Brief regering : Halfjaarbericht politie

Nr. 896 BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 4 juli 2019

Hierbij ontvangt u het eerste halfjaarbericht politie van 2019. In dit halfjaarbericht
informeer ik u over de huidige staat van de politie.

Eerder in 2018 heb ik uw Kamer geïnformeerd over twee belangrijke ontwikkelingen binnen
de politie, te weten de aanbevelingen van de commissie Kuijken en de investeringen
van dit kabinet in de politie.1, 2 Daarmee kreeg in 2018 de ontwikkeling van de politie een nieuwe impuls. De jaren
2019 en 2020 staan vervolgens in het teken van het verder vormgeven en uitvoeren van
deze ontwikkelingen. De politie en ik zetten daarnaast in op de uitvoering van de
afspraken die gemaakt zijn in het kader van het arbeidsvoorwaardenakkoord politie
2018–2020, waarvan een belangrijk deel gaat over capaciteit en inzetbaarheid, en de
ontwikkelagenda’s gebiedsgebonden politiezorg en opsporing. Samengevat kom ik voor
de komende jaren tot volgende vier strategische thema’s. Zo heb ik ook dit halfjaarbericht
opgebouwd en evident sluiten ze aan bij de strategische opgaves die de politie voor
zichzelf heeft geïdentificeerd:

1 Aanbevelingen evaluatie Politiewet 2012 (commissie Kuijken)

2 Veiligheidsagenda 2019–2022

3 Uitvoering arbeidsvoorwaardenakkoord

4 Doorontwikkeling van de politieorganisatie (ontwikkelagenda’s).

Sturing op de politieorganisatie gebeurt langs de lijnen van continuïteit, doelmatigheid en rechtmatigheid van de organisatie. Hierbij staat telkens de vraag centraal of de politie toegerust
is voor de taak waar zij voor staat, nu en in de toekomst. Het is mijn voornemen om
uw Kamer de komende jaren langs deze lijnen te informeren met als doel om de trends
en ontwikkelingen hierop beter zichtbaar te maken. Hiertoe heb ik een dashboard in
ontwikkeling waarin de meest relevante kengetallen voor de staat van de politie worden
weergegeven. Zodra gereed zal ik dit dashboard aan uw Kamer aanbieden.

Ontwikkelingen in de samenleving

De samenleving, en daarmee het politieapparaat, zijn in beweging en onderhevig aan
verandering. Vergrijzing, internationalisering, digitalisering en mobiliteit van de
samenleving hebben hun weerslag op het veiligheidsdomein. Deze ontwikkelingen hebben
gevolgen voor politieorganisatie en het politiewerk. De toename van de online activiteiten
en mobiele en assertieve burgers vragen bijvoorbeeld om een andere benadering door
de politie en kunnen leiden tot andere vormen van criminaliteit.

De afgelopen jaren laten de cijfers van de politie een dalende trend zien van de geregistreerde
criminaliteit. In het eerste kwartaal van 2019 zijn echter 5% meer misdrijven geregistreerd
dan in dezelfde periode vorig jaar. Het is nog niet vast te stellen of dit een breuk
is met de trend van de afgelopen jaren. Er kunnen namelijk andere effecten zijn die
de toename van geregistreerde criminaliteit verklaren. Ik laat dit onderzoeken en
ga in de factsheet Strafrechtketenmonitor op deze cijfers en bovengenoemde trends
in.

Veiligheidsagenda

Bovengenoemde ontwikkelingen hebben gevolgen voor de prioritering in de inzet van
politie. Afgelopen najaar heb ik uw Kamer geïnformeerd over de landelijke beleidsdoelstellingen
die ik voor de komende vier jaar (2019–2022) heb vastgesteld3. Het betreft hier ambities ten aanzien van ondermijning, mensenhandel, cybercriminaliteit,
inclusief online seksueel kindermisbruik, en executie. Dit zijn de onderwerpen die,
los van lokale prioriteiten, altijd door het gezag moeten worden meegewogen bij de
inzet van de politie. Inmiddels zijn de afspraken uit de Veiligheidsagenda uitgewerkt
en vastgesteld in het Landelijk Overleg Veiligheid en Politie (LOVP). Bijgaand treft
u deze uitwerking aan (bijlage 2)4.

