Brief regering : Onderzoek naar gebruik en effecten van smalle pariteitsclausule

32 637 Bedrijfslevenbeleid

Nr. 435 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 juli 2019

Met deze brief informeer ik uw Kamer over de uitkomsten van het onderzoek dat SEO
Economisch Onderzoek (SEO) in mijn opdracht heeft uitgevoerd naar het gebruik en de
effecten van de smalle pariteitsclausule. Hiermee geef ik uitvoering aan de motie
van de leden Alkaya (SP) en Moorlag (PvdA) die is ingediend tijdens het VAO Marktwerking
en Mededinging op 22 februari 2018.1 Tevens geeft deze brief invulling aan een actie uit het MKB-actieplan, waarin ik
heb aangegeven onderzoek te laten uitvoeren naar de effecten van de smalle pariteitsclausule

en naar de concurrentiesituatie in de markt voor het aanbieden en bestellen van maaltijden.2 Het onderzoek is als bijlage toegevoegd aan deze brief3.

Aanleiding voor het onderzoek is het debat dat ik met uw Kamer heb gevoerd tijdens
het AO Marktwerking en Mededinging op 8 februari 2018 (Kamerstuk 24 036, nr. 428). Ik heb toen met uw Kamer gesproken over de werking van de clausule en over het
onderzoek dat de Autoriteit Consument en Markt (ACM) eind 2016 heeft uitgevoerd naar
Thuisbezorgd.nl.4 Ik heb daarbij aangegeven dat de smalle pariteitsclausule ondernemers in hun prijsstelling
beperkt. Tegelijkertijd bieden platforms voor ondernemers de mogelijkheid om extra
omzet te genereren en leiden platforms tot gemak en keuzevrijheid voor consumenten.
Uw Kamer heeft na dit debat de regering in een motie verzocht nader te onderzoeken
of van de smalle pariteitsclausule marktverstorende effecten uitgaan in de markt voor
aan huis bezorgde maaltijden.

SEO concludeert dat de smalle pariteitsclausule een beperkt onderdeel is van de contractuele
afspraken tussen platforms en ondernemers. Er zijn in het onderzoek geen aanwijzingen
gevonden dat de clausule leidt tot een verstoring van de markt of tot schade voor
consumenten. SEO ziet daarom geen aanleiding voor concrete beleidsaanbevelingen voor
wat betreft het gebruik van de smalle pariteitsclausule, dan wel de ontwikkelingen
op de markt voor bestelmaaltijden. Wel ligt het volgens SEO voor de hand om de ontwikkelingen
op de markt voor bestelmaaltijden in de gaten te blijven houden, mede omdat het gebruik
van de clausule een indicatie kan zijn van zekere onderhandelingsmacht van een platform
en de markt voor bezorgmaaltijden een markt in ontwikkeling is.

Ik constateer dat de uitkomsten van het onderzoek de conclusie van de ACM uit 2016
bevestigen. Die luidde dat consumenten en restaurants voldoende keuze hebben voor
het laten bezorgen of afhalen van maaltijden. De markt groeit en is dynamisch, zoals
de recente toetreding van Uber Eats en enkele lokale platforms laten zien. Tegelijkertijd
zie ik dat er afgelopen jaar twee spelers op de Nederlandse markt, Foodora en Hungry.nl,
zijn gestopt en dat de omzet van Thuisbezorgd.nl opnieuw fors is gestegen. Ik neem
daarom het advies van SEO om de ontwikkelingen op deze markt scherp in de gaten te
houden ter harte. Hier zie ik primair een taak voor de ACM, binnen het mededingingstoezicht.
Ik vind het belangrijk dat in het bijzonder een vinger aan de pols wordt gehouden
voor die gebieden waar nu slechts één platform actief is. Voorkomen moet worden dat
restauranthouders in de toekomst niet meer om dit platform heen kunnen om consumenten
te bereiken.

