Brief regering : Beleidskader Versterking Maatschappelijk Middenveld

Nr. 87
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR BUITENLANDSE HANDEL

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 4 november 2019

Deze brief bevat een nadere uitwerking van de Kamerbrief van 20 juni jl. (Kamerstuk
34 952, nr. 66) waarin ik de hoofdlijnen van het beleidskader Versterking Maatschappelijk Middenveld
uiteengezet heb. In deze uitwerking zijn de ervaringen en lessen uit de IOB-evaluatie
«Less pretention, more realism» ook meegenomen.

Het kabinet zet met het nieuwe beleidskader in op een krachtig maatschappelijk middenveld
dat opkomt voor de behoeften en rechten van burgers. Dit bevordert het sociale contract
tussen burgers en overheid en draagt bij aan een duurzame en inclusieve samenleving.
Het kabinet kiest ervoor om de zeggenschap en betrokkenheid van lokale maatschappelijke
organisaties te vergroten. Extra aandacht gaat uit naar de ruimte voor maatschappelijke
organisaties om hun onafhankelijke rol als pleiter en beïnvloeder te kunnen blijven
vervullen. De mensenrechtenbenadering en de SDG’s zijn leidende principes voor dit
nieuwe kader. Daarnaast zijn de bevordering van vrouwenrechten, gendergelijkheid en
inclusie centrale uitgangspunten in het beleidskader.

De rol van het maatschappelijk middenveld in maatschappij-opbouw en -verandering in
ontwikkelingslanden is cruciaal. Zeker nu de ruimte voor het maatschappelijk middenveld
in meerdere landen onder druk staat. Dit raakt niet alleen maatschappelijke organisaties
zelf, maar datgene waar ze voor zelf voor staan zoals inzet op gendergelijkheid, corruptiebestrijding
of natuurbescherming. Het verlichten van de toenemende druk op maatschappelijke organisaties
vraagt om een aanpak die nauw aansluit bij de lokale situatie en waarin de lokale
maatschappelijke organisaties meer zeggenschap hebben over de meest effectieve manier
waarop Nederland daaraan kan bijdragen.

Verenigd in een partnerschap met Nederlandse organisaties, alsook met het ministerie
en de posten, kunnen deze allianties synergie ontwikkelen en impact bereiken. We hebben
uit de IOB-evaluatie geleerd dat we dit niet overal kunnen. Dat het aanbrengen van
focus, beleidsmatig en geografisch, essentieel is voor het bereiken van resultaten
die beklijven. Dat het bereiken van synergie tussen partners, inzet en capaciteit
vergt van alle partijen. En dat monitoring van beoogde resultaten en waar nodig tijdige
bijsturing, cruciaal is. In de uitwerking van dit beleidskader zijn de geografische
focus uit de BHOS-nota (Kamerstuk 34 952, nr. 1) en de geleerde lessen van de IOB-evaluaties meegenomen. Het streven is minder fragmentatie,
gelijkwaardiger partnerschappen en complementariteit tussen partners, en meer impact.

Geselecteerde partners zullen met het Ministerie in overleg gaan om tezamen invulling
te geven aan het te vormen strategisch partnerschap onder dit beleidskader, met afspraken
over wederzijdse rollen, verwachtingen, inzet en ambities, met oog voor de autonome
rol van maatschappelijke organisaties. Aansluiting wordt gezocht bij de Meerjarige
Landen Strategieën van de ambassades, de thematische BHOS-resultaatkaders en beleidsprioriteiten
zodat ook het Ministerie en de posten effectief kunnen bijdragen aan het partnerschap.

Versterking Maatschappelijk Middenveld: de verschillende programma’s

Hieronder treft u de verdeling van programma’s, budgetten en aantallen partnerschappen
onder het beleidskader Versterking Maatschappelijk Middenveld. Wijzigingen ten opzichte
van de brief van 20 juni jl. worden toegelicht.