Investeringen in de politie

De ontwikkelingen in de samenleving vragen om een andere inzet van de politie, gericht
op de drie domeinen waarin de politie opereert, wijk, web en wereld. Het personeelsbestand
van de politie vergrijst, wat vraagt om het verhogen van de inzetbaarheid van de beschikbare
capaciteit en optimaliseren van het politieapparaat. Om dit te bewerkstelligen en
te anticiperen op de veranderende belasting van de politie zijn diverse gelden vrijgemaakt.
Over de € 291 mln. investeringen uit het Regeerakkoord (bijlage bij Kamerstuk 34 700, nr. 34) en de besteding van deze gelden heb ik uw Kamer eerder per brief geïnformeerd.5, 6

Samengevat komen deze investeringen onder andere ten goede aan agenten in de wijk,
innovatie, recherche, uitbreiding digitale expertise en goed werkgeverschap. Dit komt
mede door een structurele uitbreiding van de formatieve operationele sterkte met meer
dan 1.100 fte. In het kader van lokaal maatwerk zoals ingezet met de herijking en
ook door de commissie Kuijken is aanbevolen is de concrete invulling van deze uitbreiding
neergelegd bij de eenheden en de gezagen. De politie werft de komende jaren 17.000
nieuwe politiemedewerkers met het oog op deze uitbreiding en de vervanging van de
uitstroom. Hiervoor wordt de opleidingscapaciteit bij de Politieacademie uitgebreid.
Conform de motie van het lid Van Dam (CDA) (Kamerstuk 35 000 VI, nr. 45) en mijn toezegging tijdens de voortzetting van de begrotingsbehandeling d.d. 22 november
2018 (Handelingen II 2018/19, nr. 27, items 7, 10 en 14) ga ik in bijlage 1 nader
in op de exacte verdeling van deze extra capaciteit per eenheid. In het algemeen overleg
van 17 april 2019 heb ik uw Kamer toegezegd een grafiek te delen met de ontwikkeling
van de operationele sterkte de afgelopen jaren en de prognoses voor komende jaren.
De onderstaande figuur geeft deze ontwikkeling weer. Ik merk hierbij op dat de grafiek
de doelformatie weergeeft, die als het gevolg van het regeerakkoord is uitgebreid
met meer dan 1.100 fte.

Figuur 1 Ontwikkeling operationele sterkte politie (incl. aspiranten, Bron: Jaarrekeningen
(t/m 2018) en Begroting Politie 2019–2023 (vanaf 2019))

Omdat ik heb moeten constateren dat deze en andere cijfers aanleiding geven tot verwarring
en vele vragen zal ik met ingang van het volgende halfjaarbericht tot een duidelijkere
invulling komen van hoe de organisatie zich ontwikkeld, en hoe de uitbreidings- en
vervangingsplannen daarin zichtbaar gemaakt kunnen worden. Dit is wat terug zal komen
in het hiervoor aangekondigde dashboard.

ICT-vernieuwing

Voor optimale effecten van deze investeringen zijn goed functionerende ICT-voorzieningen
randvoorwaardelijk. De ICT-vernieuwing bij de politie krijgt gestalte via het meerjarige
programma Vernieuwend Registreren. Systemen die niet toekomstvast zijn worden vervangen
door functionaliteiten die zijn gebouwd op een modern platform. Onderdeel van het
programma is eveneens het project Vernieuwend Registreren Winkeldiefstal waarop momenteel
een BIT-toetsing (Bureau ICT-toetsing) wordt uitgevoerd. De normale doorlooptijd van
een BIT-toetsing is ongeveer vijf maanden. Aangezien het BIT heeft aangegeven meer
tijd nodig te hebben voor een zorgvuldige beoordeling van het project, bied ik het
definitieve rapport na het zomerreces aan de Tweede Kamer aan.

