Wet versterking decentrale rekenkamers

25 mei 2022, wetsvoorstel - De Kamer debatteert met minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) over het verplichten van onafhankelijke rekenkamers die provincies, gemeenten en waterschappen controleren.

Nog niet iedere gemeente beschikt over een eigen onafhankelijke rekenkamer. Zo'n rekenkamer controleert of het beleid doeltreffend, doelmatig en rechtmatig is. Het kabinet wil nu gemeenten en provincies verplichten om een eigen of gezamenlijke rekenkamer in te stellen. Voor raadsleden en statenleden is het niet meer mogelijk om daar zelf lid van te zijn. Ook waterschappen moeten een rekenkamer instellen.

Lokale rekenkamers zijn van groot belang, benadrukt minister Bruins Slot. Raadslid is immers een deeltijdfunctie, terwijl de begrotingen van gemeenten grote bedragen omvat. Daarom is het goed als externe deskundigen meekijken.

"Slapende" rekenkamers

De rekenkamer is een belangrijke bondgenoot van de volksvertegenwoordiging, oordeelt Sneller (D66). Maar veel gemeenten hebben nog geen actieve rekenkamer. Hoeveel rekenkamers zijn nog niet actief en hoeveel zijn er niet onafhankelijk, doordat er bijvoorbeeld raadsleden deel van uitmaken? Hij wil graag een actueel overzicht.

Volgens laatste cijfers is in zo'n 27 gemeenten sprake van een "slapende" rekenkamer, aldus de minister. In zes gemeenten zijn alleen raadsleden lid. In 83 gemeenten bevat de rekenkamer zowel raadsleden als externe leden. Het overzicht hiervan wordt geactualiseerd, belooft de minister.

Onafhankelijkheid

Lokale controle op de macht wordt lastiger, constateert Leijten (SP). De lokale journalistiek verdwijnt en raadsleden maken zich zorgen. Een gemeentelijke rekenkamer lost dat niet op, maar biedt wel een blik onder de motorkap van het gemeentelijke beleid. Maar hoe wordt gewaarborgd dat de rekenkamers echt onafhankelijk functioneren?

Van Dijk (CDA) is het oneens met de stelling dat een rekenkamer alleen functioneert als raadsleden op afstand zijn gezet. Juist de deelname aan een rekenkamercommissie kan voor raadsleden inzichtgevend zijn en hun werk effectiever maken.

Bruins Slot benadrukt dat een rekenkamer onafhankelijk dient te zijn. Zij ziet daarbij voldoende mogelijkheden voor wisselwerking. Rekenkamers bevragen in de praktijk raadsleden en ambtenaren en kunnen ook een klankbordgroep oprichten. Raadsleden kunnen de rekenkamer vragen om ergens onderzoek naar te doen, maar de rekenkamer beslist daar uiteindelijk zelf over, stelt de minister.

Budget

Strolenberg (VVD) wil graag een overzicht van wat er per gemeente wordt besteed aan rekenkameronderzoek. Voor een goede invulling daarvan zou er ongeveer €1,30 per inwoner aan besteed moeten worden, maar in sommige gemeentes is dat veel minder.

Bruins Slot laat onderzoek doen om inzicht te krijgen in de budgetten voor gemeentelijke rekenkamers. Een norm opleggen vindt zij ingewikkeld, want zij hecht zeer aan de autonomie van gemeenten. Zij gaat wel per gemeente bekijken welk bedrag per inwoner toereikend zou moeten zijn. In de eerste helft van 2023 komt zij hierop terug.

Kwaliteit en samenwerking

Het is goed dat de rekenkamers worden geprofessionaliseerd en ook onderzoek kunnen doen naar bijvoorbeeld subsidieverlening, stelt Arib (PvdA). Bij gemeenschappelijke regelingen van samenwerkende gemeenten is onderzoek door één rekenkamer wel effectiever dan drie aparte onderzoeken, waarschuwt zij. Bosma (PVV) ziet juist meer in één rekenkamer per gemeente, waarbij de kwaliteit van de rapporten gecontroleerd wordt door de provincie of door de Algemene Rekenkamer.

Het is aan gemeenten zelf hoe zij rekenkamers organiseren, stelt de minister. Het onderzoek naar gemeenschappelijke regelingen kan beter gezamenlijk gebeuren dan dat verschillende rekenkamers hetzelfde gaan onderzoeken, erkent zij. De gemeenteraad beoordeelt de kwaliteit van rapporten. Maar bij de evaluatie van de wet zal door de minister wel kritisch gekeken worden naar de kwaliteit van concrete rapporten, belooft Bruins Slot.

Invloed

Het komt vaak voor dat besturen aanbevelingen van de rekenkamer overnemen, maar er geen opvolging aan geven, constateert Van der Graaf (ChristenUnie). Verplicht het bestuursorgaan om aan te geven hoe er opvolging is gegeven aan de aanbevelingen, stelt zij voor.

Het is goed als besturen jaarlijks rapporteren wat ze met de aanbevelingen hebben gedaan, meent Bruins Slot. Het is wel zaak dat uitgevoerde aanbevelingen van de lijst verdwijnen als ze zijn opgevolgd.

De stemming over het wetsvoorstel is op 31 mei.

Zie ook: