabinet positief met een kanttekening. Het kabinet is kritisch waar het gaat
over de voorgestelde uitbreiding van de bevoegdheden van de Ombudsman. Enkele voorstellen
van het parlement gaan verder dan gewenst en doorkruisen bestaande regelgeving zoals
die omtrent de klokkenluiders en de regels (en rechten van slachtoffers) omtrent klachten
bij (seksuele) intimidatie.

Financiële implicaties, gevolgen voor regeldruk en administratieve lasten

Het parlement heeft geen impact assessment gemaakt of een financiële paragraaf toegevoegd
aan het ontwerp. Het kabinet hecht er echter aan om uw Kamer voor zover nu mogelijk
te informeren over de financiële implicaties, gevolgen voor regeldruk en administratieve
lasten. Het parlement stelt voor dat de Ombudsman over een adequaat budget kan beschikken.
Het kabinet is van mening dat de benodigde EU-middelen gevonden dienen te worden binnen
de in de Raad afgesproken financiële kaders van de EU-begroting 2014–2020 en dat deze
moeten passen bij een prudente ontwikkeling van de jaarbegroting. De kabinetsinzet
voor het volgende (Meerjarig Financieel Kader) MFK is leidend voor een integrale afweging
van middelen voor de periode na 2020; Het kabinet wil niet vooruitlopen op de besluitvorming
over het volgende MFK en verwacht op grond van dit voorstel geen gevolgen voor burgers
ten aanzien van meer regeldruk of administratieve lasten.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
K.H. Ollongren