Brief regering : Uitvoering moties in relatie tot experimenten

31 289 Voortgezet Onderwijs

Nr. 487 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR BASIS- EN VOORTGEZET ONDERWIJS EN MEDIA

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 18 oktober 2019

Het is belangrijk om helder te communiceren over de doelstellingen en randvoorwaarden
van experimenten in het funderend onderwijs. Uw Kamer vraagt daar terecht aandacht
voor. Bovendien zijn de afgelopen maanden drie moties aangenomen die op elkaar van
invloed lijken te zijn omdat ze raken aan de onderwijstijd in het primair onderwijs,
maar die toch niet onder een noemer zijn te brengen. In deze brief ga ik in op de
uitvoering van de drie moties, voor zover deze in relatie staan tot lopende experimenten.
Ik licht toe hoe ik het vervolg van het experiment met flexibele onderwijstijden in
het primair onderwijs zal vormgeven. Ook zet ik uiteen hoe ik wil omgaan met de motie
van de leden Van Meenen en Rog1 over het toegankelijk maken van het experiment Regelluwe scholen po/vo voor scholen
met het inspectieoordeel «voldoende». Tot slot besteed ik aandacht aan de relatie
met het eerder aangekondigde programma «Ruimte voor Regie in het primair onderwijs».

Experimenten met flexibele onderwijstijden in het po

In februari van dit jaar is de motie van het lid Van den Hul c.s.2 aangenomen die stelt dat het lerarentekort geen reden mag zijn voor het invoeren
van een vierdaagse schoolweek in het primair onderwijs. Het uitgangspunt deel ik:
extra ruimte in de invulling en organisatie van de onderwijstijd, waaronder ruimte
in de indeling van de schoolweek zoals de mogelijkheid tot een vierdaagse, zou in
beginsel áltijd de onderwijskwaliteit moeten dienen. Aanleiding en doel van deze ruimte
zou dus «beter onderwijs voor de leerlingen» moeten zijn, en niet een noodgreep in
de omgang met het lerarentekort. In juli heeft uw Kamer de nader gewijzigde motie
van het lid Rudmer Heerema3 aangenomen, in reactie op de door mij aangekondigde beëindiging van het experiment
met flexibele onderwijstijden in het po. Deze motie stelt dat dit experiment moet
worden voortgezet, maar wel met waarborgen voor onder andere de onderwijskwaliteit.
Bovendien wordt middels de motie verzocht om de vierdaagse schoolweek in de wet op
te nemen. Om de vierdaagse schoolweek wettelijk mogelijk te maken, zijn voldoende
waarborgen nodig voor de onderwijskwaliteit. Ik stel vast dat wij de lat op dit punt
onverminderd hoog willen leggen.

Zoals ik in mijn brief aan uw Kamer van 2 april 20194 heb uiteengezet, heeft het experiment met flexibele onderwijstijden in het primair
onderwijs enerzijds geleid tot tevredenheid bij ouders en leerlingen, maar anderzijds
ook tot risico’s voor de onderwijskwaliteit op een aantal scholen. Aangezien het doel
van een experiment is om te onderzoeken of de wet voor álle scholen kan worden aangepast,
kan het feit dat enkele deelnemende scholen hun onderwijskwaliteit goed op orde hebben,
toch leiden tot beëindiging van een experiment.

Naar aanleiding van de motie Heerema heb ik uw Kamer toegezegd een nieuw experiment
met flexibele onderwijstijden in het po te willen opzetten voor de scholen uit het
huidige experiment.5 Dit nieuwe experiment zal vanaf schooljaar 2020/2021 van start gaan. Daarbij zijn
de voorwaarden en waarborgen uit de motie het uitgangspunt voor het wel of niet mogen
afwijken van bestaande wet- en regelgeving: instemming van de medezeggenschapsraad
en waarborgen voor de onderwijskwaliteit, kansengelijkheid en onderwijsfilosofie.
Met de scholen uit het huidige experiment ben ik in gesprek over de vormgeving van
de randvoorwaarden en waarborgen uit de motie binnen het nieuwe experiment. Ik ben
voornemens om de waarborg voor onderwijskwaliteit in te vullen door als voorwaarde
te stellen dat de deelnemende scholen de waardering «goed» moeten hebben ontvangen
van de onderwijsinspectie. De waarborg voor kansengelijkheid wordt ingevuld zoals
die voor alle scholen geldt, namelijk dat toelating tot de school niet afhankelijk
wordt gesteld van een geldelijke bijdrage van de ouders. Verder moeten deelnemende
scholen de instemming van de medezeggenschapsraad kunnen aantonen en moet in het schoolplan
beschreven zijn hoe de vrijstellingen uit het experiment deel uitmaakt van de onderwijsfilosofie.

Voor het einde van het jaar informeer ik uw Kamer nader over de vormgeving van het
nieuwe experiment. Het experiment wordt begeleid door onderzoek dat gericht zal zijn
op de gestelde voorwaarden en waarborgen.

