Brief regering : Evaluatierapport GRECO vijfde evaluatieronde

35 000
VI
Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Justitie en Veiligheid
(VI) voor het jaar 2019

Nr. 91
BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES, VAN JUSTITIE
EN VEILIGHEID EN VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 22 februari 2019

Het afgelopen jaar is Nederland geëvalueerd door de Groep Staten tegen Corruptie van
de Raad van Europa (hierna GRECO). Onderwerp van de evaluatie was de preventie van
corruptie en versterking van integriteit bij de hoogste uitvoerende functies in de
centrale overheid en bij de rechtshandhavingsinstanties. In de Nederlandse situatie
gaat het om Ministers en Staatssecretarissen (onderdeel A van de evaluatie), Nationale
Politie en de Koninklijke Marechaussee (KMar) (onderdeel B van de evaluatie).

Met deze brief wordt u geïnformeerd over de conclusies van de evaluatie en de aanbevelingen.
Bijgaand ontvangt u het Engelstalige evaluatierapport van GRECO alsmede de Nederlandse
vertaling1.

Op 7 december 2018 is het evaluatierapport met aanbevelingen voor Nederland vastgesteld.
De conclusies in het rapport zijn gebaseerd op de beantwoording van een uitgebreide
vragenlijst en de bevindingen van een GRECO-evaluatieteam dat van 14 tot en met 18 mei
2018 een werkbezoek heeft gebracht aan Nederland. Aan het werkbezoek van het evaluatieteam
voor onderdeel A heeft de Griffie van de Tweede Kamer een bijdrage geleverd. Conform
de procedures van GRECO maakt het kabinet het rapport zo snel mogelijk openbaar en
zal uiterlijk 30 juni 2020 worden gerapporteerd over de voortgang van de implementatie
van de aanbevelingen in het evaluatierapport. Vanzelfsprekend zal het kabinet zorgvuldig
bezien hoe invulling kan worden gegeven aan de aanbevelingen van GRECO.

Achtergrond GRECO

GRECO werd in 1999 opgericht door de Raad van Europa en beoogt een bijdrage te leveren
aan de strijd tegen corruptie door toe te zien op de uitvoering van de diverse anticorruptie
verdragen van de Raad van Europa door de lidstaten. De werkgroep spoort lacunes en
tekortkomingen op in de nationale instrumenten ter bestrijding van corruptie en geeft
een aanzet tot de wetgevende, institutionele en praktische hervormingen ter bevordering
van het voorkomen en bestrijden van corruptie. Landen die het civiel- en strafrechtelijk
verdrag tegen corruptie van de Raad van Europa hebben geratificeerd worden automatisch
lid van GRECO en onderwerpen zich daarmee aan het bijbehorende systeem van wederzijdse
evaluaties. Momenteel zijn 49 landen lid van GRECO (Nederland sinds 2001).

Conclusies evaluatie en aanbevelingen aan Nederland

GRECO constateert dat Nederland van oudsher relatief weinig corruptiezaken en integriteitschendingen
kent. In Nederland bestaat in het algemeen vertrouwen in de integriteit van Ministers
en Staatssecretarissen, de politie en Defensie. GRECO stelt vast dat «Het Nederlandse
overheidsapparaat is gebaseerd op solide constitutionele beginselen, die een kader
bieden waarin de regering en haar leden in hoge mate politieke verantwoording verschuldigd
zijn aan het parlement en waarin zij het democratische proces dienen te respecteren
(...) Er bestaat geen algemene strategie of wettelijk kader die specifiek op beleid
inzake corruptiebestrijding en integriteit zijn gericht. De huidige wet- en regelgeving
als geheel vormt echter een wettelijk kader waarin dat beleid wel tot uitdrukking
komt.» GRECO constateert desalniettemin dat het integriteitsbeleid verder kan worden
versterkt door een overkoepelende strategische aanpak. De aanpak van de politie en
de KMar wordt in het evaluatierapport positief gewaardeerd: «Het rapport erkent dat
de Nederlandse rechtshandhandhavingsinstanties sterk aan integriteit hechten en dat
de vorming van beleid op dit gebied reeds lang prioriteit heeft.» Desondanks noemt
GRECO in haar rapport ook enkele punten die kunnen worden verbeterd. Tevens werd in
de plenaire vergadering van GRECO in de eerste week van december 2018 de Nederlandse
organisatie van het evaluatiebezoek meermaals geprezen.

Ter voorkoming van corruptie bij de Ministers en Staatssecretarissen, de politie en
de KMar ontving Nederland de volgende aanbevelingen. Zij zijn voorzien van een reactie
van het kabinet. De implementatie van de aanbevelingen over het integriteitsbeleid
voor bewindspersonen zal onder meer gestalte kunnen krijgen via aanpassingen van het
Handboek voor bewindspersonen. Implementatie van de aanbevelingen vergt nadere besluitvorming
in de ministerraad. De aanbevelingen voor de politie en KMar sluiten deels aan bij
reeds lopende trajecten en bestaande instrumenten. De overige aanbevelingen hebben
betrekking op specifieke thema’s en zullen de komende tijd nader worden onderzocht.

Ministers en Staatssecretarissen

Gecoördineerde strategie

i. GRECO beveelt aan dat op basis van een risicoanalyse een gecoördineerde strategie
wordt ontwikkeld voor de integriteit van personen die de hoogste leidinggevende functies
bekleden, die is gericht op het voorkomen en beheersen van verschillende soorten belangenverstrengeling,
waaronder door middel van responsieve maatregelen op het gebied van advies, toezicht
en naleving

GRECO merkt op dat Nederland geen gecoördineerde strategie kent die zich richt op
de integriteit van Ministers en Staatssecretarissen. Daarnaast constateert GRECO echter
eveneens dat het aantal corruptiezaken en integriteitsschendingen in Nederland beperkt
is. Het kabinet deelt de opvatting van GRECO dat risicoanalyse en strategie van belang
zijn bij het beheersen van integriteits- en corruptierisico’s. Met deze brief beoogt
het kabinet op samenhangende wijze aandacht te besteden aan de strategische aspecten
van corruptiebestrijding en integriteitsbeleid. In deze brief wordt een overzicht
gegeven van reeds bestaande trajecten en te ondernemen stappen op het terrein van
integriteitsbevordering en corruptiepreventie, niet alleen ter weergave van de invulling
van de overige aanbevelingen, maar ook om de samenhang daartussen duidelijk te maken.

Integriteitscode Ministers en Staatssecretarissen

ii. GRECO beveelt aan (i) dat voor personen die de hoogste leidinggevende functies bekleden
een integrale gedragscode wordt ontwikkeld, aangevuld met passende richtsnoeren betreffende
belangenverstrengeling en integriteitsgerelateerde kwesties (bijv. geschenken, externe
activiteiten, contact met derden, lobbyen etc.), en dat deze gedragscode voor het
publiek gemakkelijk toegankelijk wordt gemaakt, en (ii) dat aan deze gedragscode een
toezicht- en sanctiemechanisme wordt gekoppeld

De integriteit van de overheid komt ook tot uiting in het gedrag van bewindspersonen.
Het is van belang dat bewindspersonen daarover de dialoog aangaan. Het rapport en
deze brief vormden dan ook aanleiding om integriteit opnieuw te bespreken in de ministerraad.
GRECO vraagt in zijn aanbeveling om een gedragscode voor Ministers en Staatssecretarissen,
waarin kaders zijn vastgelegd voor integer handelen. Deze kaders kunnen worden gevonden
in onder meer de gedragscode integriteit Rijk (GIR). Hoewel deze gedragscode niet
rechtstreeks van toepassing is op bewindspersonen, bevat deze wel degelijk uitgangspunten
voor hun handelen. Het handboek bewindspersonen bevat informatie die daar vervolgens
specifiek verdere invulling aan geeft en vormt daarmee ook op dit terrein de leidraad
voor bewindspersonen. In het Handboek wordt bijvoorbeeld de Aanwijzingen voor de rijksdienst
inzake protocol (nr.3884909) aangehaald, die aanvullende aandachtspunten bevatten
voor het aannemen van geschenken. Deze aanbeveling van GRECO zal bij de herziening
van het handboek worden meegenomen. Het handboek is openbaar en wordt op internet
gepubliceerd.

