Brief regering : 23e Halfjaarsrapportage van de Belastingdienst en Beheerst vernieuwen

Nr. 480 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 17 april 2019

Hierbij stuur ik uw Kamer de 23e halfjaarsrapportage van de Belastingdienst1. Deze halfjaarsrapportage is bijzonder, omdat het de laatste halfjaarsrapportage
van de Belastingdienst is. In het vervolg rapporteert de Belastingdienst op vaste
momenten over het Jaarplan Belastingdienst, via de twee voortgangsrapportages en een
afsluitende jaarrapportage. Daarnaast is het bijna een jaar geleden dat ik mijn brief
«Beheerst vernieuwen» aan uw Kamer heb gestuurd (Kamerstuk 31 066, nr. 403).

Met Beheerst vernieuwen heb ik een andere invulling gegeven aan de vernieuwingsopgave
van de Belastingdienst.2 Waar eerder werd uitgegaan van een massale aanpak, is de focus sinds Beheerst vernieuwen
komen te liggen op een beheerste, stapsgewijze aanpak. Daarbij wordt langs de lijnen
van personeel, ICT en sturing een stevig fundament gelegd voor de vernieuwing van
de dienst. De 23e halfjaarsrapportage blikt terug op de tweede helft van 2018, en zoals gebruikelijk
wordt in het hoofdstuk «actualiteiten» tevens gerapporteerd over de voortgang van
actuele onderwerpen. In deze brief reflecteer ik graag over de eerste (voorzichtige)
resultaten van deze aanpak Beheerst vernieuwen.

De veranderopgave is groot

Binnen de Belastingdienst wordt hard gewerkt om de veranderopgave van de Belastingdienst
vorm te geven. Medewerkers van de Belastingdienst werken naast het reguliere werk
onder meer aan de vijf vernieuwingsprojecten uit Beheerst vernieuwen, op de processen
Bezwaar, Inning en Auto. Om de doelstellingen van de Belastingdienst op een beheerste
manier te halen is de noodzaak onderkend dat inzicht in managementinformatie en risicomanagement
noodzakelijk is. Daarom ben ik het Programma Managementinformatie en Risicomanagement
gestart. Daarnaast zijn er veel nieuwe medewerkers geworven. De Belastingdienst kan
zich meer en meer bezighouden met het toekomstbestendig maken van de organisatie.
Dat wil echter niet zeggen dat we er al zijn of dat het einddoel in zicht is. De problematiek
rondom de vertraging in de aanslagoplegging schenk- en erfbelasting, de afhandeling
van bezwaren binnen de gestelde Awb-termijnen en de bereikbaarheid van de Belastingtelefoon
vorig jaar, illustreren dit. De Belastingdienst levert grote inspanningen om deze
tegenvallers op te lossen en in de toekomst te voorkomen. Ook het op orde brengen
van de managementinformatie en het wegnemen van tekortkomingen vraagt om een meerjarige
inspanning. Er is een grote behoefte aan verbeteringen in de dienst. Hoewel er voorzichtige
stappen worden gezet kan ik niet genoeg blijven benadrukken dat de veranderopgave
van de Belastingdienst onverminderd groot is en dat er nog een lange weg te gaan is.
Hierna blik ik aan de hand van de drie pijlers, personeel, ICT en sturing, terug op
het eerste jaar van Beheerst vernieuwen.

Eerste pijler Beheerst Vernieuwen: personeel

Ik heb u eerder geschetst dat de Belastingdienst de komende jaren een grote wervingsinspanning
moet leveren om de uitstroom op te vangen.3 Van 2019 tot en met 2022 investeer ik in totaal cumulatief € 100 miljoen ten behoeve
van de stabiliteit van de uitvoering. In 2018 is circa € 50 miljoen geïntensiveerd
in meer capaciteit bij de dienstonderdelen. De Belastingdienst heeft sinds april 2018
vol ingezet op een nieuwe en intensievere wervingsaanpak.