Beleidskader Versterking Maatschappelijk Middenveld1

Programma

Budget (5 jaar)

Aantal partnerschappen

Power of Voices

Power of Voices Partnerschappen

825 miljoen euro

Maximaal 20

Voice

36 miljoen euro (3 jaar)

Geen partnerschappen2

Accountability Fonds

75 miljoen euro

Geen partnerschappen2

SDG 5 fonds

Power of Women3

75 miljoen euro

Maximaal 7

Women, Peace and Security

40 miljoen euro

Maximaal 8

SRGR Partnerschap Fonds

315 miljoen euro

Maximaal 7

Leading from the South

80 miljoen euro

Geen partnerschappen2

X Noot

1

Het totaalbudget voor het Beleidskader Versterking Maatschappelijk Middenveld is hiermee
EUR 26 mln hoger dan voor dezelfde programma’s over de periode 2016–2019. Deze stijging
komt m.n. ten goede aan de programma’s onder het SDG5 fonds.

X Noot

2

Deze financieringsinstrumenten worden in bestaande vorm gecontinueerd en worden binnen
dit kader niet gepubliceerd in de vorm van een tender. Voice en Leading from the South zijn fondsconstructies, het Accountability Fonds is een naar de ambassades gedelegeerd fonds. Om de samenhang tussen de verschillende
instrumenten te benadrukken zijn alle genoemde instrumenten samengebracht in dit beleidskader.

X Noot

3

Eerder aangekondigd als Female Leadership Program

Power of Voices Partnerschappen

Het maatschappelijk middenveld is wereldwijd actief op diverse SDG-thema’s. Het kabinet
onderkent de bepalende rol die maatschappelijke organisaties spelen bij vertolken
van de stem van burgers en het agenderen en mobiliseren op al deze thema’s. Voor het
specifieke programma Power of Voices Partnerschappen is gekozen voor het versterken van maatschappelijke organisaties werkzaam
op zeven thema’s. Een programma onder Power of Voices Partnerschappen kan zich op maximaal één van onderstaande thema’s richten:

1. Klimaatmitigatie en -adaptatie

2. Verduurzaming waardeketens

3. Voedselzekerheid, duurzaam waterbeheer en/of WASH (water, sanitatie en hygiëne)

4. Vrouwenrechten en gendergelijkheid

5. Vrijheid van meningsuiting of vrijheid van religie en levensovertuiging

6. Gelijke rechten LHBTI1

7. Veiligheid en rechtsorde

Aanvragen voor het thema Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten (SRGR) kunnen
alleen worden ingediend onder het SRGR Partnerschap Fonds en niet onder Power of Voices Partnerschappen, met als doel samenhang en effectiviteit van SRGR partnerschappen
te bevorderen. Deze wijziging gaat gepaard met een budgetoverheveling van Power of Voices Partnerschappen naar het SRGR Partnerschap Fonds van EUR 100 miljoen, in lijn met
de huidige uitgaven op dit thema onder het programma Samenspraak en Tegenspraak. Het
budget voor Power of Voices Partnerschappen komt daarmee op EUR 825 miljoen.

Conform de BHOS-nota en de Kamerbrief van 20 juni jl. zullen de Power of Voices Partnerschappen zich voor een belangrijker deel richten op de focusregio’s2. Hiermee ontstaat meer samenhang en synergie tussen de versterking van het maatschappelijk
middenveld ter plaatse en de uitvoering van de bilaterale landenprogramma’s. Dit leidt
tot minder fragmentatie en meer impact, en geeft invulling aan de wens om een geleidelijke
verschuiving van financiële stromen richting deze regio’s en landen te realiseren.
In de beoordeling is de kwaliteit van de voorstellen leidend, waarna in de beoordeling
een zwaardere weging wordt toegekend aan de inzet in de focusregio’s en de overige
landen genoemd in de BHOS-nota waar een OS-relatie mee bestaat. Inzet in overige lage-,
lage midden- en hoge middeninkomenslanden blijft evenwel beperkt mogelijk. Hiermee
wordt ruimte geboden om de huidige inzet te laten beklijven en blijft de mogelijkheid
om nationaal, regionaal en internationaal verbinding en samenwerking tussen maatschappelijke
organisaties tot stand te brengen bestaan.

De thema’s Klimaatmitigatie en -adaptatie en Verduurzaming Waardeketens onder Power of Voices Partnerschappen kunnen vanwege het specifieke karakter van de thema’s worden ingezet
in lage-, lage midden- en hoge middeninkomenslanden.