Bij de begrotingsbehandeling heb ik u de toezegging gedaan dat de Inspectie JenV zal
rapporteren als de taakuitoefening van de politie wordt gehinderd door de voortgang
van de ontwikkeling van de ICT-voorzieningen. Ik dring er bij de Inspectie op aan
hier zorg voor dragen, daar waar aan de orde. Daarnaast heb ik in bijlage 5 de voortgang
van de ICT-vernieuwing bij de politie opgenomen7.

Evaluatie Politiewet 2012

Over het eindrapport van de commissie Evaluatie Politiewet 2012, de kabinetsreactie8 daarop hebben we op 12 december 2018 gedebatteerd (Handelingen II 2018/19, nr. 35, item 13).

In dit debat heeft uw Kamer mij onder meer aan de hand van verschillende moties gevraagd
om te borgen dat er meer ruimte is voor lokale prioriteiten en om de informatiepositie
van burgemeesters van met name kleinere gemeenten te versterken. In dat debat heb
ik toegezegd in het LOVP te spreken over de vertegenwoordiging van burgemeesters van
kleinere gemeenten binnen dat overleg alsmede over de grootte van Oost Nederland en
uw Kamer daarover te berichten. Op deze punten zal ik in een separate brief ingaan
die ik binnenkort aan u zal sturen.

Op 2 april 2019 heb ik met de Eerste Kamer gesproken over het eindrapport van de commissie
Evaluatie Politiewet 2012 en de kabinetsreactie daarop.

De kernboodschap van de commissie is om de politie en het politiebestel verder te
ontwikkelen en te verbeteren. In de kabinetsreactie op het eindrapport is aangegeven
dat deze boodschap wordt overgenomen. Deze ontwikkeling en verbetering zal niet in
een enkel traject «opvolging evaluatie Politiewet 2012» worden belegd. De evaluatie
raakt immers de hele politie en het hele politiebestel.

De verdere ontwikkeling en verbetering van de politie en het politiebestel zal dan
ook zijn beslag krijgen in een groot aantal verschillende trajecten waarvan er sommige
ook al enige tijd lopen. Als voorbeeld van dergelijke trajecten verwijs ik naar mijn
brief van 5 december 2018 aan u over het stelsel van toezicht en waarborgen op de
politie9 en de afspraken in het kader van het arbeidsvoorwaardenakkoord politie (zie ook hieronder).

De kabinetsreactie stelt dat de Politiewet 2012 in grote lijnen kan worden gehandhaafd,
omdat de wet ruimte laat voor een betere invulling, maar geeft aan dat op onderdelen
bijstelling van de wet raadzaam is. De wijzigingen in de wet en de lagere regelgeving
die uit de kabinetsreactie op de evaluatie van de Politiewet 2012 voortvloeien, worden
nu voorbereid. Het betreft zoals in de kabinetsreactie is aangegeven aanpassingen
met het oog op de doorontwikkeling van het LOVP, om meer ruimte te realiseren voor
lokale sturing en de modernisering, de vereenvoudiging en systematisering van de bijstand
en een wijziging in de politietaken van de Koninklijke marechaussee.

Ik verwacht dit wetsvoorstel in de tweede helft van dit jaar in consultatie te brengen.
Uiteraard wacht ik eerst de voorlichting over de democratische controle op de bestedingen
van de middelen van de politie van de Raad van State af.10

Capaciteit en inzetbaarheid

De politie kan alleen slagen in de uitvoering van haar taak als er zowel bij de buitenwereld
als binnen de organisatie vertrouwen bestaat in de politie. Uit de Veiligheidsmonitor
van het CBS blijkt dat het vertrouwen in de politie van buiten de organisatie stijgt.
Bij de start van de onderhandelingen over het arbeidsvoorwaardenakkoord sector politie
2018–2020 bleek echter sprake van veel onvrede onder het politiepersoneel tegenover
de eigen organisatie. Tijdens diverse acties in het kader van de onderhandelingen
ben ik in gesprek gegaan met de actievoerende agenten. Uit die gesprekken heb ik opgehaald
dat onder andere werk- en capaciteitsdruk voor onvrede zorgden.