Om aan de wervingsopgave te kunnen voldoen zijn verschillende maatregelen aangekondigd.
De wervingscapaciteit is bijvoorbeeld uitgebreid van 31 naar 76 fte en het wervingsproces
is versneld en verbeterd. De zichtbaarheid van de Belastingdienst op de arbeidsmarkt
is onder andere vergroot door de opfrissing van de campagne met persoonlijke verhalen
van de collega’s. De speciale wervingsdagen, de zogenoemde selectieboulevard waarbij
sollicitanten bij gebleken geschiktheid binnen één dag een aanstellingsvoorstel ontvangen,
zijn een succes. Al met al stemmen de resultaten van de intensievere wervingsaanpak
mij hoopvol. In totaal zijn in 2018 ruim 1.500 fte ingestroomd. Dit is meer dan er
in totaal zijn uitgestroomd (1.400 fte). De resultaten van de wervingsaanpak zijn
ook de eerste maanden van 2019 positief en de doelstellingen voor de instroom in het
eerste kwartaal van 2019 zijn ruimschoots gehaald. In het eerste kwartaal 2019 is
in totaal 1.199 fte ingestroomd. De uitstroom in het eerste kwartaal 2019 is 418 fte.
Het eerste kwartaal 2019 is daarmee afgesloten met een toename in bezetting van 781 fte.

Tweede pijler Beheerst Vernieuwen: ICT

In mijn brief «Beheerst vernieuwen»(Kamerstuk 31 066, nr. 403) schreef ik dat de Belastingdienst te maken heeft met complexe en verouderde ICT-systemen
die het hart van de primaire processen raken. De verbetering van de ICT binnen de
Belastingdienst zal onverminderd een van de grootste uitdagingen blijven.

Een belangrijke activiteit van Beheerst vernieuwen is het systematisch in kaart brengen
en verbeteren van ICT-domeinen. Daarbij worden ook de onderlinge verwevenheid van
systemen en projecten, de sturing en de financiering inzichtelijk. Ik heb eerder aangegeven
dat voor alle ICT-domeinen binnen de Belastingdienst een helder beeld van de beoogde
eindsituatie dient te zijn, de zogenoemde domeinarchitecturen.4 Die domeinarchitecturen zijn belangrijk om gericht te kunnen sturen op de noodzakelijke
vernieuwing van de IT-systemen. Inmiddels is voor 10 van de 19 domeinen binnen de
Belastingdienst een doelarchitectuur gereed. De Belastingdienst laat de kwaliteit
van de doelarchitecturen in 2019 extern toetsen.

Onderdeel van de pijler ICT vormt ook het vergroten van het inzicht in de vraag die
de uitvoering stelt aan ICT en in het aanbod dat ICT daar tegenover kan stellen. In
dat proces worden verbeterstappen gezet, waarbij IV-vraag en IV-aanbod systematisch
in kaart worden gebracht voor de totale opgave die de Belastingdienst heeft. Daar
is de Belastingdienst sinds de zomer van 2018 mee bezig. Voor de zomer wordt uw Kamer
geïnformeerd over de uitkomsten van dit proces.

Projecten eerdere vernieuwingsprogramma’s

Begin 2018 had de Belastingdienst ruim 30 projecten in uitvoering vanuit eerdere vernieuwingsprogramma’s.
Hiervan hebben vier projecten resultaten laten zien in 2018. Het gaat om de volgende
projecten:

• verplicht stellen digitaal suppleren omzetbelasting;

• dynamisch monitoren bij het Landelijk incassocentrum;

• niet uitbetalen bij status Vertrokken onbekend waarheen, en

• van Toezichtsondersteuningsprogramma naar Applicatie Toezicht Belastingdienst.

Ook bij andere vernieuwingsprojecten zijn in 2018 positieve resultaten behaald. De
zichtbare effecten voor burgers, bedrijven en de Belastingdienst zien met name op
nieuwe digitale mogelijkheden. Zoals ook eerder gemeld is het mogelijk gemaakt om
online bezwaar in te dienen en te zien, is de proef voor het betalen met iDeal voor
ZZP’ers succesvol gebleken en zijn er automatische incassomogelijkheden bij betalingsregelingen
ingesteld.

Openstaande vorderingen worden gemonitord en gekoppeld aan verhaalsmogelijkheden.
Hierbij krijgen medewerkers van de Belastingdienst voor iedere vordering de meest
geschikte behandeling gepresenteerd en een advies voor de uit te voeren actie. Ook
zien zij alle openstaande taken in één oogopslag. Door deze procesverbeteringen wordt
de invordering op dit vlak gerichter en sneller.

