Brief regering : Verslag Europese Raad van 13 en 14 december 2018

Nr. 1412 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 18 december 2018

Hierbij bied ik u, mede namens de Minister-President, het verslag aan van de Europese
Raad van 13 en 14 december 2018.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
S.A. Blok

VERSLAG VAN DE EUROPESE RAAD VAN 13 EN 14 DECEMBER 2018

De staatshoofden en regeringsleiders van de Europese Unie (EU) kwamen op 13 en 14 december
bijeen. De bijeenkomst werd geopend in het bijzijn van de voorzitter van het Europees
parlement (EP), de heer Tajani1. Vervolgens wisselden de EU27 van gedachten over de onderwerpen Meerjarig Financieel
Kader (MFK) en het externe beleid van de EU. Daarna volgde een discussie over de uittreding
van het Verenigd Koninkrijk uit de EU, deels in gezelschap van premier May. Op de
tweede dag van de ER volgde bespreking van de overige punten van de agenda, zoals
vervat in conclusies van de ER (EUCO 17/18). Tot slot kwamen de 27 staatshoofden en
regeringsleiders bijeen in het kader van de Eurozone, welke gelegenheid eveneens werd
afgesloten met conclusies.

MFK

De ER voerde een discussie over het Meerjarig Financieel Kader (MFK) 2021–2027. De
discussie vond plaats op basis van een zogenoemd progress report dat opgesteld is onder leiding van het Oostenrijks voorzitterschap. Deze eerste uitwisseling
van gedachten tussen staatshoofden gaf de mogelijkheid om standpunten op inhoud en
proces uit te dragen.

Zoals aangegeven in de brief aan uw Kamer van 1 juni 2018 (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1349) met de kabinetsappreciatie van de voorstellen van de Commissie voor de nieuwe MFK
periode dient volgens Nederland de begroting ambitieus gemoderniseerd te worden om
meer Europese toegevoegde waarde te leveren en ruimte te maken voor nieuwe prioriteiten.
Brexit vereist een neerwaartse bijstelling van het MFK; een kleinere EU vraagt om
een kleiner budget. Voorkomen moet worden dat Brexit leidt tot een onevenredig hoge
rekening voor andere lidstaten en een stijging van de afdrachten. Een brede coalitie
van landen uit Oost- en Zuid-Europa heeft het belang van uitgaven aan cohesie- en
landbouwbeleid onderstreept. Eveneens stelde een aanzienlijk aantal delegaties dat
met het vertrek van het VK uit de EU tevens een einde moet komen aan de praktijk van
kortingen van enkele lidstaten op hun afdrachten.

De onderhandelingen zullen de komende periode in dit complexe krachtenveld worden
gevoerd waarbij het Roemeense voorzitterschap is gevraagd om het huidige werk voort
te zetten met de ambitie om in het najaar van 2019 een akkoord te bereiken. Voor verschillende
landen, waaronder Nederland, blijft de kwaliteit van het toekomstig akkoord voorop
staan.

Externe betrekkingen

Voorbereiding EU-LAS top

De ER sprak over de voorbereidingen voor de top die de EU en de landen van de Arabische
Liga (LAS) in Egypte (gastland Arabische Liga) eind februari 2019 zullen houden. De
voorbereidingen tussen de EU en de Arabische Liga moeten formeel nog beginnen. Nederland
heeft het belang van concrete resultaten van de Top benadrukt. Tevens heeft Nederland
de wens uitgesproken dat de agenda zich richt op migratie, milieu en klimaatverandering
en mensenrechten.

Uitvoering van de Minsk-akkoorden/verlenging Rusland sancties

President Macron en Bondskanselier Merkel gaven een korte toelichting over het gebrek
aan voortgang ten aanzien van de uitvoering van de Minsk-akkoorden. Vanwege dit gebrek
aan voortgang stemde de ER in met een technische roll-over van de economische en financiële sancties tegen Rusland tot en met juli 2019.

De ER stond daarnaast kort stil bij de situatie in de Zee van Azov. Grote zorg werd
uitgesproken ten aanzien van de escalatie in de Straat van Kertsj en de Zee van Azov
en Ruslands schendingen van het internationaal recht. De ER herbevestigde het belang
van het internationaal recht, de soevereiniteit, territoriale integriteit en onafhankelijkheid
van Oekraïne alsmede de positie van de Unie ten aanzien van de illegale annexatie
van de Krim. Ook riep de ER op tot vrijlating van de Oekraïense zeelieden, teruggave
van de inbeslaggenomen Oekraïense schepen en vrije doorvaart voor alle scheepvaart
door de Straat van Kertsj. Ook was de ER het erover eens dat de Unie maatregelen met
name ten gunste van de door de zeeblokkade getroffen delen van Oekraïne zou moeten
overwegen.

