Wet verval bijzondere aanwijzingsbevoegdheid openbaar ministerie afgerond
19 november 2025, wetgeving - De minister van Justitie zou zich niet meer mogen bemoeien met individuele strafzaken van het Openbaar Ministerie, vindt Sneller (D66). De Kamer debatteert over zijn initiatiefwetsvoorstel dat dit moet regelen.
De minister kan nu het OM een aanwijzing geven tot opsporing of om iemand wel of niet te vervolgen. Met zijn initiatiefwetsvoorstel wil Sneller deze bijzondere aanwijzingsbevoegdheid schrappen. Verder zou de minister ook niet meer mogen voorschrijven op welke manier het OM in een concrete strafzaak zijn bevoegdheden moet inzetten.
Het initiatiefwetsvoorstel beperkt ook de inlichtingenplicht van het College van procureurs-generaal. Verder vervalt de verplichting om bepaalde beslissingen aan de minister voor te leggen. Daarnaast komt in de wet te staan dat de uitoefening van taken en bevoegdheden door het OM in een concreet geval gebeurt zonder ondergeschiktheid aan de minister.
Democratische rechtsstaat
We hebben er vertrouwen in dat onze rechtsstaat blijft voorbestaan, zegt Sneller, maar daar kunnen we niet van uitgaan. In landen als Polen, Hongarije en de Verenigde Staten is de onafhankelijkheid van de rechtspraak onder druk komen te staan. Ook Mutluer (GroenLinks-PvdA) waarschuwt voor het risico van een glijdende schaal.
De bijzondere aanwijzingsbevoegdheid van de minister van Justitie is in de ogen van Sneller een zwakte in onze democratische rechtsstaat, die kan leiden tot misbruik. Wellicht is het nu geen probleem, maar mogelijk wel in bijvoorbeeld 2045. Deze wetswijziging komt tegemoet aan kritiek van de Venetië-Commissie, benadrukt Van der Werf (D66).
Minister Van Oosten (Justitie en Veiligheid), die de Kamer adviseert, heeft bedenkingen bij het schrappen van de bijzondere aanwijzingsbevoegdheid. Het zorgt er volgens hem voor dat de beslissingsmacht minder gespreid is en volledig bij het OM komt te liggen. Ook worden de mogelijkheden voor democratische controle aangetast als de minister van Justitie deze bevoegdheid verliest. Die kan dan bovendien minder als buffer tussen politiek en OM functioneren, ook omdat de inlichtingenplicht vervalt. Hij suggereert daarom de gevolgen eerst beter in kaart te brengen.
Noodzaak
Waarom maakt Sneller zich zo druk om een situatie die zich nog nooit heeft voorgedaan? Ellian (VVD) zet vraagtekens bij de noodzaak van zijn initiatiefwetsvoorstel. Dat er tot nu toe geen misbruik is gemaakt van de aanwijzingsbevoegdheid, betoogt Sneller, is natuurlijk geen garantie voor de toekomst.
Informele beïnvloeding
Als de bijzondere aanwijzingsbevoegdheid verdwijnt, zegt Straatman (CDA), kan een minister van Justitie het OM nog steeds informeel beïnvloeden. Lost het initiatiefwetsvoorstel dan wel echt iets op?
Het schrappen van de bijzondere aanwijzingsbevoegdheid zorgt ervoor dat die niet meer als zwaard van Damocles boven het overleg tussen minister en OM hangt, denkt Sneller. De mogelijkheden voor informele beïnvloeding worden daardoor minder.
De eerste termijn van de woordvoerders was op 11 september. De Kamer stemt op 25 november over het initiatiefwetsvoorstel en de tijdens het debat ingediende motie.
Zie ook
- Het overzicht van de laatste debatten in het kort
- De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
- Kijk debatten terug via Debat Direct