Brief regering : Doeltreffendheid en doelmatigheid van beleid inzake toegang, toelating en opvang van vreemdelingen

Nr. 2607 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 25 mei 2020

Uw Kamer heeft gevraagd te worden geïnformeerd over aanvullende gegevens (indicatoren)
die verzameld kunnen worden, zodat er betere sturingsinformatie beschikbaar komt en
er bij een volgende beleidsdoorlichting meer inzicht kan worden gegeven in de doeltreffendheid
en doelmatigheid van het beleid inzake toegang, toelating en opvang van vreemdelingen.
Door middel van deze brief kom ik tegemoet aan dit verzoek.

Doeltreffendheid en doelmatigheid van beleid

Doeltreffendheid van het beleid is de mate waarin de beleidsdoelstelling dankzij de
inzet van de ingezette beleidsinstrumenten wordt gerealiseerd.

Het is binnen het migratiedomein vaak complex, zo niet onmogelijk, een goed oordeel
te geven over de doeltreffendheid van het beleid. Het is namelijk moeilijk om veranderingen
op het migratieterrein te koppelen aan beleidsveranderingen. Migratiekeuzes, zeker
in geval van asielmigratie, worden vaak ingegeven door een groot aantal op elkaar
inwerkende push en pull factoren die door de tijd heen sterk kunnen veranderen. Een
aantal van deze factoren zijn autonoom en nauwelijks (op korte termijn) beïnvloedbaar
door beleidsinstrumenten. Om die reden is het vaak niet mogelijk wijzigingen in migratiestromen
toe te schrijven aan een eerdere beleidsinzet. Een voorbeeld daarvan is de komst van
een groter aantal kansarme asielzoekers uit veilige landen van herkomst in 2016. Om
hun komst af te remmen zijn diverse maatregelen ingevoerd. Het WODC heeft onderzoek
gedaan naar het effect van die maatregelen1. Het aantal asielzoekers uit veilige landen is aan het einde van de onderzochte periode
gedaald. Echter, blijkens het onderzoek valt niet vast te stellen of juist het invoeren
van de maatregelen de instroom heeft beperkt of dat hiervoor voornamelijk andere redenen
zijn, zoals de situatie in het herkomstland en het beleid in andere Europese landen.

Deze moeilijkheid bij het vaststellen van de effectiviteit van het beleid is overigens
niet uniek voor het migratiedomein.

Doelmatigheid van beleid betreft de relatie tussen de effecten van het beleid (op
het beleidsdoel en overige baten) en de kosten van het beleid (de beleidsuitgaven
en overige kosten binnen en buiten het departement). Men spreekt over doelmatigheid
van beleid als het gewenste beleidseffect tegen zo min mogelijk kosten wordt bereikt.
Om iets te kunnen zeggen over de doelmatigheid, moet de doeltreffendheid dus al zijn
onderzocht. Beleid dat niet doeltreffend is, is per definitie immers ook niet doelmatig.
Onderzoek naar de doelmatigheid van beleid vergelijkt de verhouding tussen de effecten
en kosten van verschillende beleidsalternatieven (was hetzelfde effect met alternatief
beleid ook met lagere kosten te bereiken, of bereikt andersoortig beleid misschien
meer met dezelfde middelen). Zoals hierboven is aangegeven is op het migratieterrein
doeltreffendheid niet of lastig vast te stellen. Daarmee is het eveneens niet goed
mogelijk de doelmatigheid van beleid vast te stellen.

Indicatoren

De conclusie van het vorengaande kan vanzelfsprekend niet zijn dat er geen mogelijkheden
zijn het functioneren van de migratieketen kwalitatief en kwantitatief te duiden.
In september 2013 is het Ketenplan Vreemdelingenketen 2013–2017 vastgesteld. Hiermee
is een fundament gelegd voor het sturen en verantwoorden met indicatoren binnen de
vreemdelingenketen. In het ketenplan is per taakveld (asiel, regulier etc.) een ketendoelstelling
geformuleerd en bij elke ketendoelstelling zijn meerdere indicatoren gedefinieerd.
Destijds zijn ongeveer 20 indicatoren genoemd waarmee het functioneren van de keten
beter kan worden geduid, bijvoorbeeld de rapportage over de ontwikkeling van de ouderdom
van de voorraad binnen de IND. In de jaren nadien zijn deze waar nodig verder uitgewerkt
en waar mogelijk opgenomen in beschikbare registratiesystemen. Een belangrijk deel
daarvan is inmiddels onderdeel geworden van de vaste rapportages en dashboards die
gebruikt worden om te bepalen of de verschillende organisaties binnen de vreemdelingenketen
naar behoren functioneren of waar mogelijk bijgestuurd dienen te worden.

Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de rapportages over doorlooptijden, de
rapportages over de uitstroom bij het COA en de ontwikkelde sporenmonitor die inzicht
biedt in de snelheid van de ketenprocessen.

Binnen de migratieketen wordt constant gewerkt aan verdere ontwikkeling en verbetering
van sturingsinformatie. Indicatoren zijn daarbij onmisbaar. De uitwerking van nieuwe
indicatoren is nooit af. De behoefte aan informatie kan wijzigen door de tijd; op
basis van voortschrijdend inzicht zullen de indicatoren mee veranderen.

Bij de eerstvolgende beleidsdoorlichting zijn de betreffende indicatoren, rapportages
en dashboards meerdere jaren achterheen beschikbaar. Daardoor zal het op dat moment
mogelijk zijn om, conform het verzoek van uw Kamer, meer inzicht te geven in de doeltreffendheid
en doelmatigheid van het beleid inzake toegang, toelating en opvang van vreemdelingen,
ondanks de eerder genoemde beperkingen.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
A. Broekers-Knol