Consultatie en training

iii. GRECO beveelt aan (i) dat voor personen die de hoogste leidinggevende functies bekleden
op vertrouwelijke basis begeleiding omtrent integriteitsgerelateerde kwesties, belangenverstrengeling
etc. wordt opgezet, en (ii) dat de bewustwording van integriteitskwesties wordt vergroot
bij de personen die de hoogste leidinggevende functies bekleden, waaronder door middel
van periodieke trainingen

In situaties waarin de integriteit van een bewindspersoon in het geding kan komen,
wordt terughoudendheid van bewindspersonen verwacht. In het handboek wordt daar, in
het kader van bijvoorbeeld het aannemen van geschenken en het bijwonen van officiële
gelegenheden, aandacht aan besteed. In sommige gevallen kan daar onduidelijkheid over
bestaan. Bewindspersonen kunnen met vragen terecht bij de secretaris-generaal van
het ministerie, mede-bewindspersonen, in het bijzonder de Minister-President, en de
secretaris van de ministerraad. Voorts komt het onderwerp integriteit ad hoc geregeld
aan de orde in de ministerraad, zoals bij aanvang van de kabinetsperiode of bij bespreking
van deze kabinetsreactie. Zoals hierboven reeds gesteld, vormde het rapport aanleiding
om integriteit opnieuw te bespreken in de ministerraad.

Contacten met lobbyisten

iv. GRECO beveelt aan (i) dat regels en richtsnoeren worden geïntroduceerd over de wijze
waarop personen die de hoogste leidinggevende functies bekleden in contact treden
met lobbyisten en andere derden die ernaar streven regeringsprocessen en -besluiten
te beïnvloeden, en (ii) dat de transparantie wordt vergroot ten aanzien van contacten
en onderwerpen met betrekking tot het lobbyen bij personen die de hoogste leidinggevende
functies bekleden

De observatie van GRECO is dat lobbyen een belangrijk onderdeel is van besluitvorming
in Nederland en is van mening dat de transparantie in dit opzicht zou moeten worden
vergroot.

In de Nederlandse verhoudingen wordt lobbyen in de zin van interactieve beleidsontwikkeling
als constructief beschouwd. Burgers, bedrijven en organisaties moeten de mogelijkheid
hebben om in een vroeg stadium te worden betrokken bij de beleidsontwikkeling en om
bij de politiek en het bestuur hun belangen te behartigen. Lobbyactiviteiten ten behoeve
van het behartigen van deze belangen kunnen ook risico’s met zich brengen. Mensen
met een sterke positie, macht of geld kunnen de boventoon voeren en lobbyactiviteiten
kunnen leiden tot onzuivere verhoudingen, vriendjespolitiek, belangenverstrengeling
of schimmige praktijken. Deze risico’s kunnen volgens het kabinet het best worden
bestreden door transparantie en betekenisvolle openheid waar mogelijk. In dit kader
publiceren de bewindslieden wekelijks een overzicht van hun openbare agenda.

In het kader van het eerdere kabinetsstandpunt naar aanleiding van de initiatiefnota
«Lobby in daglicht» 2 stond transparantie over de wijze van beïnvloeding van besluitvormingsprocessen centraal,
ongeacht of er sprake is van een professionele lobbyist vanuit het bedrijfsleven of
iemand anders vanuit bijvoorbeeld een koepel- of non profitorganisatie met een belang.
Zoals ook is toegelicht in het kabinetsstandpunt over de transparantie van het wetgevingsproces3 geeft het kabinet de voorkeur aan openheid over besluitvormingsprocessen in plaats
van een volledige specificatie van contacten met lobbyisten, lobbyorganisaties of
andere maatschappelijke partijen of individuen. Dat laatste is in de regel statische
informatie die geen inzicht geeft in de mate van beïnvloeding en de beïnvloedingswijze
bij concrete besluitvormingstrajecten. Bovendien hecht het kabinet aan open contact
met allerlei maatschappelijke partijen en onder omstandigheden kan dergelijk contact
slechts zinvol plaatshebben in vertrouwelijkheid.