Ik heb mij dit aangetrokken en om goed geïnformeerd te blijven heb ik met de voorzitters
van de politievakorganisaties afgesproken dat ik viermaandelijks met hen en de korpschef
aan tafel zit om de uitvoering van het gesloten arbeidsvoorwaardenakkoord te monitoren.
Inmiddels zijn de afspraken met betrekking tot loon en uitkeringen gerealiseerd en
ook op het gebied van capaciteitsmanagement is voortgang geboekt. Partijen hebben
uitgewerkt hoe de tijdelijke aanstellingen worden vormgegeven en de afgesproken loopbaanpaden
zijn uitgewerkt. In bijlage 1 ga ik uitgebreider in op de uitwerking van het akkoord11.

Op het gebied van capaciteitsmanagement heeft de politie grote stappen voorwaarts
gezet. Ik noem met name het politie-interne prestatiedashboard, waarin op basis van
indicatoren als bezetting, verlof en ziekteverzuim de inzetbaarheid van alle organisatieonderdelen
wordt gemeten. Met capaciteitsmanagement kan het korps een reëel beeld schetsen richting
het gezag over de inzet die het korps kan leveren. Op basis hiervan zal het gezag
keuzes moeten maken. Mede naar aanleiding van het verzoek van het Lid Kuiken (PvdA)
tijdens het AO Politie van 29 november 2018 om een steekproef inzetbaarheid van het
operationele politiepersoneel met uw Kamer te delen kom ik na de zomer terug op dit
dashboard en het begrip inzetbaarheid. Om de inzetbaarheid bij de politie te vergroten
heeft dit kabinet daarnaast in totaal € 91 mln. beschikbaar gesteld. Hier heb ik u
eerder over geïnformeerd.12

De Algemene Rekenkamer is een onderzoek gestart naar de formatie, bezetting en de
inzetbaarheid van de politie op landelijk en lokaal niveau. In dit onderzoek wordt
ook in kaart gebracht in welke mate de politie op verschillende niveaus beschikt over
informatie over de formatie, bezetting en inzetbaarheid. De Rekenkamer verwacht dit
onderzoek begin 2020 te publiceren, waarna ik hierover graag met uw Kamer over de
uitkomsten van gedachten wissel.

Aanpak verzuim

In het bewaken van de continuïteit van de politieorganisatie is het reduceren van
verzuim bij de politie een prioriteit. Met mijn brief van 26 april 2018 het ik het
plan van aanpak verzuim politie aan de Tweede Kamer aangeboden.13 In reactie op de motie van het lid Krol (50PLUS) over het terugdringen van het verzuim
onder agenten (Kamerstuk 29 628, nr. 841)14 informeer ik uw Kamer in dit halfjaarbericht over de voortgang op dit onderwerp.
Doelstelling van het plan van aanpak verzuim is om het verzuim eind 2023 terug te
hebben gedrongen van 6,5% naar 5,9%.15 Conform de door het Centrale Bureau voor de Statistiek (hierna: CBS) gehanteerde
standaardmethodiek is berekend dat het verzuim bij de politie in de periode april
2018 – april 2019 gedaald is van 6,5% naar 6,1%. De politie draagt daarnaast nog steeds
zorg voor de medewerkers die bij de politie in dienst zijn die langer dan twee jaren
ziek zijn. Dit is op dit moment 0,6% van het totaal aantal medewerkers.

Over de uitvoering van het plan van aanpak verzuim heb ik eind januari gesproken met
inhoudelijk deskundigen binnen het korps. De eenheden hebben op basis van de uitgangspunten
van het landelijke plan van aanpak – in samenspraak met de plaatselijke medezeggenschap –
hun eigen plannen om het verzuim terug te dringen vorm gegeven. Eind 2018 is de politie
gestart met een campagne voor alle medewerkers om hen meer bewust te maken van hun
eigen rol en verantwoordelijkheid als het gaat om gezondheid, belastbaarheid en inzetbaarheid
door hen bekend te maken met al aanwezige instrumenten. Ook wordt ingezet op het vergroten
van de kennis en aandacht van leidinggevenden voor verzuim en is de verzuimaanpak
een vast onderdeel in de managementgesprekken in alle lagen van de organisatie.