Het aantal partnerschappen onder Power of Voices Partnerschappen wordt door deze thematische focus en rekening houdend met de capaciteit
op zowel het Ministerie als op de ambassades, teruggebracht naar maximaal 20. De rol
van het ministerie in deze partnerschappen strekt immers verder dan die van financier:
het ministerie en de posten zijn deel van het strategisch partnerschap.

SDG 5 fonds

De geboekte resultaten binnen het programma Leading from the South en het streven kleine en middelgrote, lokale, vrouwenrechtenorganisaties directe
toegang te bieden tot financiering rechtvaardigen een verhoging van het budget van
EUR 60 miljoen naar EUR 80 miljoen, via een overheveling vanuit Power of Women naar Leading from the South. Voor Power of Women, gericht op grotere, veelal internationaal opererende vrouwenrechtenorganisaties,
is daarmee nog EUR 75 miljoen beschikbaar.

Het aantal partnerschappen onder Power of Women wordt vanwege de budgetoverheveling teruggebracht naar maximaal zeven. Het budget
van het SRGR Partnerschap Fonds is met de overheveling van de EUR 100 miljoen vanuit
Power of Voices EUR 315 miljoen voor vijf jaar. Het aantal partnerschappen onder het SRGR Partnerschap
Fonds blijft maximaal zeven. Het aantal partnerschappen onder Women, Peace and Security blijft maximaal 8.

Conform de BHOS-nota en de Kamerbrief van 20 juni jl. zullen Power of Women en het SRGR Partnerschap Fonds zich voor een belangrijker deel richten op de focusregio’s3. In de beoordeling zal ook hier de kwaliteit van de voorstellen leidend zijn, waarna
in de beoordeling een zwaardere weging wordt toegekend aan de inzet in de focusregio’s
en de overige landen genoemd in de BHOS-nota waar een OS-relatie mee bestaat. Inzet
in overige lage-, lage midden- en hoge middeninkomenslanden blijft ook hier beperkt
mogelijk zodat de mogelijkheid blijft bestaan om nationaal, regionaal en internationaal
verbinding en samenwerking tussen maatschappelijke organisaties tot stand te brengen.
Het programma Women, Peace and Security hanteert vanwege de specifieke subdoelstelling een eigen landenlijst die in het beleidskader
gepubliceerd zal worden.

Versterking monitoring, evaluatie en leren

Monitoring en evaluatie maakt de kwaliteit van inspanningen zichtbaar, merkbaar en
meetbaar. Dit is van groot belang om als partners tezamen meer impact te bereiken.
Om de inzet op monitoring, evaluatie en leren in voldoende mate te garanderen, zal
hiervoor een aparte voorziening worden getroffen binnen het nieuwe beleidskader. Details
worden nog nader onderzocht en uitgewerkt. De onder Samenspraak en Tegenspraak ingezette
koers voor gezamenlijk leren en aanpassen, innovatie en reflectie op geldigheid en
houdbaarheid van de Theory of Change zal onder het nieuwe beleidskader in gezamenlijkheid met alle partners worden voortgezet.
Leren, kritische reflectie en adaptatie blijven kern van de monitoring en evaluatie
benadering, met een flexibel monitoring- en evaluatiesysteem, met ruimte voor (ver)sterk(t)e
lokale inbreng.

Een onafhankelijke evaluatie van het beleidskader Versterking Maatschappelijk Middenveld,
uit te voeren eind 2023, zal op basis van vijf jaar Samenspraak en Tegenspraak en
eerste drie jaar van dit nieuwe beleidskader, vroegtijdig input kunnen geven voor
de vormgeving van toekomstige samenwerking met maatschappelijke organisaties (na 2025).

Tijdslijn

Het nieuwe beleidskader Versterking Maatschappelijk Middenveld en de daarbij behorende
vier subsidie-instrumenten4 zal uiterlijk eind november gepubliceerd worden. De indieningsdatum voor aanvragen
bij de vier subsidie-instrumenten verschuift naar 12 maart 2020.

De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking,
S.A.M. Kaag