Brief regering : Voortgangsrapportage Nationale woonagenda en toekomstbestendig wonen

Nr. 442
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 9 november 2018

Met deze brief informeer ik u over de voortgang van de Nationale woonagenda (Nwa)
en de pijler toekomstbestendig wonen uit het Interbestuurlijk Programma. Op 1 november
heb ik de voortgang van beide trajecten besproken tijdens het breed beraad wonen en
bouwen. Hiervoor waren alle partijen van de woonagenda en de medeoverheden uitgenodigd.
De uitkomsten hiervan heb ik meegenomen in deze rapportage. Tevens ga ik in deze rapportage
in op de vragen die het lid Krol (50plus) heeft gesteld tijdens het AO huuraangelegenheden
en zijn oproep voor een nationaal woningbouwplan (Kamerstuk 32 847, nr. 436).

Partijen en werkwijze

Eind mei heb ik met de sectorpartijen gezamenlijk de Nationale woonagenda ondertekend.
Op 25 september heb ik u geïnformeerd over het feit dat de medeoverheden de bouwopgave
delen en bij willen dragen om deze zo snel mogelijk te realiseren en trekken zij waar
nodig samen op met de partijen uit de Nwa.

Met de sectorpartijen, de medeoverheden en het Rijk die allemaal dezelfde uitdagingen
en ambitie delen is er een brede agenda ontstaan: een agenda waarin partijen hun prioriteiten
hebben benoemd die vragen om gezamenlijke acties waar breed draagvlak voor nodig is.
Langs drie sporen (het vergroten van het aanbod, betaalbaarheid en betere benutting
van de voorraad) komen we de komende tijd tot concrete resultaten. Samenwerking tussen
medeoverheden, sectorpartijen en Rijk is essentieel om de uitdagingen op de woningmarkt
te lijf te gaan. Die samenwerking stimuleer ik door alle partijen aan elkaar te verbinden
binnen het breed beraad wonen en bouwen.

Deze brede samenwerking houdt tevens in dat partijen elkaar op de voortgang aanspreken
en daarbij de mogelijkheid hebben tot het aandragen van nieuwe ideeën die het woningtekort
terugdringen. Hiermee betrachten we flexibiliteit te houden in de aanpak van de uitdagingen
op de woningmarkt en nemen alle partijen hun verantwoordelijkheid.

Bespreking voortgang breed beraad wonen en bouwen

Sinds de ondertekening van de Nwa heb ik met alle partijen hard gewerkt aan de uitwerking.
De voortgang op veel terreinen kan echter niet los worden gezien van de aanhoudende
signalen over stijgende huizenprijzen, oplopende wachttijden en de bouwproductie die
weliswaar hoger is dan een paar jaar geleden, maar vooralsnog achterblijft bij hetgeen
we als doel hebben gesteld. Partijen in het breed beraad wonen en bouwen bestempelen
deze situatie terecht als zorgelijk. Vanuit verschillende kanten is gevraagd of er
voldoende inzet vanuit mijn kant is om de woningbouwopgave aan te pakken. Daarbij
hebben we vastgesteld dat de gesprekken die ik voer en de afspraken die ik wil maken
met de vijf regio’s een sleutelfunctie hierin vervullen. Het breed beraad kan zelf
mede richting geven. In de Nwa is de opgave van 75.000 te bouwen woningen per jaar
tot aan 2025 als graadmeter opgenomen. Partijen willen dit tekort samen aanpakken,
ieder vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid en vanuit zijn eigen expertise. Aan de
hand van deze graadmeter hebben partijen elk hun rol bij de voortgang van de Nwa.

Ik heb aangegeven de roep van betrokken partijen om regie te herkennen. Bij mijn aantreden
heb ik zelf het belang daarvan ook onderkend. Daarom kies ik ervoor om in gesprek
te gaan op het niveau daar waar de daadwerkelijke besluiten worden genomen. Tegelijkertijd
ben ik van mening dat mijn aanpak in de regio mij juist in staat stelt de juiste inzet
te plegen. Dit zijn de regio’s waar de meeste woningen moeten worden gebouwd en zijn
tevens de regio’s waar de bouwopgave het meest complex is. De metropoolregio Amsterdam,
de metropoolregio Rotterdam-Den Haag, de regio Utrecht, de regio Eindhoven en de stad
Groningen- zijn de regio’s waar ik begonnen ben om afspraken te maken over het versnellen
en vergroten van de woningbouw. Voor de korte termijn kijk ik met de regio’s naar
mogelijke versnellingen van bouwlocaties en voor de langere termijn kijken we naar
het borgen van de beschikbaarheid van voldoende plancapaciteit. In alle gesprekken
geldt dat elementen die langskomen om vanuit de regio bij te dragen aan de woningbouwproductie
sterk van elkaar verschillen. Telkens moeten we met elkaar op zoek gaan naar oplossingen
die bijvoorbeeld op een bepaalde locatie toegespitst zijn. Elke regio is derhalve
gebaat bij zijn eigen specifieke aanpak. Een standaard blauwdruk van bovenaf zal niet
tot de gewenste uitkomsten leiden. Daarom is het voor mij zo belangrijk om in de regio
actief te zijn en te bespreken waar de behoefte ligt.

Door met de genoemde regio’s de discussie aan te gaan op welke locaties versnelling
mogelijk is en hoe de beschikbaarheid van voldoende plancapaciteit kan worden geborgd
brengen we scherpte in de discussie aan. Bijvoorbeeld of alle plancapaciteit binnenstedelijk
kan worden gerealiseerd of dat er naar de (verrommelde) randen van de stad moet worden
gekeken. Het dwingt partijen om helder te zijn over hun plannen, mogelijkheden en
welke consequenties zij daaraan verbinden. Hiermee worden regio’s verantwoordelijkheid
voor het resultaat en kan ik partijen aanspreken wanneer bestuurslagen er bijvoorbeeld
onderling niet uitkomen. De motie Buma c.s. om bij cruciale bouwprojecten die vasthangen
op een gebrek aan bestuurlijke regionale overeenstemming zo mogelijk een oplossing
af te dwingen, zodat voor deze kabinetsperiode het tekort aan woningen daadkrachtig
wordt aangepakt roept mij hier tevens toe op.1

Verder wil ik opmerken dat de Nwa een breed ingestoken agenda is. Breder dan alleen
het vergroten van het aanbod. De Nwa zet tevens in op de thema’s betaalbaarheid en
het beter benutten van de huidige voorraad. Acties die uit deze thema’s voortvloeien
zijn onder meer het sociaal huurakkoord, het traject goed verhuurderschap en middenhuur.
Deze trajecten moeten op landelijk niveau worden uitgewerkt. Tegelijkertijd zijn deze
resultaten van belang voor hoe een regio zijn lokale woningmarkt wil sturen en vormgeven.
Derhalve zijn deze trajecten veelal ondersteunend en in sommige gevallen randvoorwaardelijk
voor de gesprekken die ik met de verschillende regio’s voer. Op deze manier verbind
ik ook hetgeen er op nationaal niveau plaatsvind in het kader van de Nwa en wat er
op regionaal niveau nodig is om tot afspraken te komen.

Aanvullende afspraken

Met de partijen in het breed beraad is voorts gesproken over elementen die aanvullende
aandacht behoeven. Hieruit heb ik enkele nieuwe acties gedestilleerd die ik met betrokken
partijen oppak.

Ten eerste betreft dat de vraag welke mogelijkheden er zijn om de conjunctuurgevoeligheid
van de bouwsector aan te pakken. De Staat van de Woningmarkt 2018 gaat al in op de
oorzaken van cycliciteit en op het verloop van de cycli op de Nederlandse woningmarkt
in de naoorlogse periode. Ook gaat het CPB op mijn verzoek in 2019 verder onderzoek
verrichten naar de cycliciteit van de woningmarkt. De conclusies van beide onderzoeken
wil ik betrekken bij het overleg met partijen om tot concrete beleidsopties te komen
die ingaan op de problemen van de cycliciteit van de bouwsector. Hierbij willen we
tevens de aansluiting van het MBO op de arbeidsmarkt betrekken.

Ten tweede is er behoefte aan beter inzicht in de ontwikkeling van verschillende doelgroepen,
zodat de bouwopgave meer gericht kan worden op kwalitatieve wensen. Hierbij kan gedacht
worden aan de (regionale) ontwikkeling van het aantal ouderen, de gevolgen van extramuralisering
op de woningbehoefte en de ontwikkeling van de samenstelling van huishoudens. Ook
dit pak ik met de partijen op om hier beter inzicht in te krijgen.

Als laatste gaven de partijen aan dat er meer plancapaciteit gecreëerd moet worden.
In de grote stedelijke regio’s waar de spanning op de woningmarkt het grootst is,
maar zeker ook elders in het land, is het nodig dat partijen voldoende extra plancapaciteit
hebben om de bouwproductie te verhogen. Daarmee kan dan onverhoopte vertraging en
planuitval worden opgevangen. Sommige partijen geven aan de Ladder voor duurzame verstedelijking
als beperkende factor te ervaren. Tijdens de bespreking werd duidelijk dat de Ladder
in de praktijk ruimte biedt om voldoende bouwplannen mogelijk te maken; daarbij biedt
de Ladder ruimte voor regionaal maatwerk. De Ladder is een motiveringsverplichting
en geen juridisch bindend instrument. Dat betekent dat er met de juiste motivering
van bouwplannen door gemeenten veel mogelijk is. Ik ga mij inzetten om deze ruimte
meer voor het voetlicht te brengen. Daarnaast werd in eerdere debatten in de Kamer
aangegeven dat er behoefte is aan een vereenvoudiging van de Ladder, die naar aanleiding
hiervan in 2017 is aangepast. Ik zal de effecten van deze vereenvoudigingen en het
verder gebruik van de Ladder in de praktijk blijven monitoren.

Concluderend realiseren we ons dat oplossingen niet bij één partij liggen en dat een
groot deel van de effecten van de Nwa pas op langere termijn zichtbaar zullen zijn.
Daarom hecht ik de samenwerking zoals we die nu hebben vormgegeven, waarbij we telkens
als sectorpartijen, medeoverheden en Rijk blijven zoeken naar een voortvarende uitrol
van de acties uit de Nwa en nieuwe acties op kunnen pakken.

De voortgang op hoofdlijnen

Zoals uit figuur 1 is op te maken werden er in 2014, op het dieptepunt van de crisis,
slechts 45.000 woningen per jaar gebouwd. Gelukkig is de trend naar boven ingezet,
daar er in 2017 alweer 63.000 woningen zijn gebouwd. Voor 2018 zijn de cijfers tot
en met augustus opgenomen. Daarmee lijkt 2018 uit te komen op een realisatie van 68.000
woningen. Het EIB verwacht voor 2019 dat er circa 73.000 woningen worden gebouwd en
ongeveer 80.000 per jaar voor de periode 2020–20232.

Figuur 1. Ontwikkeling nieuwbouw

Figuur 2. Ontwikkeling nieuwbouw in 2018

In het eerste kwartaal van 2018 zijn circa 15.000 woningen gebouwd. Tot en met augustus
zijn er ruim 40.000 woningen gerealiseerd. Op basis van de prognose van Primos lijkt
2018 uit te komen op een realisatie van 68.000 woningen. Wanneer uitgegaan wordt van
het aantal realisaties van de afgelopen twaalf maanden dan komt het aantal nieuwbouwwoningen
in 2018 uit op 62.000.

Figuur 3. Ontwikkeling vergunningverlening in 2018

Het aantal verleende vergunningen bedraagt 41.908 tot en met augustus van dit jaar.
Op basis van het gemiddeld aantal afgegeven vergunningen voor nieuwbouwwoningen in
de afgelopen twaalf maanden zou 2018 uitkomen op 64 duizend. Het aantal vergunningen
fluctueert maandelijks, maar de trend is stijgende.

Figuur 4. Plancapaciteit 2017 – 2025

Stedelijke regio’s

Voorraadontwikkeling

Toename 2017–2025

Woningbehoefte

Toename 2017–2025

Plancapaciteit

Toename 2017–2025

gemeente Groningen

9.600

9.400

12.000

MRA

127.600

123.100

166.200

Regio Den Haag

39.100

48.100

39.500

Regio Rotterdam

34.200

37.600

38.400

U10

33.600

36.400

47.000

Regio Eindhoven

27.300

23.500

36.000

Regio Amersfoort

16.100

16.200

20.700

Totaal stedelijke regio’s

287.500

294.300

359.800

Rest Nederland

237.000

222.100

304.500

Totaal Nederland

524.400

516.600

664.300

Figuur 4 geeft een beeld van de aangeleverde planinformatie per provincie. Uit dit
overzicht komt naar voren dat er zo goed als voldoende ontwikkellocaties zijn om aan
de bouwprogrammeringen van de provincies te voldoen voor de periode tot 2025.

De voortgang in detail

De acties uit de Nwa zijn langs drie thema’s vormgegeven – meer woningen bouwen, betaalbaarheid
en beter benutten bestaande voorraad – waarvoor een veelvoud aan acties zijn bepaald.
Veel van deze acties zijn samengevoegd in grotere trajecten. Langs deze weg wil ik
de voortgang van deze hoofdtrajecten nader toelichten.

Regiogesprekken

Ik voer gesprekken met de metropoolregio Amsterdam, de metropoolregio Rotterdam-Den
Haag, de regio Utrecht, de regio Eindhoven en de stad Groningen. Deze gesprekken richten
zich onder meer op het versnellen van de woningbouw, het in beeld brengen van locatie
specifieke knelpunten, het toetsen van de woningbehoefte aan de beschikbare plancapaciteit
voor de lange termijn, een betaalbaar woningaanbod en de aanpak van excessen. Het
doel is tot een op elkaar afgestemde inzet te komen en deze uiterlijk in het eerste
kwartaal van 2019 per regio vast te leggen.

Ter ondersteuning van deze voornemens heb ik daarnaast de wijziging van de Crisis-en
herstelwet aan de TK gestuurd3. Met deze wijziging wordt de Chw op vier punten aangepast zodat bouwprojecten sneller
worden gerealiseerd. De wijzigingen zorgen voor een versnelling van de aanwijzingsprocedure,
aanpassing van de criteria waarop experimenten worden aangewezen, een verbreding van
de reikwijdte van de Chw en een verbetering van de toepassing van het projectuitvoeringsbesluit.
Met name door de aanpassing van het projectuitvoeringsbesluit wordt verwacht dat gemeenten
een instrument beschikbaar hebben om vergunningen snel te kunnen verlenen.

Daarnaast heb ik 38 mln. beschikbaar gesteld voor ontwikkeling van woningbouw op transformatielocaties
in gebieden met een groot woningtekort. Dit komt nu traag tot stand omdat investeringen
in de voorfase moeilijk financierbaar zijn. Momenteel spreek ik met partijen over
cofinanciering en nadere voorwaarden. Ik hoop u zo snel mogelijk over deze gesprekken
te informeren.

Koppeling woningbouw en mobiliteit

Het vergroten van de plancapaciteit kan niet los worden gezien van bereikbaarheidsvraagstukken
en de middelen van diverse partijen die hiervoor beschikbaar zijn. Bij de inzet op
ruimtelijke ontwikkeling zijn goed bereikbare locaties voor hoogwaardig openbaar vervoer
immers essentieel. Deze koppeling tussen woningmarktvraagstukken en bereikbaarheidsinvesteringen
wordt vormgegeven door beide afwegingen te betrekken bij het halfjaarlijks bestuurlijk
overleg MIRT.

Sociaal huurakkoord

Vanuit de Nwa wordt ingezet op een nieuw huurakkoord door Aedes, de Woonbond, IVBN
en Vastgoed Belang voor de gereguleerde sector. Daarin zouden voor deze kabinetsperiode
afspraken gemaakt over de maximale stijging van de totale huuropbrengsten in de corporatiesector
(huursombenadering), de reguliere huurverhoging, passende maatregelen om de doorstroming
te bevorderen en de verdeling van lusten en lasten bij investeringen in verduurzaming.
Dat zijn geen eenvoudige gesprekken. Aedes en de Woonbond proberen gesprekken hierover
weer op gang te brengen.

Ambities woningcorporaties

Woningcorporaties hebben een belangrijke rol in het verwezenlijken van de ambities
op de woningmarkt. Het bouwen van meer woningen, verduurzamen van de voorraad en betaalbaar
houden van het wonen, vergen aanzienlijke financiële inspanningen van de sector. Het
kabinet heeft in het licht van oplopende fiscale lasten besloten de verhuurderheffing
met € 100 miljoen te verlagen. Daarmee blijft er financiële ruimte in de corporatiesector
om te investeren. In de gesprekken die BZK voert met de verschillende regio’s zijn
de ambities van de woningcorporaties en de financiële mogelijkheden onderwerp van
gesprek.

Koopmarkt en hypotheekverstrekking

In het platform hypotheken wordt door het Rijk en de sector gekeken naar het wegnemen
van knelpunten rondom maatwerk bij hypotheekverstrekking. De weging van de studielening
bij het bepalen van het maximale leenbedrag is door het Nibud onderzocht. De Kamer
is hierover geïnformeerd in de Kamerbrief Leennormen. Voorts is het meefinancieren
dan wel verlagen van de NHG-premie onderzocht. De Kamer is hierover onlangs geïnformeerd4. De NHG-premie zal vanaf 1 januari 2019 verlaagd worden naar 0,9% (voorheen 1,0%).
Het onderzoek naar het meefinancieren van de NHG-premie wijst uit dat er geen aanleiding
voor aanpassing is.

