Brief regering : Voortzetting Pallas reactor

Nr. 11 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MEDISCHE ZORG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 4 juli 2019

In mijn brief van 22 maart jongstleden1 informeerde ik u over de Stichting voorbereiding Pallas reactor (hierna: Stichting
Pallas) en gaf ik aan dat ik verwachtte dat er rond de zomer belangrijke stappen gezet
konden worden. Graag informeer ik u met deze brief over de stappen die zijn gezet
en over de laatste stand van zaken.

In 2012 is door het Kabinet en de Provincie Noord-Holland besloten om een lening te
verstrekken om de mogelijkheid te bieden om tot een nieuwe reactor in Petten te komen
ter vervanging van de huidige Hoge Flux Reactor (HFR). Eind 2013 is hiertoe de Stichting
Pallas opgericht, met als doel om een reactor te ontwerpen en realiseren, die bestemd
is voor de productie van medische isotopen en voor nucleair technologisch onderzoek.
Onderdeel van de opdracht was het aanvragen van de benodigde vergunningen, het opstellen
van een business case en het aantrekken van private investeerders (fase 1). Voor deze
fase hebben het Rijk en de Provincie Noord-Holland samen een lening van € 80 mln.
verstrekt die in drie tranches ter beschikking is gesteld. Onderdeel van de opdracht
was ook om de daadwerkelijke bouw en exploitatie – fase 2 en 3 – privaat te financieren.
De Stichting Pallas werkt momenteel hard aan het vervullen van deze opdracht en ik
ben verheugd dat ik u kan melden dat er momenteel concrete interesse is van private
investeerders. Ik zie dit als een belangrijke stap, die de realisatie van de Pallas-reactor
mogelijk maakt.

Gezien deze ontwikkelingen heeft het kabinet besloten tot verdere voortzetting van
Pallas en te starten met onderhandelingen met de potentiële private investeerders.

Voorzieningszekerheid medische isotopen

Mijn belangrijkste drijfveer in dit kader is om medische isotopen ook in de toekomst
beschikbaar te houden. In Nederland worden jaarlijks ongeveer 400.000 diagnostische
scans uitgevoerd en 4.000 therapeutische behandelingen met medische isotopen verricht
bij mensen met kanker of andere ernstige aandoeningen, zoals hartfalen. Wereldwijd
gaat het om miljoenen patiënten die van medische isotopen uit Nederland afhankelijk
zijn. Vanuit de relevante beroepsverenigingen van medisch specialisten is het grote
belang van de beschikbaarheid van medische isotopen mij in meerdere gesprekken indringend
onder de aandacht gebracht. Ook is mij recent een brief gestuurd waarin deze verenigingen
benadrukken dat de reactor snel tot stand moet komen om continuïteit in levering aan
ziekenhuizen te kunnen waarborgen, en ben ik tevens gewezen op het belang van de betaalbaarheid
van de medische isotopen. Mij is expliciet gevraagd of ik dit signaal met uw Kamer
wilde delen.

In 2017 en 2018 heeft het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) onderzoek
gedaan naar de toekomstige vraag en het aanbod van medische isotopen en de beschikbaarheid
van alternatieve technologieën, in opdracht van het Ministerie van Volksgezond, Welzijn
en Sport en de Hoogambtelijke Werkgroep Nucleair Landschap. Uit deze onderzoeken kwam
naar voren dat wanneer de huidige reactor in Petten niet wordt opgevolgd de voorzieningszekerheid
van medische isotopen in Nederland en internationaal onzeker wordt. Om meer inzicht
te krijgen in de laatste stand van zaken heb ik het RIVM recentelijk opnieuw gevraagd
hier onderzoek naar te doen.

Uit het laatste onderzoek komt naar voren dat de vraag naar het meest gebruikte diagnostische
isotoop Molybdeen-99 in de wereld op de lange termijn zal stijgen. Geschatte percentages
variëren van 5% tot 8% in de opkomende economieën. De vraag naar therapeutische isotopen
zal naar verwachting veel hoger zijn. Veel van deze therapeutische isotopen kunnen
alleen in reactoren worden gemaakt.