Motie Van Meenen/Rog over het experiment Regelluwe scholen

De motie van de leden Van Meenen en Rog is ingediend naar aanleiding van een schriftelijk
overleg over de derde voortgangsrapportage van het experiment Regelluwe scholen6 en is aangenomen op 10 september 2019. In de gedachtewisseling met uw Kamer naar
aanleiding van deze motie heb ik aangegeven dat het besluit7 op grond waarvan het experiment Regelluwe scholen po/vo mogelijk is gemaakt, geen
ruimte biedt om nu nog nieuwe scholen toe te laten tot dit experiment. Voor het toelaten
van nieuwe scholen zou de nu geldende algemene maatregel van bestuur moeten worden
aangepast. Voordat een aangepast besluit in werking kan treden, zijn verschillende
stappen nodig. Ook dient er voldoende tijd te zijn voor scholen om zich aan te melden
als deelnemer en om meldingen te doen. In de praktijk betekent dit dat er onvoldoende
tijd zou zijn voor deelnemende scholen om binnen de duur van dit experiment (maximaal
zes jaren) nog ervaring op te doen met de gekozen afwijkingen van wet- en regelgeving.
Gezien de opzet van het experiment en de bepalingen omtrent het monitoronderzoek kunnen
de ervaringen ook niet meer betrokken worden bij de eindrapportage.

Het Besluit experiment Regelluwe scholen po/vo is in werking getreden op 1 januari
2016 en vervalt na zes jaar. Het experiment loopt tot uiterlijk 1 januari 2022. Schooljaar
2020/2021 is het laatste volledige schooljaar waarin scholen kunnen experimenteren.
Deelnemende scholen konden tot 1 juni 2019 nieuwe meldingen doen. Dit om de scholen
voldoende tijd te geven om binnen de duur van het experiment nog ervaring op te doen
met de door hen gemelde afwijkingen van wet- en regelgeving. Toelating van nieuwe
scholen tot dit experiment, zoals gevraagd in de motie van de leden Van Meenen en
Rog, is nu dus niet meer mogelijk.

Naar aanleiding van de ervaringen binnen het experiment Regelluwe scholen en de slotrapportage
van de onderzoekers die dit experiment monitoren, bekijk ik of er aanleiding is om
bepaalde regels voor alle scholen aan te passen. Ook wil ik bezien of op basis van
deze deelexperimenten nieuwe experimenten of pilots moeten worden gestart en hoe deze
dan zullen worden vormgegeven. Bij de start van nieuwe experimenten kunnen in beginsel
ook scholen worden toegelaten met het oordeel «voldoende». Uiteraard is dit alleen
mogelijk als zij voldoen aan de randvoorwaarden van deze nieuwe experimenten of pilots.
Dit betekent dat bij een eventuele follow-up van deelexperimenten die zijn begonnen
binnen het experiment Regelluwe scholen, de toelating van deelnemers zal aansluiten
bij de uitgangspunten van de motie van de leden Van Meenen en Rog. U kunt mijn reactie
op de uitkomsten van het experiment Regelluwe scholen in het voorjaar van 2021 tegemoet
zien.

Verkenning Ruimte voor Regie in het po

Basisscholen hebben veel ruimte bij de organisatie en de inrichting van hun onderwijs.
Toch knelt het soms – bijvoorbeeld als het gaat om de indeling van de onderwijstijd,
de aanwezigheid van leerlingen en de inzet van onderwijspersoneel. Binnen het programma
Ruimte voor Regie wordt verkend welke ruimte er is én of scholen in het primair onderwijs
meer ruimte nodig hebben bij de inrichting van de onderwijstijd. Ik wil scholen en
andere betrokkenen intensief betrekken bij deze verkenning. Binnenkort wordt gestart
met bijeenkomsten waar scholen en anderen kunnen reflecteren op dit thema. Ik heb
uw Kamer in mijn brief van 11 juni 20198 over dit programma geïnformeerd.

Doel van het programma is om de regie en ruimte van scholen bij de organisatie en
invulling van de onderwijstijd inzichtelijk te maken en waar nodig te vergroten. Het
uitgangspunt daarbij is altijd om kinderen goed onderwijs te bieden. Bij het programma
gelden de volgende kaders: kwalitatief hoogwaardig onderwijs, passend bij de visie,
missie en context van de school, met daarbij tegelijkertijd oog voor de kansengelijkheid,
doelmatigheid en toegankelijkheid van het onderwijs. Voor de zomer van 2020 informeer
ik uw Kamer over de bevindingen van dit programma. Zo mogelijk gaan deze bevindingen
dan al vergezeld van voorstellen om scholen in het po meer ruimte te bieden voor de
inrichting van de onderwijstijd.

Tot slot

Scholen in het primair en voortgezet onderwijs hebben een belangrijke en brede maatschappelijke
opdracht. Om die opdracht goed te kunnen uitvoeren, zijn scholen voortdurend bezig
met de ontwikkeling en vernieuwing van hun onderwijs. Het is gebruikelijk dat ingrijpende
vernieuwingen die leiden tot aanpassing van wet- en regelgeving, eerst op een aantal
scholen worden beproefd, voordat ze ook breed kunnen worden ingevoerd. Het is immers
de bedoeling om vernieuwingen zorgvuldig in te voeren, zodat scholen, leerlingen en
ouders er daadwerkelijk iets aan hebben en er voldoende waarborgen zijn voor de kwaliteit,
de toegankelijkheid en de doelmatigheid van het onderwijs. Dit betekent ook dat de
opzet van experimenten om dergelijke vernieuwingen te beproeven, moet voldoen aan
de daarvoor geldende wettelijke kaders.

De Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media,
A. Slob