Westelijke Balkan

Een aantal lidstaten vroeg aandacht voor de situatie op de Westelijke Balkan, met
name de spanning tussen Servië en Kosovo en de situatie in Bosnië na de verkiezingen.
Ook Hoge Vertegenwoordiger Mogherini stond hierbij stil en zal op korte termijn met
de leiders van deze landen spreken.

Veiligheid en defensie

De ER ging zonder verdere discussie akkoord met de conclusies waarin de voortgang
ten aanzien van Permanente Gestructureerde Samenwerking (PESCO) inclusief het Nederlandse
initiatief voor Militaire Mobiliteit, implementatie van het European Defence Industrial Development Programme (EDIDP) en de voortgang ten aanzien van het European Defence Fund (EDF) werden verwelkomd, alsmede het civiele GVDB Compact werd bekrachtigd. Deze initiatieven
versterken de capaciteit van de Unie op het gebied van veiligheid en defensie waarbij
complementariteit met NAVO als uitgangspunt geldt.

Desinformatie

Hoge Vertegenwoordiger Mogherini gaf een toelichting op de op 5 december jl. verschenen
gezamenlijke mededeling Actieplan Desinformatie. Een aantal staatshoofden en regeringsleiders
schaarde zich expliciet achter de mededeling, mede in verwijzing naar destabiliserende
activiteiten in hun respectieve landen. De ER onderstreepte de noodzaak voor een adequaat
antwoord op het opzettelijk, grootschalig en systematisch verspreiden van desinformatie,
ook als onderdeel van hybride oorlogsvoering, met waarborging van fundamentele rechten.
Ook riep de ER op tot een spoedige en gecoördineerde implementatie van het actieplan
met het oog op het versterken van de Europese weerbaarheid tegen desinformatie. Ter
opvolging van de gewijzigde motie van de leden Kwint en Yesilgöz-Zegerius (Kamerstuk
21 501-34, nr. 290) heeft Nederland ook in de ER gewezen op de noodzaak van het waarborgen van fundamentele
vrijheden alsmede het belang van subsidiariteit. Het kabinet is verheugd te vernemen
dat de kern van de Nederlandse positie in het Actieplan is overgenomen zoals uw Kamer
ook is bericht door middel van Kamerstuk 30 821, nr. 51.

Interne Markt

Op initiatief van onder andere Nederland nam de ER conclusies aan die benadrukken
dat de interne markt de basis is voor sterke en eerlijke economische groei en de creatie
van banen. De concurrentiekracht en autonomie van de EU ten opzichte van andere handelsblokken
wordt versterkt door een beter functionerende interne markt die klaar is voor het
digitale tijdperk. De ER riep daarom Raad en EP op om de huidige interne marktvoorstellen
zo spoedig mogelijk af te ronden. De ER riep daarnaast de Commissie op om door te
gaan met de analyse van de obstakels in de interne markt, inclusief diensten. Ook
wordt opgeroepen tot verbetering van de handhaving en de implementatie van de afgesproken
regels. De ER onderstreepte het belang van de digitale transformatie, met inbegrip
van kunstmatige intelligentie, de opkomst van de data- en diensteneconomie, connectiviteit
en de overgang naar een groenere economie en riep op de samenhang met alle aanverwante
beleidsmaatregelen te versterken. Bij de ER in het voorjaar van 2019 zal de toekomst
van de interne markt uitgebreid worden besproken. Nederland heeft daarbij benadrukt
dat ook over Europees digitaal beleid moet worden gesproken. Deze suggestie werd overgenomen
en toegevoegd aan de conclusies.