Bij de omzetbelasting is voor de aangiften met teruggave een risicomodel geïmplementeerd.
Medewerkers van de Belastingdienst krijgen eerder dan voorheen de hoog-risico aangiften
toegewezen ter behandeling. Risicovolle btw-aangiften krijgen hierdoor gerichter aandacht,
hetgeen de effectiviteit van de Belastingdienst ten goede komt. Deze verbeteringen
leiden er ook toe dat er minder handmatig werk nodig is.

Derde pijler Beheerst Vernieuwen: sturing en beheersing

Met de brief van 14 juni 2018 en in de aanbiedingsbrief van het Jaarplan 2019 Belastingdienst
is aangegeven op welke wijze ik uw Kamer in het vervolg periodiek zal informeren over
de ontwikkeling van de Belastingdienst, in het bijzonder waar het gaat om de vernieuwingsopgave.
Op 5 november 2018 heb ik het Jaarplan Belastingdienst «nieuwe stijl» aan uw Kamer
gestuurd.5, 6 Dit Jaarplan 2019 was een eerste resultaat van de herziening van de planning & rapportage-cyclus
van de Belastingdienst.

Vanaf juni van dit jaar start de nieuwe rapportagecyclus waarin drie keer wordt gerapporteerd
over het Jaarplan Belastingdienst, met twee tussentijdse voortgangsrapportages (in
juni en oktober) en een afsluitende jaarrapportage in mei 2020. Het doel is om uw
Kamer meer in samenhang te informeren over de doelstellingen en resultaten van de
Belastingdienst. Naast informatie over de vastgestelde kritieke prestatie-indicatoren
zullen de rapportages informatie bevatten over de uitvoering en het toezicht binnen
de verschillende doelgroepen, Beheerst vernieuwen en wordt gerapporteerd over de activiteiten
op een aantal specifieke thema’s. De vormgeving zal aansluiten bij het Jaarplan. De
rapportages zullen mee-evolueren met de ontwikkeling van het Jaarplan en kunnen onderwerp
van overleg zijn met uw Kamer, in lijn met de motie van het lid Lodders c.s. en het
overleg dat eerder hierover met de uw Kamer is gevoerd.7

Ook intern past de Belastingdienst een nieuwe opzet van planning- en verantwoordingsrapportages
toe, die bijdragen aan een tijdige en voorspelbare planning & control-cyclus (P&C-cyclus).
Vanaf 1 januari 2019 is de nieuwe opzet in werking. De beschikbaarheid van samenhangende
managementinformatie en risicomanagement is de basis voor een goed werkende P&C-cylcus.
Managementinformatie en risicomanagement zijn immers complementair. Vanwege deze samenhang
is het Programma Managementinformatie en Risicomanagement gestart dat zich richt op
het genereren van betrouwbare informatie over het presteren van de Belastingdienst
en een integrale risicomanagement aanpak.

Tot slot

In een dienst van de omvang van de Belastingdienst worden fouten gemaakt en doen zich
te allen tijde risico’s voor. Een snelle probleemherkenning en opschaling en vervolgens
de inzet van concrete acties zijn een belangrijke manier om hiermee om te gaan. Ik
beschouw het als mijn taak om de problemen op te lossen, risico’s zo veel mogelijk
te beheersen, te leren van fouten uit het verleden en hierover te blijven communiceren
met uw Kamer. Daarbij sta ik voor een open cultuur waar de ruimte wordt gevoeld om
problemen te adresseren. Een cultuur waar fouten gemaakt mogen worden en waar het
gesprek met verantwoordelijken wordt aangegaan om vergelijkbare fouten in de toekomst
te voorkomen en te leren van het verleden.

De afgelopen periode heb ik over verschillende onderwerpen het debat met uw Kamer
gevoerd. In het debat over de voortgang van het CAF-11 project bijvoorbeeld (Handelingen II
2018/19, nr. 65, item 9), heb ik uw Kamer een aantal toezeggingen gedaan. In de bijlage bij de halfjaarsrapportage
is een bijgewerkt overzicht van de toezeggingen en moties opgenomen. Vanaf Prinsjesdag
2019 wordt uw Kamer halfjaarlijks geïnformeerd over alle moties en toezeggingen op
het gebied van fiscaal beleid en de Belastingdienst.

De Staatssecretaris van Financiën, M. Snel