Ontwikkelagenda Gebiedsgebonden Politie en burgercontact

Nederland kent een rijke historie van een politieorganisatie die lokaal verankerd
is in de wijken. Dit is een verworvenheid die voor de toekomst moet worden behouden.
De ontwikkeling van de politie is om die reden gebaseerd op wijk, web en wereld. In
een steeds meer internationaal georiënteerde samenleving is nabijheid bij de burger
voor de politie onmisbaar.

In dit verband vragen ontwikkelingen in de samenleving, zoals ook hierboven beschreven,
steeds om aanpassingen in de wijze waarop de politie aanwezig is in de wijken. Ook
zijn er in het verleden knelpunten in de basispolitiezorg gesignaleerd die verbetering
behoeven. Het belang hiervan werd onlangs opnieuw onderstreept met het rapport over
wijkagenten en veranderingen in hun dagelijks werk.16 Voor de doorontwikkeling en verbetering van de gebiedsgebonden politie (GGP) heeft
de politie de Ontwikkelagenda GGP opgesteld. Uw Kamer is hierover geïnformeerd in
het halfjaarbericht van juli 2018.17 In bijlage 318 zijn de recente ontwikkelingen ten aanzien van de GGP en burgercontact opgenomen.

Ontwikkelingen in de opsporing

Eind 2015 constateerde mijn ambtsvoorganger in de contourennota versterking opsporing
dat snelle maatschappelijke en technologische ontwikkelingen vragen om een fundamentele
herbezinning van politie en het OM op de opsporing en vervolging. Niet alleen de basis
moet op orde komen, maar ook moet politie in staat zijn om proactief en adaptief te
opereren op snelle maatschappelijke en technologische veranderingen. Via maatregelen
op de korte termijn en, op de langere termijn, een gedegen probleemanalyse van de
opsporing, zou deze verandering moeten worden ingezet.

In mei 2016 gaven politie en OM in het rapport «Handelen naar waarheid» een verdiepende
sterkte-zwakte analyse van de stand van zaken van de opsporing. Aan de hand van dit
rapport zijn politie en OM aan de slag gegaan met een toekomstvisie, die zijn beslag
heeft gekregen in de ontwikkelagenda opsporing, die ik afgelopen november aan uw Kamer
heb toegezonden.

De doorontwikkeling van de opsporing en vervolging is een veelzijdige opgave die de
politie en het OM oppakken naast de constante druk van het niet geringe en complexe
dagelijkse werk dat op deze organisaties afkomt. De keuze om de doorontwikkeling dicht
bij de werkvloer te organiseren vergroot de impact van en het draagvlak voor de verandering.
Voor de landelijke coördinatie brengt deze werkwijze de uitdaging om tempo en richting
te behouden.

In bijlage 419 bij dit Halfjaarbericht ga ik nader in op de realisatie van de ontwikkelagenda. Mijn
conclusie is dat de lastige uitdagingen op het terrein van de opsporing, waar de politieorganisatie
voor staat zijn in de afgelopen jaren zeker niet minder zijn geworden. Zeer velen
binnen de organisatie werken hard en ook niet zonder succes om deze uitdagingen het
hoofd te bieden. De Nederlandse opsporing functioneert op onderdelen zeer goed en
behoort naar mijn overtuiging tot de absolute top. Tegelijkertijd blijven uitdagingen
bestaan in de coördinatie en sturing.

Tot slot

De politie in Nederland is een hoogwaardige organisatie, dit wordt ook internationaal
erkend. Ik ben trots op de medewerkers van de politie die zich hier elke dag voor
inspannen. Desalniettemin kunnen we niet stilzitten. De in 2018 in werking gebrachte
ontwikkelingen moeten dit jaar en de komende jaren hun beslag krijgen, zodat de politie
het hoofd kan blijven bieden aan de vraagstukken die de huidige maatschappelijke ontwikkelingen
met zich meebrengen. Ik heb er vertrouwen in dat de politieorganisatie dit met de
in gang gezette ontwikkelingen kan realiseren.

De Minister van Justitie en Veiligheid, F.B.J. Grapperhaus