Het kabinet voert verder generiek beleid om het mkb in staat te stellen om te gaan
met de uitdagingen waar het de komende jaren voor staat. Zo heeft het MKB-Actieplan
veel aandacht voor de kansen en uitdagingen van digitalisering, zet de Nederlandse
Digitaliseringsstrategie uiteen hoe Nederland kansen optimaal kan benutten en problemen
zo effectief mogelijk aan kan pakken, en hebben we in Europees verband de positie
van ondernemers ten opzichte van platforms versterkt door meer transparantie en mogelijkheden
voor geschilbeslechting te reguleren.5 6

Deze generieke aanpak, in combinatie met de dynamiek van de markt voor bestelmaaltijden
en de conclusie dat het gebruik van de smalle pariteitsclausule niet tot verstoring
van de markt leidt, maakt dat ik op dit moment geen nadere stappen zal ondernemen.
In het vervolg van deze brief ga ik nader in op de uitkomsten van het onderzoek van
SEO.

Uitkomsten onderzoek SEO

Het onderzoek van SEO bestaat uit twee delen. Het eerste deel ziet op het gebruik
en de effecten van de smalle pariteitsclausule in algemene zin. Dit deel geeft een
overzicht van de literatuur over de smalle pariteitsclausule en schetst waar de clausule
wordt gehanteerd. Het tweede deel heeft als doel de concurrentiesituatie op de markt
voor bestelmaaltijden in kaart te brengen. SEO heeft hiervoor enquêtes onder restauranthouders
en consumenten uitgevoerd en interviews afgenomen met enkele mededingingsjuristen
en ondernemingen die actief zijn in de markt.7

I. Smalle pariteitsclausule

De smalle pariteitsclausule is een afspraak tussen online platforms en aangesloten
bedrijven. Ondernemers bepalen zelf hun prijs, maar de smalle pariteitsclausule staat
hen niet toe op hun eigen verkoopkanaal een lagere prijs te hanteren dan op het platform.
Dit kan daarnaast ook gelden voor de voorwaarden waaronder een product of dienst wordt
aangeboden.8 Het doel van de clausule is voorkomen dat consumenten het platform gebruiken om een
product te zoeken, maar het vervolgens tegen een lagere prijs kopen bij het bedrijf
zelf. Een platform loopt zo commissie mis. Hiermee zou een ondernemer profiteren van
een platform zonder hiervoor te betalen. Dit noemt SEO in het onderzoek «showrooming».

SEO concludeert dat er nog weinig studies zijn gedaan naar de effecten van de smalle
pariteitsclausule, maar stelt op basis van de wel beschikbare empirische en theoretische
studies dat gebruik van de clausule geen grote gevolgen voor de concurrentie lijkt
te hebben. Zo haalt SEO een studie aan die laat zien dat in Italië, Spanje en Frankrijk
geen grote prijsverschillen zijn ontstaan na afschaffing van de brede en (in Frankrijk)
smalle pariteitsclausule. Omdat er afgelopen jaren vooral aandacht is geweest voor
het gebruik van pariteitsclausules in de hotelsector gaan de beschikbare studies over
die sector. Hierbij moet benoemd worden dat er in de hotelsector en op de markt voor
bestelmaaltijden grote platforms actief zijn, maar dat deze markten vanwege het verschillend
type product niet geheel vergelijkbaar zijn.

Om meer inzicht te krijgen in de effecten, heeft SEO ook interviews gehouden met enkele
mededingingsjuristen. Deze juristen stellen dat er geen serieus mededingingsprobleem
voortkomt uit het gebruik van de smalle pariteitsclausule. Zij wijzen er op dat een
restaurant zijn eigen prijs bepaalt en dat er, ongeacht het gebruik van de clausule,
concurrentie blijft tussen platforms en restaurants onderling. Verder signaleren de
mededingingsjuristen dat de clausule ook toegepast wordt in andere sectoren, zoals
de retail (online en offline). Daarmee is het gebruik van de clausule geen nieuw fenomeen
als gevolg van digitalisering.