Evaluatie woningwet

In 2018 wordt de herziene Woningwet geëvalueerd, waarbij ook onderwerpen als passend
toewijzen, de huurprijsgrens en de tijdelijke verhoging van de inkomensgrens aan bod
komen. Partijen worden hierbij betrokken en kunnen input aanleveren. Voor het eind
van het jaar zal ik ingaan op de uitkomsten van de evaluatie. In die brief zal onder
andere worden ingegaan op de afspraken in de Nationale woonagenda over passend toewijzen,
de tijdelijke verhoging van de inkomensgrens in de corporatiesector, de huurprijsgrens
en de mogelijkheden voor differentiatie naar huishoudsamenstelling bij toewijzingen.
Dit vormt de basis voor een wetstraject in 2019.

Aandachtsgroepen

Sommige huishoudens op de woningmarkt hebben een extra steuntje nodig om een geschikte
woonruimte te vinden. Voor verschillende groepen zijn er inmiddels aparte programma’s
gestart die tot doel hebben om meer huisvesting voor deze groepen te realiseren. Voor
mensen in beschermd wonen of in de maatschappelijke opvang is op 24 mei de meerjarenagenda
vastgesteld5. Het programma langer thuis dat zich richt op ouderen die zelfstandig thuis wonen
is op 18 juni vastgesteld6. Op 5 oktober is het actieplan studentenhuisvesting gestart7. Rondom de bewoning van vakantieparken wordt ingezet op een actieagenda die voor
het eind van het jaar gereed zal zijn.

In mijn brief van 8 december 20178heb ik toegezegd te bezien of het in de rede ligt om in het WWS voor onzelfstandige
woningen punten toe te kennen voor wandvast-gemonteerde elektrische radiatoren of
elektrische convectoren via de bepaling voor de energieprestatie zoals dat ook geldt
voor zelfstandige woningen. Ik heb daarbij verwezen naar de invoering van een nieuwe
bepalingsmethode met het oog op de verplichting uit het Energieakkoord en uit de Europese
richtlijn energieprestatie van gebouwen (EPBD, 2010/31/EU) dat alle nieuwe gebouwen
Bijna Energie-Neutrale Gebouwen (BENG) zijn in 2021. Deze nieuwe bepalingsmethode
zal de NTA 8800 worden. Deze bepalingsmethode is inmiddels zodanig gevorderd dat deze
kan worden bezien voor het gebruik in het WWS voor onzelfstandige woningen.

Tevens is in het actieplan studentenhuisvesting opgenomen dat er op het niveau van
het Landelijk Platform Studentenhuisvesting wordt gezocht naar gedragen wijzigingsvoorstellen
in wet- en regelgeving die sturend zijn voor voldoende aanbod van onzelfstandige kamers
vanuit het oogpunt van betaalbaarheid en indien hiervoor lokaal een vraag bestaat.
Hierbij is aangegeven dat dit betrekking kan hebben op het WWS voor onzelfstandige
woonruimte. De mogelijkheid en wenselijkheid om de NTA 8800 ook toe te passen bij
onzelfstandige woonruimte zal dan ook via dit actieplan worden onderzocht.

Middenhuur

Op 19 september is de Wet maatregelen middenhuur (vereenvoudiging markttoets en een
verduidelijking van de Huisvestingswet) aan de Tweede Kamer aangeboden9. Uw Kamer is recentelijk geïnformeerd over de uitvoering van de gewijzigde motie
Van Eijs/Ronnes (Kamerstuk 32 847, nr. 401) over een verkenning van de mogelijkheden voor een noodknop om exorbitante huurprijsstijgingen
in de vrije sector tegen te gaan. In die brief is ook aangekondigd door BZK in samenwerking
met gemeenten en marktpartijen de mogelijkheden voor lokaal maatwerk verder worden
onderzocht.

Goed verhuurderschap

Met partijen is verkend hoe excessen op de woningmarkt kunnen worden aangepakt en
voorkomen. Het gaat onder meer om verhuurders en bemiddelaars die discrimineren, verhuurders
die huurders intimideren, bedreigen en uitbuiten (de zogenoemde huisjesmelkers), of
bemiddelaars die stelselmatig onterechte bemiddelingskosten bij aspirant-huurders
in rekening brengen. Deze excessen zijn bij wet verboden en strafbaar en moeten worden
aangepakt. Met betrokken partijen heb ik een flink aantal concrete acties geformuleerd
en bezie ik aanvullende wetgeving.