Migratie

De staatshoofden en regeringsleiders bespraken het migratievraagstuk, aan de hand
van de conclusies van de ER van juni en oktober jl. De validiteit van de alomvattende
migratieaanpak – als combinatie van extern optreden, intern beleid en beter grensbeheer
– werd andermaal bevestigd. Vastgesteld werd dat het externe migratiebeleid van de
EU en haar lidstaten op alle vlakken is geïntensiveerd en tot aantoonbare verlaging
van het aantal illegale grensoverschrijdingen heeft geleid. Dit beleid moet derhalve
worden voortgezet en verder ontwikkeld. Voor wat betreft het interne beleid werd opgeroepen
om meer inspanningen teneinde de hervorming van het Gemeenschappelijk Europees Asielstelsel
(GEAS) alsmede de onderhandelingen inzake de terugkeerrichtlijn te voltooien. Nederland
heeft aandacht gevraagd voor het voortdurende probleem van hoge secundaire migratie
en aangedrongen op maatregelen ter preventie. Inzake grensbeheer verwelkomde de Europese
Raad het akkoord dat in de JBZ-Raad van 6 december werd bereikt over de uitbreiding
van het mandaat van de Europese Grens en Kustwacht (EBCG) op het gebied van terugkeer
en samenwerking met derde landen. Verzocht werd om de onderhandelingen over het EBCG
samen met het EP spoedig af te ronden. Tegen de achtergrond van de resterende termijn
van de Commissie Juncker ontspon zich een discussie over de pakketbenadering.

Verschillende lidstaten spraken zich uit tegen afronding van de zeven individuele
voorstellen zolang inzake de Dublin en Asielprocedure Verordeningen geen voortgang
wordt geboekt. Ook Nederland acht deze twee laatstgenoemde voorstellen cruciaal voor
een effectiever Europees asielstelsel, tezamen met de Kwalificatie Verordening en
de Opvang Richtlijn. Dit laat onverlet dat sommige voorstellen, zoals de Asielagentschapverordening,
minder dwarsverbanden met overige voorstellen hebben. Voltooiing van de onderhandelingen
over een herzien mandaat zou het Agentschap in staat stellen om de implementatie van
het GEAS in de lidstaten te monitoren en zonodig met inzet van experts te ondersteunen.

In de marge van de ER heeft de Minister-President de Griekse premier aangesproken
op de schrijnende situatie op de Griekse eilanden, aangedrongen op spoedige verbetering,
en daarbij Nederlandse technische en juridische ondersteuning aangeboden.

Klimaat

De ER verwelkomde de mededeling van de Europese Commissie voor een langetermijnstrategie
voor klimaat, genaamd «Een schone planeet voor iedereen». In de bespreking keek de
ER kort terug op de COP24 in Katowice, waarbij ook werd gewezen op de grote kosten
die gepaard gaan met de noodzakelijke transformatie. Verschillende regeringsleiders
onderstreepten, zoals ook Nederland, het belang van een ambitieus klimaatbeleid van
de EU.

De ER verzocht de Raad om begin 2019 te werken aan de lange termijnstrategie zodat
de ER in het eerste half jaar van 2019 sturing kan geven aan het Europees klimaatbeleid
van 2019–2014.

Racisme en xenofobie & Maatschappelijke consultaties en voorbereiding van de strategische
agenda

De voorbereide conclusies met betrekking tot racisme en xenofobie & maatschappelijke
consultaties werden zonder nadere inhoudelijke discussie ongewijzigd goedgekeurd.

Europese Raad Artikel 50/Brexit

De ER artikel 50 besprak de stand van zaken met betrekking tot de ratificatie van
het terugtrekkingsakkoord. Premier Theresa May had daarvoor de overige leden van de
ER bijgepraat over de gebeurtenissen in de House of Commons van afgelopen week. Zij benadrukte daarbij de zorgen in het Britse parlement over
de backstop voor de Ierse grens in het terugtrekkingsakkoord. Zij vroeg om deze reden nadere
verduidelijking van de zijde van de EU-27 dat de backstop niet bedoeld is om daadwerkelijk in werking te treden. Ook vroeg zij om verduidelijking
dat als de backstop onverhoopt toch in werking zou treden, deze zo snel mogelijk zou moeten worden vervangen
door een andere regeling.

De ER artikel 50 stelde eensgezind vast dat het terugtrekkingsakkoord niet kan worden
heronderhandeld, en dat hetzelfde geldt voor de backstop die er een integraal onderdeel van uitmaakt. Wel was er bereidheid om de door May
gevraagde verduidelijking te verstrekken in de hoop dat dit het ratificatieproces
in het VK kan helpen. De ER artikel 50 nam vervolgens conclusies aan (EUCO XT 20022/18)
die bevestigen dat het terugtrekkingsakkoord niet kan worden heronderhandeld. De conclusies
benadrukken daarnaast dat de EU27 klaar staan om meteen na de ondertekening van het
terugtrekkingsakkoord voorbereidingen te treffen opdat de onderhandelingen over de
nieuwe relatie zo snel mogelijk na de Britse terugtrekking uit de EU kunnen starten.