Tot slot constateert SEO dat de smalle pariteitsclausule in een aantal Europese lidstaten
in de hotelsector is verboden. Zoals ik tijdens het VAO Marktwerking en Mededinging
vorig jaar heb toegezegd, heeft mijn ministerie contact gezocht met deze landen. Dit
geldt voor Frankrijk, Oostenrijk, Italië en België. In Duitsland en Zweden hebben
de mededingingsautoriteit en de rechter in een specifiek geval in de hotelsector het
gebruik van de clausule verboden. Voor beide lidstaten geldt dat dit verbod in hoger
beroep echter weer is teruggedraaid.9 10 De lidstaten hebben aangegeven dat het nog te vroeg is om uitspraken te kunnen doen
over de effecten van het verbod en verwijzen veelal naar evaluaties in de toekomst.
SEO ziet de verschillen in aanpak tussen lidstaten vooral als illustratie dat ieder
land zijn eigen weging maakt tussen het voorkomen van »showrooming» en beperkingen
in de prijszetting.

II. Markt voor bestelmaaltijden

SEO onderstreept dat de markt voor bestelmaaltijden jong en dynamisch is. Platforms
concurreren om marktaandeel te bemachtigen en concurrentiedruk komt zowel voort uit
nieuwe toetreding als uit andere verkoopkanalen (zoals eigen verkoopkanalen van restaurants).
Er is sprake van stevige concurrentie tussen platforms om bepaalde restaurants aan
te kunnen sluiten op hun platform, hetgeen de onderhandelingspositie van die restaurants
sterker maakt.

Uit eerder onderzoek was al bekend dat het overgrote deel van maaltijdbestellingen
nog telefonisch plaatsvindt, en dus buiten platforms om. Zo becijferde ABN Amro eind
2017 dat 35% van de bestellingen via onlineverkoopkanalen zoals de website van restaurants
of een platform verloopt.11 SEO heeft in dit onderzoek specifiek gekeken naar restaurants die zowel via een eigen
verkoopkanaal als een platform verkopen. Voor die groep blijkt minder dan een kwart
(22,3%) van de omzet via platforms te verlopen.

Een aantal resultaten binnen de steekproef valt op. Ten eerste blijkt dat de bekendheid
van restauranthouders met de smalle pariteitsclausule beperkt is. SEO stelt dat dit
een indicatie kan zijn dat de impact van de clausule voor restaurants momenteel gering
is. Ten tweede valt op dat, hoewel de bekendheid met de clausule beperkt is, veel
restaurants er voor kiezen niet te differentiëren in prijzen tussen verkoopkanalen.
Dit zou kunnen komen doordat restauranthouders het lastig vinden om verschillende
prijzen te hanteren, bijvoorbeeld omdat dit aan consumenten lastig uit te leggen is.
Ten derde waarderen restaurateurs de invloed van platforms als positief. De mogelijkheden
die platforms bieden om extra omzet te genereren en de naamsbekendheid te vergroten
springen er hierbij positief uit. Hier staan de mogelijkheden tot prijsdifferentiatie
tegenover; een kwart van de restaurateurs is negatief over de beperkingen die zij
hierin ervaren.

Naast het bevragen van restaurateurs heeft SEO een enquête en een experiment gehouden
onder consumenten. Hieruit blijkt dat consumenten gemiddeld maar enkele keren per
jaar een maaltijd bestellen en daarbij trouw zijn aan een paar vaste restaurants.
Consumenten hechten veel waarde aan beoordelingen van andere klanten bij het maken
van hun keuze, maar nog meer aan het aanbod van kortingsacties. Verder zijn consumenten
weliswaar bereid een premie te betalen voor platforms, maar ze zijn ook prijsgevoelig.
SEO concludeert daarom dat consumenten niet vanzelfsprekend gebruik blijven maken
van platforms, mocht de smalle pariteitsclausule worden verboden. Voorwaarde is wel
dat restaurateurs gaan differentiëren in de prijzen tussen platforms en eigen verkoopkanalen.
Verder moet het prijsverschil opwegen tegen de tijd en moeite die het de consument
kost om het eigen verkoopkanaal van het restaurant te vinden.

Afsluiting

Het onderzoek van SEO biedt een goed overzicht van de beschikbare informatie over
de werking van de smalle pariteitsclausule, en voegt daar bovendien op punten aan
toe. De conclusie dat deze markt jong en dynamisch is en dat er van de smalle pariteitsclausule
geen marktverstorende effecten uitgaan, sterkt mij in de gedachte dat het op dit moment
niet nodig is nadere stappen te ondernemen.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat,
M.C.G. Keijzer