Belangenverstrengeling

v. GRECO beveelt aan dat ten aanzien van personen die de hoogste leidinggevende functies
bekleden een verplichting wordt ingevoerd om ad hoc melding te doen van een ontstane
situatie waarin sprake is van een conflict tussen persoonlijke belangen en officiële
functies

vii. GRECO beveelt aan (i) dat personen die de hoogste leidinggevende functies bekleden
worden verplicht periodiek in het openbaar opgave te doen van hun financiële belangen,
(ii) dat wordt overwogen om ook financiële gegevens inzake echtgenoten en afhankelijke
familieleden in die opgave op te nemen (met dien verstande dat deze gegevens niet
noodzakelijkerwijs openbaar hoeven te worden gemaakt), en (iii) dat voor die opgaven
een passend toetsingsmechanisme wordt ingesteld

Voorop staat dat bewindspersonen belangenverstrengeling of de schijn daarvan vermijden.
Zo is in het handboek voor bewindspersonen expliciet geregeld dat het accepteren van
een nevenfunctie wanneer de bewindspersoon eenmaal in functie is, alleen bij hoge
uitzondering en na schriftelijke toestemming van de Minister-President kan plaatsvinden.
Voor andere gevallen waarin relevante wijzigingen in private belangen zich kunnen
voordoen, zal in de geest van voorgaande worden gehandeld. Het handboek zal daarop
worden verduidelijkt.

Vervolgfuncties

vi. GRECO beveelt aan dat algemene regels betreffende beperkingen na uitdiensttreding
worden ingevoerd voor personen die de hoogste leidinggevende functies bekleden en
die na het einde van hun functie in de publieke sector in de private sector een nieuwe
betrekking zoeken en/of op het punt staan die betrekking te aanvaarden

Naar de mening van GRECO zijn er in Nederland niet voldoende maatregelen getroffen
om belangenverstrengeling bij het aanvaarden van een vervolgfunctie tegen te gaan.
GRECO beschouwt het lobbyverbod voor gewezen bewindspersonen als een goede stap, maar
beveelt aan om ook meer in algemene zin maatregelen te nemen.

Aan de ene kant staat het bij voorbaat beperken van een vervolgfunctie voor politieke
ambtsdragers op gespannen voet met de uitkeringsregeling en de daarbij horende sollicitatieplicht
van deze functionarissen. Na afloop van de ambtsvervulling zijn politieke ambtsdragers
verplicht zo snel mogelijk de stap zetten naar een andere functie.

Aan de andere kant speelt het ook door GRECO opgeworpen vraagstuk dat is verbonden
met vervolgfuncties van bewindspersonen. Door tijdens de ambtsvervulling al rekening
te houden met de belangen van zijn toekomstige werkgever kan er immers sprake van
(de schijn van) belangenverstrengeling.

Onderzoek en vervolging

viii. GRECO beveelt aan dat ervoor wordt gezorgd dat procedures die voorzien in het onderzoek
naar en de strafrechtelijke vervolging van ambtsmisbruik (waaronder passieve omkoping)
geen belemmering vormen voor de strafrechtspleging ten aanzien van bewindspersonen
die ervan worden verdacht met corruptie samenhangende strafbare feiten te hebben gepleegd

GRECO bespreekt in haar rapport de (nog nooit toegepaste) procedure voor ambtsdelicten
zoals vervat in artikel 119 van de Grondwet en de Wet ministeriële verantwoordelijkheid
en ambtsdelicten leden Staten-Generaal, Ministers en Staatssecretarissen. Daarbij
merkt GRECO op dat dit wettelijk kader het lastig maakt bewindspersonen te vervolgen
voor sommige delicten die zij plegen tijdens de uitvoering van hun taken. GRECO beveelt
aan te verzekeren dat de procedures voor onderzoek en vervolging van ambtsdelicten
(waaronder passieve omkoping) niet in de weg staan aan het strafrechtstelsel ten aanzien
van bewindspersonen die verdacht worden corruptie verwante delicten te hebben gepleegd.

Op 10 juli jl. is de Commissie herziening wetgeving ambtsdelicten Kamerleden en bewindspersonen
(Commissie-Fokkens) ingesteld (Stcrt. 2018, nr. 39464). De commissie heeft tot taak te adviseren over een fundamentele herziening van de
wetgeving inzake vervolging en berechting van leden van de Staten-Generaal, Ministers
en Staatssecretarissen wegens ambtsdelicten. Naar verwachting zal de Commissie haar
advies aan het einde van 2019 uitbrengen. GRECO verwijst hiernaar ook reeds in haar
rapport. Naar aanleiding van het advies van de Commissie-Fokkens over de herziening
van deze wetgeving zal worden bezien hoe het beste opvolging kan worden gegeven aan
de GRECO-aanbeveling.