Over de backstop bevestigen de conclusies dat deze een «verzekeringspolis» vormen om een harde grens
op het Ierse eiland te voorkomen en de integriteit van de interne markt te bewaren.
De EU is vastbesloten snel aan een nieuw akkoord te werken waarmee ook een harde grens
wordt voorkomen, zodat de backstop niet in werking hoeft te treden. De conclusies onderstrepen dat, mocht dit onverhoopt
toch gebeuren, de backstop slechts tijdelijk van toepassing zou zijn, tenzij en totdat er een ander akkoord
voor in de plaats komt dat een harde grens voorkomt. In dat geval zou de EU haar uiterste
best doen om snel een akkoord uit te onderhandelen en te sluiten om de backstop te vervangen, en zou hetzelfde van het VK verwachten.

Ten slotte riep de ER artikel 50 op om op alle niveaus de voorbereidingen op de gevolgen
van het vertrek van het VK uit de Unie te intensiveren», en daarbij rekening te houden
met alle mogelijke scenario’s.

Eurotop

En marge van de ER heeft een Eurotop plaatsgevonden, ter opvolging van de Eurotop
van 29 juni jongstleden. De afgelopen maanden is deze Eurotop voorbereid door de Eurogroep.

Tijdens de Eurogroep van 3 december jl. is overeenstemming bereikt over de volgende
documenten: (1) een generiek rapport van de Eurogroep aan regeringsleiders over de
EMU, (2) een «term sheet» over de hervorming van het Europese Stabiliteitsmechanisme (ESM) en (3) een «terms of reference» (ToR) over de vormgeving van de achtervang van het gemeenschappelijke afwikkelingsfonds.
U bent hier via het verslag van de Eurogroep (Kamerstuk 21 501-07, nr. 1560) over geïnformeerd.

De regeringsleiders hebben de term sheet over de hervorming van het ESM en de ToR over de vormgeving van de achtervang van
het gemeenschappelijke afwikkelingsfonds, zoals overeengekomen door de Eurogroep,
bekrachtigd. De overeenkomst bevat, zoals toegelicht in het verslag van de Eurogroep,
veel punten op het gebied van het ESM en de Bankenunie waarvoor Nederland zich de
afgelopen maanden hard heeft gemaakt en die de eurozone versterken. Nederland heeft
tijdens de Eurotop opnieuw de noodzaak van risicoreductie in relatie tot de mogelijke
eerdere inwerkingtreding van de achtervang van het gemeenschappelijke afwikkelingsfonds
benadrukt. Ook heeft Nederland het belang hiervan benadrukt voor inwerkingtreding
eind 2023.

Het grootste discussiepunt tijdens de Eurotop was een instrument voor convergentie
en concurrentievermogen voor eurolanden, waar de Eurogroep om nadere guidance van regeringsleiders had gevraagd. De regeringsleiders hebben de Eurogroep gemandateerd
om, in de context van het MFK, werk voort te zetten met betrekking tot de vormgeving,
implementatie en timing van een budgettair instrument voor convergentie en concurrentievermogen
voor de eurolanden. Landen die deelnemen aan het wisselkoersmechanisme «ERM II» kunnen
participeren op vrijwillige basis.

Het instrument voor convergentie en concurrentievermogen zal onderdeel uitmaken van
de EU-begroting, complementair zijn aan andere instrumenten, en onderhevig zijn aan
voorwaarden en strategische aansturing vanuit de lidstaten. Het instrument zal tot
stand komen op basis van de normale, communautaire wetgevingsprocedure, op basis van
het relevante Commissievoorstel, indien nodig aangepast. De omvang van het instrument
zal worden bepaald in de context van het MFK. In het voorjaar van 2019 dient er overeenstemming
te worden bereikt over de kenmerken van het instrument.

Nederland kan instemmen met dit mandaat voor de Eurogroep. Voor Nederland was van
belang dat er geen mandaat werd gegeven om een instrument uit te werken voor stabilisatie,
al dan niet op basis van het bestaande Commissievoorstel, dat het instrument onderdeel
is van het MFK en dat gebruik zal worden onderworpen aan strenge voorwaarden. Met
een dergelijk instrument kan invulling worden gegeven aan de door Nederland gewenste
koppeling tussen de EU-begroting en hervormingen die nationale economieën toekomstbestendig
maken, zoals uiteengezet in het regeerakkoord. Volgens Nederland zou het Commissievoorstel
voor het hervormingsondersteuningsprogramma, in het bijzonder de zogenoemde reform delivery tool, daarbij als basis kunnen dienen. Zoals bekend is Nederland geen voorstander van
een nieuw eigen middel. Tot slot moeten nieuwe instrumenten worden ingepast onder
een strak MFK- plafond.