In het afgelopen jaar is er ook meer duidelijkheid gekomen over de ontwikkeling van
(nieuwe) initiatieven om molybdeen-99 te produceren. Zo is er meer inzicht in de ontwikkeling
in het aanbod van de FRM-II reactor in Duitsland, de Jules Horowitz reactor in Frankrijk
en Smart/Lighthouse in België. Deze projecten kunnen volgens het RIVM echter niet
de productiecapaciteit vervangen van de huidige BR2 reactor in België en de HFR in
Nederland, die beide op termijn gaan sluiten.

Ook refereert het RIVM aan de «Strategic Agenda for Medical, Industrial and Research Applications of nuclear and
radiation technology» (SAMIRA), een studie die recentelijk is uitgevoerd in opdracht van de Europese Commissie.
Hierin wordt geconcludeerd dat ondanks de nu lopende initiatieven tot het vergroten
van productiecapaciteit bij bestaande producenten, het nodig is dat er nog een reactor
bijgebouwd wordt binnen de Europese Unie om de zelfvoorzienendheid te garanderen en
om tekorten op wereldschaal aan medische isotopen te voorkomen. De studie wijst Pallas
aan als de gerede kandidaat om de benodigde productiecapaciteit in de komende decennia
te garanderen.

Kennisinfrastructuur en werkgelegenheid

Naast het belang van de voorzieningszekerheid voor patiënten, is de komst van de Pallas-reactor
ook van belang voor de kennisinfrastructuur en de werkgelegenheid, zoals aan de orde
komt in het RIVM-rapport. Dit was ook het belangrijkste motief in 2012 voor de Provincie
Noord-Holland om mee te financieren. Momenteel is Nederland in de unieke positie dat
een groot deel van de leveringsketen van radiofarmaceutische producten in eigen land
aanwezig is. Mocht de HFR sluiten zonder dat de Pallas-reactor wordt gerealiseerd,
dan verliest Nederland haar positie binnen die leveringsketen. Als de bestraler (de
reactor) wegvalt, is de kans namelijk groot dat ook de radiofarmaceut het werk naar
het buitenland zal verleggen. Het niet realiseren van de Pallas reactor zal daarnaast
grote en negatieve gevolgen hebben voor de (lokale) werkgelegenheid in de nucleaire
sector.

Het kabinet acht het daarnaast van belang dat het nucleair (energie)onderzoek wordt
voortgezet. De onderzoeksubsidie die nu aan NRG wordt verstrekt kan ook beschikbaar
komen voor Pallas, wanneer aan de nog nader te bepalen onderzoekbehoefte van het Rijk
wordt voldaan. Met de komst van de Pallas-reactor kan daarmee de kennisinfrastructuur
in stand worden gehouden.

Continuering van het Pallas initiatief met private financiering

Ik wil mij de komende periode inzetten voor de meer dan 400.000 patiënten die jaarlijks
in Nederland met medische isotopen worden onderzocht of behandeld, en miljoenen patiënten
in Europa en daarbuiten. Zoals gezegd is de Pallas reactor het meest vergevorderde
initiatief om de voorzieningszekerheid te kunnen garanderen. Hiertoe is de eerste
stap gezet in 2012 en nu de private financierbaarheid er veelbelovend uit ziet, ben
ik bereid Pallas te ondersteunen en de ruimte te geven om de onderhandelingen met
de private investeerders voort te zetten. Ook kan op deze manier het traject dat is
gestart onder leiding van de heer Zalm, waarover ik u informeerde in mijn brief van
22 maart jongstleden (Kamerstuk 33 626, nr. 10), zorgvuldig worden afgerond. Overige voorwaarden en eventuele tegemoetkomingen zullen
onderdeel uitmaken van de verdere onderhandelingen met de private investeerders, waarbij
tevens de belangen van NRG en de daarmee samenhangende belangen voor de Staat, zullen
worden meegewogen. Om mijn eigen onderhandelingspositie niet op voorhand prijs te
geven, kan ik hierover momenteel geen nadere uitspraken doen. Ook kan ik in dit stadium
niet ingaan op de achtergrond van de investeerders, gezien de geheimhoudingsovereenkomsten
die de Stichting Pallas heeft gesloten. Tenslotte werk ik aan een alternatief scenario
waartoe over kan worden gegaan, in het onverhoopte geval dat de belangen van de Staat
onvoldoende kunnen worden behartigd in de onderhandelingen met de private investeerders.

Zodra ik meer informatie kan delen, zal ik uw Kamer hiervan op de hoogte stellen.

De Minister voor Medische Zorg en Sport, B.J. Bruins