Nationale Politie en de Koninklijke Marechaussee

Aanvulling gedragscode, beroepscode en themabladen

ix. GRECO beveelt aan (i) dat de themabladen van de Beroepscode politie (NP) verder worden
uitgewerkt, zodanig dat daarin richtlijnen, voorbeelden en geleerde lessen worden
opgenomen en zodat ze afdoende richting geven in situaties van belangenverstrengeling
en andere met integriteit samenhangende situaties (bijv. geschenken, contact met derden,
nevenactiviteiten, omgang met vertrouwelijke informatie) en dat voor de Koninklijke
Marechaussee (KMar) een soortgelijk instrument wordt opgesteld, en (ii) dat wordt
gezorgd voor toezicht op de naleving en handhaving van deze instrumenten

GRECO is positief over het integriteitsbeleid van de politie en de KMar, in het bijzonder
omdat integriteit wordt gezien als integraal onderdeel van de professionaliteit in
de taakuitvoering door de medewerkers. Ten aanzien van de beroepscode en de themabladen,
waarin de basiswaarden en de belangrijkste integriteitsthema’s zijn weergeven, raadt
GRECO aan deze verder aan te vullen met extra voorbeelden en sommige thema’s verder
uit te werken (aanbeveling ix). De politie onderschrijft deze aanbeveling en zal de
themabladen overeenkomstig aanvullen.

De KMar wordt geadviseerd een instrument te ontwikkelen dat medewerkers meer guidance kan geven in specifieke situaties, passend bij de rechtshandhavende taak van de organisatie.
Bij brief van 12 december 2018 van de Staatssecretaris van Defensie is aangekondigd
dat er binnen Defensie wordt gewerkt aan gedragsregels omdat er behoefte bestaat aan
een overzichtsdocument van gewenst en ongewenst gedrag en voorschriften voor het voorkomen
van ongewenst gedrag.4 Bij de uitvoering van de aanbeveling van GRECO door de KMar wordt consistentie met
de beroepscode van de politie en de gedragsregels van Defensie in ogenschouw genomen.

Training

x. GRECO beveelt aan dat de bijscholing over ethiek en integriteit voor personeel van
de Nationale Politie (NP) en de Koninklijke Marechaussee (KMar), waaronder de leidinggevenden,
wordt verbeterd door op landelijk niveau nadere regelmatige trainingen te ontwikkelen
ter ondersteuning van en als aanvulling op de bestaande gedecentraliseerde trainingen
binnen de eenheden

In het reguliere opleidingsprogramma voor medewerkers van de politie en de KMar wordt
regelmatig aandacht besteed aan integriteit en het maken van de juiste morele keuzes
in lastige en risicovolle situaties. Dit gebeurt zowel in het kader van de initiële
opleiding als tijdens reguliere trainingen, bijvoorbeeld voor leidinggevenden. Daarnaast
wordt binnen teams gesproken over werk gerelateerde dilemma’s en wordt op teamniveau
besloten welke training past bij de vragen en risico’s die leven. GRECO raadt aan
daarnaast ook op nationaal niveau een kader vast te stellen voor trainingen, die medewerkers
gedurende de loopbaan volgen. De komende tijd zal door de politie en KMar worden bezien
welke mogelijkheden er zijn voor landelijke ontwikkelingen, in aanvulling op de huidige,
decentrale werkwijze. Dit zonder de voordelen van de huidige decentrale werkwijze
– zoals het vraag gestuurd werken – te verliezen.

Screening politieambtenaren

xi. GRECO beveelt aan dat afdoende maatregelen worden getroffen en de juiste middelen
worden ingezet om ervoor te zorgen dat personeel bij de Nationale Politie (NP) periodiek
en gedurende het hele dienstverband, wordt gescreend

GRECO is positief over de screening die voorafgaand aan het dienstverband bij de politie
wordt uitgevoerd, maar ziet dat de screening gedurende het dienstverband verbeterd
kan worden. De Minister van Justitie en Veiligheid heeft momenteel een wetsvoorstel
in voorbereiding over de screening van ambtenaren van politie en politie-externen.
Onderdeel van het wetsvoorstel betreft onder meer de uitbreiding van de screening
gedurende het dienstverband van ambtenaren van politie of tijdens de werkzaamheden
van politie-externen met continue screening, een meldplicht en herhaalonderzoeken
(bijvoorbeeld bij wijziging van functie/ werkzaamheden). Het wetsvoorstel voldoet
hiermee aan de aanbeveling van de GRECO. Het wetsvoorstel zal naar verwachting begin
2019 naar de Tweede Kamer worden gezonden.

