Wet verval bijzondere aanwijzingsbevoegdheid openbaar ministerie, eerste termijn Kamer
11 september 2025, wetgeving – Sneller (D66) wil wettelijk regelen dat de minister van Justitie zich niet meer mag bemoeien met individuele strafzaken van het Openbaar Ministerie. De Kamer bespreekt zijn initiatiefwetsvoorstel.
Met zijn initiatiefwetsvoorstel schrapt Sneller de bijzondere aanwijzingsbevoegdheid van de minister aan het OM. Die kan dan geen aanwijzing meer geven tot opsporing of om iemand wel of niet te vervolgen, en ook niet meer voorschrijven op welke manier het OM in een concrete strafzaak zijn bevoegdheden moet inzetten.
Het initiatiefwetsvoorstel beperkt ook de inlichtingenplicht van het College van procureurs-generaal. Verder vervalt de verplichting om bepaalde beslissingen aan de minister voor te leggen. Daarnaast komt in de wet te staan dat de uitoefening van taken en bevoegdheden door het OM in een concreet geval gebeurt zonder ondergeschiktheid aan de minister.
Democratische rechtsstaat
Onze democratie komt niet door de apk-keuring, zegt Paternotte (D66). Hij wijst erop dat een kwaadwillende minister van Justitie de bijzondere aanwijzingsbevoegdheid kan misbruiken voor politiek gewin. Voorbeelden uit het buitenland laten zien dat dit gevaar reëel is.
Ook Six Dijkstra (NSC) denkt dat schrappen van de bijzondere aanwijzingsbevoegdheid de democratische weerbaarheid versterkt. Ook met het oog op veranderende politieke spelregels in eigen land, autocratische tendensen wereldwijd en een algehele verruwing van het politieke debat.
De schijn van politieke beïnvloeding moet worden voorkomen, zegt Mutluer (GroenLinks-PvdA), die daarom positief is over het initiatiefwetsvoorstel. We moeten niet willen dat een minister van Justitie zich gaat bemoeien met een strafzaak, vindt ook Van Nispen (SP): vervolging en bestraffing moeten eerlijk plaatsvinden.
Het initiatiefwetsvoorstel kan helpen bij het weerbaar maken van de rechtsstaat, denkt Boswijk (CDA): het leidt tot een striktere scheiding der machten. Maar hij wijst er ook op dat de Raad van State het initiatiefwetsvoorstel onvoldoende onderbouwd vindt en dat het OM eveneens kritisch is. Hoe beoordeelt de initiatiefnemer dat?
Noodzaak
Welk probleem lost dit precies op? Ellian (VVD) is er niet van overtuigd dat het nodig is om de bijzondere aanwijzingsbevoegdheid te schrappen: er zijn genoeg checks-and-balances in het systeem om misbruik te voorkomen. Een belangrijk nadeel van het schrappen is bovendien dat het de ministeriële verantwoordelijkheid voor en de democratische controle op het vervolgingsbeleid aantast.
Er is grote terughoudendheid bij het gebruik van de bijzondere aanwijzingsbevoegdheid, benadrukt Wijen-Nass (BBB). Ook zij wil dat een minister die politiek verantwoordelijk is voor het OM, de bijzondere aanwijzingsbevoegdheid heeft en houdt. Bovendien zijn de Raad van State en het OM zelf kritisch over het initiatiefwetsvoorstel.
Het debat over het initiatiefwetsvoorstel gaat op een later moment verder met de reactie van de initiatiefnemer op de inbreng van de Kamer.
Zie ook:
- Het overzicht van de laatste debatten in het kort
- De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
- Kijk debatten terug via Debat Direct