Brief regering : Stand van zaken actie-agenda vakantieparken

25 295 Infectieziektenbestrijding

Nr. 640 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MILIEU EN WONEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 3 april 2020

Tijdens de procedurevergadering van de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties van 28 november jl. heeft uw Kamer de Minister van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties verzocht om de laatste stand van zaken te geven met betrekking
tot het vraagstuk van permanente bewoning van vakantieparken. Gezien de portefeuilleverdeling
tussen de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en mijzelf, zal ik
de beantwoording van dit verzoek voor mijn rekening nemen.

Ik zal in deze brief eerst kort ingaan op de huidige situatie op vakantieparken in
relatie tot de coronacrisis. Vervolgens zal ik ingaan op de motie van de leden Koerhuis
en Van Eijs1 die over het onderwerp zijn ingediend. Tot slot geef ik u een update over de voortgang
van de actie-agenda vakantieparken.

Gevolgen sluiting vakantieparken ivm Corona (COVID-19)

We bevinden ons in een uitzonderlijke tijd, die veel onzekerheid met zich meebrengt.
Ik wil voorkomen dat mensen in deze periode op straat belanden. Naar schatting verblijven
er in Nederland ongeveer 55.000 mensen permanent in een recreatiewoning. Ik roep gemeenten
daarom op om in deze tijd goed te kijken naar nut en noodzaak van nu handhaven op
permanente bewoning. De menselijke maat in handhaving is nu belangrijker dan ooit.

Ook roep ik de veiligheidsregio’s op om wanneer zij door middel van de noodverordening
COVID-19 recreatief nachtverblijf op vakantieparken en andere recreatieve locaties
zoals jachthavens verbieden, de uitzonderingsbepaling voor arbeidsmigranten en andere
mensen die hier (al dan niet tijdelijk) wonen ruimhartig toe te passen. Als er geen
onveilige situatie bestaat en bewoners gebruik maken van een recreatieobject met eigen
keuken en badkamer, zie ik op dit moment geen reden om deze mensen op straat te zetten.

Daarnaast vraag ik gemeenten om te kijken naar de mogelijkheden om termijnen van lasten
onder dwangsom tijdelijk op te schorten, zodat mensen niet nu alternatieve huisvesting
hoeven zoeken. Ik zie gelukkig ook dat in veel gemeenten dit al praktijk is geworden.
Bij een onveilige, ongezonde of criminele situatie kan het nodig blijven om te handhaven,
maar ook daar vragen we gemeenten om goed te kijken naar oplossingen voor de bewoners.

Uitvoering moties

De motie2 van de leden Koerhuis en Van Eijs om gemeenten de mogelijkheid te bieden om op basis
van een lokaal te maken afweging eenvoudig en snel permanente bewoning van recreatiewoningen
toe te staan, heb ik met veel interesse bekeken.

Laat ik vooropstellen dat ik vanaf het begin van de actie-agenda heb aangegeven dat
vakantieparken een tijdelijke uitkomst kunnen bieden voor de huidige krapte op de
woningmarkt. Daarnaast ben ik ook voorstander van het vereenvoudigen van regelgeving
als deze nu onnodig belemmerend is. Het doel en uitgangspunt van de motie van de leden
deel ik daarmee.

De leden stellen concreet voor naast de optie om een persoonsgebonden omgevingsvergunning
te verlenen, ook de mogelijkheid voor een objectgebonden omgevingsvergunning aan het
instrumentarium voor gemeenten toe te voegen. Daarnaast komt ook de eis van de peildatum
van 31 oktober 2003 die voor persoonsgebonden vergunningen geldt te vervallen. Om
een omgevingsvergunning te krijgen wordt wel de eis toegevoegd dat er beleidsregels
zijn gesteld voor het verlenen van die vergunning.

Om uitvoering te geven aan de motie van de leden Koerhuis en Van Eijs ben ik voornemens
om in afwachting van de inwerkingtreding van de Omgevingswet, een wijziging van het
Besluit Omgevingsrecht door te voeren. Ik zal daar voortvarend mee aan de slag gaan.

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet krijgen gemeenten vervolgens ook meer
ruimte om snel en flexibel af te wijken van het geldende omgevingsplan en om tijdelijke
functies aan locaties toe te kennen. Dit kan de gemeente zowel object- als persoonsgebonden.
De landelijk gestelde peildatum komt met de inwerkingtreding van de Omgevingswet te
vervallen. De gemeente heeft daarbij de ruimte om zelf een alternatieve peildatum
te stellen.