Registratie van geschenken

xii. GRECO beveelt aan dat de procedures in situaties waarin geschenken en voordelen van
een bepaalde omvang zijn aangeboden/aangenomen worden versterkt, in het bijzonder
door voor de melding/opgave van aangeboden/aangenomen geschenken en voordelen een
standaardformulier in te voeren, dat deze worden geregistreerd en dat daarop toezicht
wordt gehouden

GRECO beoordeelt de regels over het aannemen van geschenken als goed ontwikkeld, maar
ziet ruimte voor verbetering in het proces voor het melden van aangeboden geschenken
en andere voordelen onder andere door een betere registratie. Een registratie kan
meer zicht geven op degenen die geschenken en voordelen aanbieden en aangeboden krijgen.
De politie en de KMar vinden dit een waardevolle suggestie en gaan dit nader onderzoeken.

Toegang tot vertrouwelijke informatie

xiii. GRECO beveelt aan dat de controlemaatregelen ten aanzien van de toegang tot en het
gebruik van vertrouwelijke informatie worden verbeterd om ongeoorloofde toegang tot
politieregisters en het lekken van informatie te voorkomen

GRECO beveelt aan maatregelen te treffen die zien op het voorkomen van ongeautoriseerde
toegang tot informatie en het lekken van informatie. Nederland onderschrijft het belang
van een goed georganiseerde beveiliging van politiegegevens. Dit sluit ook aan bij
constateringen en aanbevelingen uit eerder afgeronde onderzoeken. De Minister van
Justitie en Veiligheid heeft de Tweede Kamer over de laatste ontwikkelingen bij politie
geïnformeerd in zijn brief van 16 november 2018.5 Deze ontwikkelingen passen bij de aanbeveling van GRECO.

De KMar hecht eveneens grote waarde aan het belang van een goed georganiseerde beveiliging
van gegevens. Dit aandachtspunt is immers ook in het WODC rapport over georganiseerde
criminaliteit en integriteit van rechtshandhavingsorganisaties benoemd.6 Het oneigenlijk gebruik van informatie is een aandachtspunt binnen de KMar. Op het
gebied van de informatievoorziening loopt binnen de KMar een traject om het proces
van autorisaties en identificatie opnieuw in te richten. Logging en de steekproefsgewijze
controle op loggings maakt onderdeel uit van dat ontwikkeltraject.

Onderzoek risico belangenverstrengeling na uitdiensttreding

xiv. GRECO beveelt aan dat er onderzoek wordt verricht naar het risico van belangenverstrengeling
met betrekking tot de periode na uitdiensttreding en overige werkzaamheden van politieambtenaren
(ook op het hoogste niveau) nadat zij de politiedienst hebben verlaten, dit met het
oog op de te maken afweging voor passende regelgeving op dit gebied

GRECO beveelt aan om een onderzoek te verrichten naar de risico’s van belangenverstrengeling
nadat een medewerker uit dienst is gegaan bij de politie en de KMar. Een dergelijke
studie kan veel waardevolle informatie opleveren, met name gezien de intensivering
van de samenwerking tussen burger en overheid. Op welke wijze dit onderzoek zal worden
uitgevoerd, wordt momenteel bekeken.

Melden van financiële belangen

xv. GRECO beveelt aan (i) dat het huidige meldingsregime wordt verbeterd door ten aanzien
van het topmanagement van de Nationale Politie (NP) en de Koninklijke Marechaussee
(KMar) een verplichting in het leven te roepen om zowel bij aanvaarding van de functie
als periodiek daarna financiële belangen volgens een vooraf bepaald formulier te melden,
(ii) dat functies worden aangewezen die het risico van belangenverstrengeling met
zich meebrengen, en (iii) dat in passend toezicht wordt voorzien

