De NAVO-top van 24 en 25 juni

17 juni 2025, debat – De Kamer debatteert met demissionair premier Schoof en demissionair ministers Veldkamp (Buitenlandse Zaken) en Brekelmans (Defensie) over de NAVO-top van volgende week. Het topoverleg tussen bondgenoten wordt getekend door de onrustige wereldwijde politieke situatie en verschillende gewapende conflicten.

Nederland is het gastland van de aankomende vergadering van NAVO-landen, die in Den Haag plaats zal vinden. Bovenaan de agenda staat de geplande verhoging van het defensiebudget van de lidstaten naar 5%: 3,5% voor defensie en 1,5% voor daaraan gerelateerde uitgaven. De VS en de NAVO-leiding hebben Europese landen daartoe opgeroepen. De partijen debatteren onder meer over de dekking en de beste besteding van het geld.

Daarnaast vormen de verschillende wereldwijde conflicten en oorlogen, bovenal die in het Midden-Oosten en Oekraïne, een belangrijk onderwerp van gesprek. Daarbij springen voor de NAVO de verhoudingen met Rusland en de veiligheid van bondgenoten aan de oostgrens van het grondgebied het meest in het oog.

Verhoging van de uitgavennorm

Trump stelt nóg hogere eisen aan NAVO-bondgenoten, maar dat gaat ten koste van zorg, onderwijs en bestaanszekerheid, protesteert Dijk (SP). Europese lidstaten geven al drie keer meer uit aan defensie dan Rusland en dat is voor de SP meer dan genoeg.

Timmermans (GroenLinks-PvdA) noemt de verhoging "een inspanningsverplichting". Wettelijk vastgelegde percentages vindt hij lastig, want dat ontneemt je flexibiliteit. Het lijkt hem beter als de Kamer zich verbindt aan langjarige versterking van de krijgsmacht.

We hebben onze bijdrage te lang veronachtzaamd, vindt Stoffer (SGP). Hij ziet de noodzaak van een vaste bodem tegen te harde bezuinigingen op onze veiligheid. Maar dat gaat hem niet per se om percentages: beloof wat nodig en haalbaar is en maak die belofte waar.

De premier denkt dat het een historische top zal worden, omdat we geen andere keuze hebben dan investeren in onze eigen verdediging. De prioriteiten van de VS verschuiven en we hebben te lang gebruikgemaakt van hun bescherming.

Er liggen gedetailleerde NAVO-plannen voor de verdediging van het grondgebied ten grondslag aan de berekening van de benodigde investeringen, benadrukt Brekelmans.

Dekking

Hoe gaan we dat betalen, wil Van Dijk (NSC) weten. Hij wil dat partijen laten zien hoe ze de verhoging willen financieren. Je moet zowel naar uitgaven als inkomsten kijken, denkt hij. Maar op bestaanszekerheid na ziet NSC geen heilige huisjes.

De PVV stelt twee voorwaarden aan een verhoging, meldt De Roon (PVV). Het moet glashelder zijn waaraan het besteed wordt en uitgaven mogen nooit ten koste gaan van mensen in het land. Hij stelt voor de staatsschuld tijdelijk te laten oplopen.

De berekening moet duidelijk zijn, vindt ook Vermeer (BBB). Hij wil niet dat de verhoging betaald wordt door EU-schulden aan te gaan of via giften. Bovendien moet er een realistisch groeipad komen voor de uitgaven.

De minister-president erkent dat de investeringen ergens vandaan moeten komen. Om de lasten rechtvaardig te verdelen zullen we steeds een integrale afweging moeten maken, vindt hij. Een groeipad is daar onderdeel van en is aan de lidstaten zelf.

Andere investeringen

Bikker (ChristenUnie) vreest voor verdere bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking. Je moet investeren in bemiddeling en oorzaken bestrijden, stelt ze. Bovendien waarschuwt ze dat China en Rusland anders in het gat springen.

Veldkamp noemt conflictbemiddeling en -preventie een Nederlandse traditie. Verdere bezuiniging op ontwikkelingssamenwerking is niet aan de orde en vindt hij onwenselijk.

Bontenbal (CDA) ziet graag dat er meer in innovatie geïnvesteerd wordt, want dat draagt ook bij aan het Nederlandse concurrentievermogen. Hij pleit er ook voor om in te zetten op meer strategische onafhankelijkheid van Europa, bijvoorbeeld met grondstoffen.

Bezuinigen op het klimaat ten gunste van defensie is het domste wat je kunt doen, zegt Teunissen (PvdD), want een gezonde natuur en een stabiel klimaat zijn onderdeel van onze veiligheid. Ze wil via een belasting op de verwachte winsten in de wapenindustrie voorkomen dat die uitsluitend naar aandeelhouders gaat.

Defensie is een van de grootste en beste natuurbeheerders van Nederland, stelt Brekelmans. Er wordt altijd gekeken wat de gevolgen van uitbreiding voor de natuur zijn, aldus de minister.

Russische dreiging

De dubbele houding van Trump ten opzichte van Rusland vindt Dassen (Volt) zorgwekkend. Oekraïners vechten voor onze vrijheid, dus laten we NAVO-lidmaatschap dichterbij brengen, oppert hij.

Yeşilgöz (VVD) wil weten of het kabinet blijvende steun aan Oekraïne kan garanderen. Gebruik de honderden miljarden aan bevroren Russische tegoeden op Europese rekeningen, suggereert ze.

Baudet (FVD) hekelt de dominotheorie, die inhoudt dat Rusland niet op zal houden na het veroveren Oekraïne. Daar bestaat volgens de FVD'er geen bewijs voor. De NAVO is zelf offensief geworden, meent hij.

Premier Schoof is blij dat hij volgende week Zelensky kan ontvangen, want Oekraïne is van groot belang voor onze vrede en vrijheid. We zien een enorme militaire opbouw in Rusland en hebben die dreiging in de afgelopen jaren zwaar onderschat, zegt hij.

Ook Brekelmans waarschuwt voor de Russische dreiging. De Russische oorlogseconomie draait op volle toeren en de imperialistische bedoelingen zijn onmiskenbaar, schetst hij.

Veldkamp noemt het "de grootste dreiging sinds de Koude Oorlog". Over de bevroren Russische tegoeden is overeenstemming, maar over NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne niet, antwoordt hij.

Europese samenwerking

Poetin ruikt een kans om Europa te testen, denkt Paternotte (D66). Samenwerking is daarop het beste antwoord, meent hij. Hij roept daarom het kabinet op om na de top meteen werk te maken van een Europese krijgsmacht binnen de NAVO.

Eerdmans (JA21) maakt zich juist zorgen over de dadendrang van de EU. De NAVO is wat hem betreft het aangewezen samenwerkingsverband voor onze veiligheid.

Op bepaalde beleidsterreinen, zoals ruimtevaart en inlichtingen, wordt al veel samengewerkt, meldt Brekelmans. Ook een bredere versoepeling van regelgeving binnen de EU wordt bekeken.

Samenwerking met Israël

Van Baarle (DENK) wil niet naar de pijpen van Trump en Rutte dansen. Hij wil dat er een streep wordt gezet door de NAVO-norm. Alles waarvoor de NAVO-landen zeggen te staan, is een leugen zolang er wordt samengewerkt met Israël, is zijn overtuiging.

De Kamer stemt op 19 juni over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Direct