Wat de beste optie is voor een specifiek vakantiepark blijft een lokale keuze. In
sommige gevallen zal het park zich lenen voor een bestemmingswijziging of een dubbele
bestemming, waardoor er altijd permanent gewoond kan worden. Andere parken of recreatieobjecten
zullen hier niet of minder geschikt voor zijn. Een persoonsgebonden vergunning kan
voor individuele huishoudens dan alsnog een uitkomst bieden. Met de Omgevingswet bied
ik de ruimte voor deze afweging en worden de procedures korter.

Daarnaast nam uw Kamer recent een motie van het lid Van Eijs c.s.3 aan waarin mij is verzocht bij provincies en gemeenten aan te dringen op een hanteren
van een menselijke maat bij de handhaving die gemeenten toepassen op vakantieparken.
Ik zal de actie-agenda en het belang van handhaven met de menselijke maat extra onder
de aandacht brengen van gemeenten waarover ik signalen binnen krijg. Ook roep ik de
VNG op, in de brief die uw Kamer in afschrift ontvangt4, om het belang hiervan richting gemeenten samen met mij te onderstrepen.

Algemeen beeld voortgang actie-agenda vakantieparken

Naast de permanente bewoning op vakantieparken, komen er nog andere vraagstukken samen
op deze parken. Zo zijn veel van deze parken zowel letterlijk als figuurlijk onttrokken
aan het zicht van de autoriteiten, waardoor er op sommige vakantieparken ook sprake
is van ondermijning of andere criminele activiteiten. Tegelijkertijd zijn veel vakantieparken
een belangrijke bron van economische activiteit voor de omgeving door het toerisme.

De samenloop van economische, sociale en veiligheidsbelangen betekent ook dat er geen
simpele oplossing is om het vraagstuk rondom vakantieparken op te lossen. Daarom is
in november 2018 de actie-agenda vakantieparken opgesteld en door een breed pallet
aan partijen ondertekend. De actie-agenda roept op tot een integrale aanpak van het
vraagstuk rondom vakantieparken. Handhavend optreden zonder onderliggende visie op
parken biedt slechts een kortetermijnoplossing voor de problematiek op het vakantiepark.
De daadwerkelijke problematiek van vakantieparken en haar bewoners blijft bij een
dergelijke aanpak onderbelicht. Alle verschillende perspectieven zijn nodig om uiteindelijk
tot een duurzame oplossing te kunnen komen. Dus wanneer een gemeente handhavend optreedt,
verlangt dat ook een perspectief op alternatieve huisvesting voor de bewoners.

Op dit moment zijn er nog geen nieuwe cijfers beschikbaar over de huidige situatie
op vakantieparken, daar is nog nader onderzoek voor nodig. Wel blijkt uit de voortgang
van de acties van de ondertekenaars van de actie-agenda en gesprekken met andere partners
dat veel gemeenten en provincies het thema sinds de totstandkoming van de actie-agenda
vakantieparken beter op het netvlies hebben. In meerdere provincies was de aanpak
van vakantieparken ook een belangrijk onderwerp tijdens de laatste verkiezingen.

Ik constateer wel dat de aanpak van de verschillende gemeenten en provincies sterk
uiteenloopt. Op sommige plekken wordt er actief gewerkt aan een integrale aanpak,
waarbij gekeken wordt naar (hulp bij het vinden van) een nieuwe plek voor de huidige
bewoners en in sommige gevallen ook naar een nieuwe bestemming voor het park. In andere
gemeenten richt de aanpak zich op dit moment vooral nog op het inzichtelijk maken
van de situatie op vakantieparken.

Ik vind het positief dat gemeenten en provincies actief aan de slag zijn met de aanpak
van hun vakantieparken – ook al is het soms nog maar het eerste begin. Tegelijkertijd
bereikt mij veel casuïstiek via uw Kamer, maar ook via individuele burgers, waaruit
blijkt dat het nog niet altijd goed gaat. Ik wil daarom blijven benadrukken dat het
moet gaan om een integrale aanpak om ook tot een duurzame oplossing te komen. Daarbij
geldt dat alleen handhaven nooit een integrale oplossing kan zijn.

Acties uitgelicht

Uw Kamer heeft verzocht om ook een stand van zaken te ontvangen over de actie-agenda
vakantieparken. Gezien het grote aantal acties zal ik er enkele acties uitlichten.
Om de voortgang van de actie-agenda te bewaken en aan te jagen is er een coördinatieteam
ingesteld. Zij ondersteunen de ondertekenaars bij het uitvoeren van de acties.

Daarnaast zie ik dat er in sommige gevallen meer nodig is dan dat er reeds in de actie-agenda
is afgesproken. Daarom heb ik aangekondigd ook te komen met een kwaliteits- en afwegingskader
voor gemeenten, dat hen kan ondersteunen bij het toestaan van (tijdelijke) bewoning
op vakantieparken, daar waar gemeenten dit passend vinden. Ik verwacht deze einde
van dit jaar gereed te hebben.

Leerkring vakantieparken

Voor de zomer van 2019 is de leerkring vakantieparken voor gemeenten en provincies
gestart, uitgevoerd door Platform31. De leerkring vindt in drie regio’s plaats, zodat
ook gekeken kan worden naar meer specifieke regionale problematiek. De leerkring helpt
de deelnemers in vijf bijeenkomsten om te starten met een lokaal plan van aanpak voor
hun vakantieparken. In iedere bijeenkomst wordt een ander aspect van het vraagstuk
belicht, zodat gewerkt wordt aan het maken van een integraal plan.

Ook wordt er in deze drie regio’s voor decentrale overheden en hun partners een verdiepende
leerkringmodule uitgevoerd door het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid
om ondermijnende activiteiten op vakantieparken te voorkomen en tegen te gaan. Verder
heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 100.000 euro beschikbaar
gesteld voor provincies, gericht op initiatieven die bijdragen aan de aanpak van de
problematiek op vakantieparken.

Pilots voor transformatie vakantieparken

Met de actie-agenda is de ruimte geboden voor tien pilots om vakantieparken te transformeren
naar een andere bestemming. Om een pilot te kunnen worden is het wel belangrijk dat
zowel provincie, gemeente als parkeigenaar (of beheerder/VvE) positief staan tegenover
de mogelijkheid van een transformatie naar een andere bestemming. Inmiddels zijn er
meerdere aanvragen voor pilots gedaan en is er ook reeds een pilot gestart. Bij de
uitvoering van de pilots neem ik de motie van het lid Krol5 mee door te verkennen wat de mogelijkheden zijn voor het transformeren van een park
naar ouderenhuisvesting.

De als pilots aangedragen casussen van vakantieparken kennen soms een intensieve verkenningsperiode
en vragen een nauwkeurig afstemmingsproces voordat een casus door alle drie de partijen
(gemeente, provincie en vakantiepark6) bestempeld wordt als pilot. Partijen zijn vaak al langer over de toekomst van zo’n
pilot-park in gesprek en hebben daarbij in het verleden al een standpunt ingenomen.
Voor het starten van de pilot (of een voorstudie daartoe) moet ruimte ontstaan om
in standpunten te schuiven. Dat vraagt tijd en bestuurlijke instemming. Vrees voor
precedentwerking, mogelijke consequenties van transformatie voor de beschikbare plancapaciteit
voor woningbouw en hoe om te gaan met toegenomen grondwaarde zijn veelgenoemde vraagstukken.

In 2020 worden de pilots (en de voorstudies daartoe) verder uitgevoerd en zullen de
lessen daaruit breed gedeeld worden. Daarnaast zal ik voor de zomer een rapportage
met u delen met lessen die we kunnen trekken uit reeds uitgevoerde transformaties.

Informatiefundament

De eerste stap in het maken van een goed plan van aanpak is het inzichtelijk krijgen
van de situatie op vakantieparken. Daarom werkt het Kadaster in nauwe samenwerking
met enkele gemeenten en provincies aan een ontwerp voor een informatiefundament om
dit snel en goed in beeld te kunnen brengen. In deze tool wordt de beschikbare informatie
van het Kadaster verzameld en wordt de mogelijkheid geboden om ook lokale informatie
(zoals BRP-gegevens) te koppelen. Het prototype van het informatiefundament is voor
zomer 2020 gereed. Daarna bekijk ik hoe op landelijke schaal het ontwikkelde instrument
voor gemeenten en provincies beschikbaar kan komen.

Juridische handreiking

Eind 2019 is voor gemeenten een juridische handreiking beschikbaar gekomen ten behoeve
van de handhaving op vakantieparken. De handreiking biedt een juridische gereedschapskist
om in te kunnen grijpen bij verloedering van vakantieparken, en is mede opgesteld
op basis van ervaringen die de gemeente Zundert heeft opgedaan bij het aanpakken van
de problematiek op Camping Fort Oranje.

Contactgroepbijeenkomsten Landelijke Aanpak Adreskwaliteit

Jaarlijks organiseren de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens, de VNG en BZK in het
kader van de Landelijke Aanpak Adreskwaliteit zogenoemde contactgroepbijeenkomsten
om onder andere medewerkers Burgerzaken van gemeenten over een actueel onderwerp bij
te praten. Dit voorjaar is gekozen voor het onderwerp «vakantieparken en inschrijving
in de BRP». Bij die gelegenheid is een praktisch stappenplan beschikbaar gesteld over
de verwerking van een aangifte van verhuizing naar een adres zonder woonbestemming
zoals bijvoorbeeld een adres op een vakantiepark. Met deze bijeenkomsten zijn meer
dan 300 gemeenteambtenaren bereikt.

Flexwonen en stimuleringsaanpak

Zoals ook mijn ambtsvoorganger eerder heeft aangegeven, bieden vakantieparken ook
kansen, bijvoorbeeld als flexibele schil voor de woningmarkt. Daarbij is het belangrijk
dat er lokaal gekeken wordt naar de staat van de recreatiewoningen en de wenselijkheid
van het alternatieve gebruik op die specifieke locatie. Indien geschikt, kunnen de
recreatiewoningen als flexwoningen gebruikt worden en kunnen deze woningen de ademruimte
bieden die zowel de bewoners als de woningmarkt nodig hebben.

De stimuleringsaanpak flexwonen biedt provincies, gemeenten en initiatiefnemers ondersteuning
om meer flexibele huisvesting te realiseren. In versnellingskamers wordt gestructureerd
toegewerkt naar een haalbaar en gedragen flexwonenconcept. In die versnellingskamers
kunnen ook initiatieven die (een deel van) vakantieparken willen omzetten naar flexibele
huisvesting behandeld worden of kan juist gezocht worden naar alternatieve woonconcepten,
wanneer permanente bewoning op een vakantiepark niet gewenst wordt geacht.

Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft 250.000 euro beschikbaar
gesteld voor provincies, waarmee zij gemeenten en andere partijen op verschillende
manieren ondersteunen bij het realiseren van flexibele huisvesting.

Kinderen op vakantieparken

De Kinderombudsman heeft een onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit van leven en de
ontwikkelingsrisico’s van kinderen die langdurig op vakantieparken wonen. Een van
de belangrijkste bevindingen van dit onderzoek7 is dat zij grotendeels onder de radar lijken te leven. Tijdens het onderzoek is het
niet gelukt deze kinderen te bereiken en inzicht te krijgen in hun situatie. Naar
aanleiding van het onderzoek riep de Kinderombudsman door middel van een brief alle
colleges van burgemeester en wethouders in Nederland op om de groep kinderen binnen
de gemeente in kaart te brengen, na te gaan hoe het met ze gaat en zo nodig te zorgen
voor hulp en ondersteuning. Ook in de actie-agenda vakantieparken is aandacht voor
kinderen op vakantieparken. De oproep van de Kinderombudsman onderschrijf ik ten volle.
In het kader van de actie-agenda is een werkgroep social awareness gestart, waarin samen met het coördinatieteam wordt verkend welke concrete acties
kunnen worden ondernomen.

Tot slot

Zoals de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties reeds heeft aangegeven
bij het aanbieden van de actie-agenda aan uw Kamer zijn de problemen op vakantieparken
vaak complex en zullen ze ook niet van vandaag op morgen zijn opgelost. Anderzijds
constateer ik wel dat steeds meer gemeenten en provincies het vraagstuk scherp op
hun netvlies hebben en hiermee aan de slag zijn. Daarbij benadruk ik nogmaals dat
het van belang is om integraal naar het vraagstuk te blijven kijken en de problemen
op vakantieparken in samenhang met elkaar te bezien. Eenvoudigweg een park ontruimen
en de bewoners op straat zetten lost de problemen van parken en haar bewoners niet
op. Van belang is ook te kijken hoe de parken en de bewoners (verder) kunnen worden
geholpen.

De Minister voor Milieu en Wonen, S. van Veldhoven-van der Meer