Aanbeveling xv van GRECO ziet op de wijze waarop aangewezen functionarissen die vanwege
de risico’s die met de functie gepaard gaan, financiële belangen bij de werkgever
moeten melden en het monitoren van deze meldingen. Voor de politie sluit deze aanbeveling
aan bij hetgeen is geregeld in artikel 55b van het Besluit algemene rechtspositie
politie. In dit artikel is een verbod opgenomen financiële belangen te hebben, effecten
te bezitten of effectentransacties te verrichten waardoor de goede vervulling van
de functie of het goed functioneren van de openbare dienst niet in redelijkheid zou
zijn verzekerd. De politie zal ambtenaren aanwijzen die werkzaamheden verrichten waaraan
in het bijzonder het risico van financiële belangenverstrengeling is verbonden en
een formulier voor het melden introduceren.

Voor de KMar geldt dat medewerkers de financiële belangen waardoor de goede vervulling
van de functie redelijkerwijs niet kan worden gewaarborgd, moeten melden aan de Minister
van Defensie (artikel 12 ARAR en artikel 70c BARD). De functies waaraan in het bijzonder
risico’s zijn verbonden, zijn formeel nog niet aangewezen. Ook een standaardformulier
waarmee de financiële belangen kunnen worden gemeld, moet nog worden vastgesteld.
Defensie verwacht dit op korte termijn te kunnen afronden.

Melden integriteitsschendingen

xvi. GRECO beveelt aan (i) dat voor politieambtenaren een verplichting in het leven wordt
geroepen om corruptiegerelateerde misdragingen binnen de dienst te melden, en (ii)
dat de bescherming van klokkenluiders in dat verband wordt aangepast

In Nederland geldt de verplichting voor ambtenaren om aangifte te doen van strafbare
feiten zoals corruptie. GRECO constateert dat er daarnaast geen algemene verplichting
is ongewenst gedrag van collega’s binnen de organisatie te melden. De politie en de
KMar hebben de afgelopen jaren maatregelen genomen om het melden van signalen van
integriteitsschendingen te stimuleren en te vereenvoudigen.7 In dat beleid wordt gekozen voor een cultuur van elkaar aanspreken en het bespreekbaar
maken van misstanden. In een algemene meldplicht wordt geen toegevoegde waarde gezien.
Mogelijk is het effect daarvan dat deze de gewenste cultuur niet stimuleert of daaraan
juist afbreuk doet. Bij de aanpassing van de themabladen van de politie en de gedragsregels
die gelden voor de KMar zal in lijn met het advies van GRECO wel een passage over
het melden van corruptie en ander ongewenst gedrag worden opgenomen.

GRECO beveelt ten slotte aan om de bescherming van klokkenluiders aan de passen indien
de meldplicht wordt verruimd. De bescherming van klokkenluiders is in Nederland niet
aan een meldplicht gekoppeld. Aanpassen van de bescherming is voor de implementatie
van deze aanbeveling dus niet noodzakelijk.

Overige evaluaties op terrein corruptiebestrijding (OESO, VN en EU)

De Nederlandse aanpak van corruptie wordt, naast de evaluatie in GRECO-verband, komend
jaar ook door de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)
beoordeeld en door de Verenigde Naties (VN) geëvalueerd. Deze gremia hebben evaluaties
met verschillende aandachtsgebieden binnen het thema corruptie.

De VN-evaluatie richt zich op het ontnemen van wederrechtelijk verkregen vermogen
(asset recovery) en de preventie van corruptie, de OESO-evaluatie betreft de aanpak van buitenlandse omkoping. De conclusies van de in deze
brief genoemde evaluaties op het terrein van corruptiebestrijding zullen waar mogelijk
met elkaar in samenhang worden bezien en uw Kamer zal daarover nader geïnformeerd
worden. Het beleid van het Kabinet zal erop zijn gericht naar vermogen en volledig
rekening houdende met Nederlandse rechtsprincipes uitvoering te geven aan deze aanbevelingen.

Tot slot speekt het kabinet zijn waardering uit voor het rapport van GRECO en de aanbevelingen.
Het kabinet zal de komende tijd de voornemens in deze brief zorgvuldig ter hand nemen
en uw Kamer daarover berichten.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
K.H. Ollongren

De Minister van Justitie en Veiligheid,
F.B.J. Grapperhaus

De Minister van Defensie,
A.Th.B. Bijleveld-Schouten