Tot slot

Ik heb aangegeven uw Kamer halfjaarlijks op te hoogte te houden van de voortgang.
Met alle partijen blijf ik tussentijds in gesprek om de voortgang te monitoren, elkaar
daarop aan te spreken en te bezien welke aanvullende acties nodig zijn en moeten worden
opgestart. Ten overvloede blijf ik opmerken dat bouwplannen niet in één dag zijn getekend,
dat huizen niet binnen een week worden gebouwd en dat de uitwassen in de huursector
niet in een maand zijn opgelost. Het verbeteren van de woningmarkt vergt een lange
adem. Ik ben er van overtuigd dat we met alle betrokken partijen en de gekozen aanpak
de juiste stappen in de juiste richting zetten.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
K.H. Ollongren

BIJLAGE 1 BEANTWOORDING VRAGEN LID KROL (50PLUS)

Inbreng lid Krol (50plus) tijdens het AO huuraangelegenheden (Kamerstuk 32 847, nr. 436)

50PLUS zou nog een stapje verder willen gaan. Deze zomer schreven we al dat we voor
een nationaal woonplan zijn. Daar horen de volgende elementen in: het bouwen van voldoende
huur- en koopwoningen, evenwichtige verdeling tussen bouwen in de stad en verstandig
bouwen in het groen, ruimte voor ecologische woonzones in krimpgebieden, ruimte voor
experimentele woningbouw – dus meer duurzaamheid, smart homes en nieuwe samenlevingsvormen
– een snelle oplossing voor de kamernood onder studenten, ruime aandacht voor het
bouwen van leeftijdsbestendige woningen met aandacht voor diversiteit van woonvormen,
een verbod op het opkopen van sociale huurwoningen door buitenlandse beleggers, het
mobiliseren van werkloze bouwvakkers en het aantrekken van bouwvakkers uit landen
als bijvoorbeeld Spanje en Portugal, en een beëindigingsfonds voor de slecht renderende
vakantiewoningen. Graag een reactie.

Antwoord op de vragen gesteld tijdens het AO huuraangelegenheden en het verzoek om
een nationaal woningbouwplan

Met de Nationale woonagenda en de pijler toekomstbestendig bouwen uit het Interbestuurlijk
Programma delen de sectorpartijen en de medeoverheden de ambitie van 75.000 nieuw
te bouwen woningen. Deze nationale ambitie dient vervolgens op lokaal niveau te worden
gerealiseerd. Daar moeten immers de woningen worden gebouwd. Om te bevorderen dat
die woningen er komen voer ik gesprekken met de regio’s waar de woningbouwopgave het
grootste en meest complex is. Dat zijn de metropoolregio Rotterdam – Den Haag, de
regio Utrecht, de metropoolregio Amsterdam, de regio Eindehoven en de stad Groningen.
In die gesprekken heb ik tevens aandacht voor de kwalitatieve opgave, want er moet
gebouwd worden waar de behoefte ligt. Dat betekent dat ik ondermeer aandacht vraag
voor de huisvesting van studenten en ouderen.

Tevens wil ik u wijzen op het actieplan studentenhuisvesting en het Programma langer
zelfstandig wonen (dat onderdeel is van het Pact voor de ouderenzorg) om de huisvestingsproblematiek
van deze groepen te adresseren en in te zetten op meer en betere huisvesting.

Voor het aanpakken van de capaciteitsproblemen in de bouw zie ik allereerst een rol
voor de sector. Bouwbedrijven kunnen de arbeidsvoorwaarden verbeteren en meer inzetten
op duurzame inzetbaarheid van personeel. Het aantrekken van personeel uit andere sectoren
of uit het buitenland is tevens een mogelijkheid. De Bouwagenda onder leiding van
dhr. Wientjes heeft aandacht voor de bouwcapaciteit. Tevens heeft de Minister van
OCW onlangs 9 mln. beschikbaar gesteld voor het verbeteren van de aansluiting tussen
onderwijs en arbeidsmarkt in het mbo. De bouw is hier onderdeel van.

Rondom vakantieparken ben ik bezig met een sluitende aanpak die ik eind november wil
presenteren.