Behandeling spreidingswet afgerond

27 september 2023, wetsvoorstel – Met de spreidingswet kunnen gemeenten worden verplicht om asielzoekers op te vangen. De Kamer debatteert over het wetsvoorstel van staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid).

We hebben extra plekken nodig, zegt Van der Burg, en de praktijk leert dat we die onvoldoende krijgen op basis van vrijwilligheid. Daarom heeft hij het wetsvoorstel ingediend. En niet ingetrokken, ondanks dat het kabinet was gevallen.

Van der Plas (BBB) had het logischer gevonden als de spreidingswet pas was behandeld na de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november. Het is aan de Kamer om te besluiten over het behandelen van een wetsvoorstel door het wel of niet controversieel te verklaren, reageert de staatssecretaris. Eerdmans (JA21) vindt het vreemd dat Van der Burg als staatssecretaris de "dwangwet" verdedigt, en tegelijkertijd verkiesbaar is voor de VVD, die ertegen is.

Gemeenten en provincies

De bewindspersoon die het asielbeleid uitvoert (dat is nu de staatssecretaris) wordt de komende vier jaar verantwoordelijk voor de spreidingswet. Van der Burg wil dat dit daarna bij de provincies komt te liggen. Maar die zitten daar volgens Ceder (ChristenUnie) niet op te wachten. Het is volgens hem ook beter om hierover pas na de evaluatie te besluiten.

Biedt de wet mogelijkheden om specifieke plekken, bijvoorbeeld voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen en aanmeldlocaties, aan te wijzen per gemeente of provincie, vraagt Piri (PvdA, ook namens GroenLinks). Volgens de staatssecretaris kan dat, maar dit moet nader worden uitgewerkt.

Grootschalig of kleinschalig

Verschillende woordvoerders pleiten voor minder grootschalige en meer kleinschalige opvanglocaties, ook omdat dit goed is voor het draagvlak. Bisschop (SGP) wil bijvoorbeeld in de wet vastleggen dat kleinere locaties gefinancierd blijven worden.

Van der Burg begrijpt het pleidooi voor kleinschalige opvang, maar waarschuwt ook voor te veel versnippering. Bovendien is grootschalige opvang waarschijnlijk nodig om tot voldoende plekken te komen.

Pbl

Een pbl (procesbeschikbaarheidslocatie) is een asielzoekerscentrum met een sober regime, bedoeld voor kansarme en overlastgevende asielzoekers. Brekelmans (VVD) dringt aan op het snel uitbreiden van de pbl-capaciteit. Gebruik de spreidingswet voor kansrijke asielzoekers en maakt het Rijk verantwoordelijk voor de pbl's, suggereert Van Dijk (SP), zodat er voldoende draagvlak blijft voor asielopvang. Podt (D66) denkt juist dat de spreidingswet kan helpen om extra pbl's te realiseren.

Van der Burg zet zich in voor extra pbl-capaciteit, maar die zal wel ergens in een gemeente moeten komen. De mensen die daar terechtkomen, mogen nu niet worden opgesloten. Dat kan waarschijnlijk wel als er binnen Europa afspraken gemaakt worden over gesloten opvangcentra voor mensen met minder dan 20% kans op asiel.

Kosten en bonus

Worden alle kosten van gemeenten vergoed, ook indirecte kosten voor bijvoorbeeld onderwijs? Dit vraagt Koekkoek (Volt) zich af. De staatssecretaris verzekert dat dit de bedoeling is. De bonus van 2.500 euro per extra opvangplek die gemeenten realiseren, moet ervoor zorgen dat ze er iets aan overhouden. Deze financiële prikkel is volgens hem verstandig om gemeenten vrijwillig plekken te laten aanbieden.

Instroom

De regering zou, net als België, Groot-Brittannië en Duitsland, meer moeten nadenken over maatregelen om de instroom van asielzoekers te beperken, betoogt Markuszower (PVV). Van der Burg benadrukt dat Nederland al veel doet, maar maatregelen niet mogen ingaan tegen de rechtsstaat.

Van den Brink (CDA) steunt de spreidingswet, maar wil dat er ook maatregelen worden genomen om de instroom te beperken, bijvoorbeeld door het nareizen te beperken tot het kerngezin. Het kabinet is hierover gevallen en zal daarom geen initiatieven nemen, zegt Van der Burg, maar de Kamer kan dit wel zelf doen.

Waarom is het inwilligingspercentage in Nederland veel hoger dan het Europese gemiddelde? Van Haga (Groep Van Haga) denkt dat hier mogelijkheden liggen om de asielinstroom te beperken. Een belangrijke reden voor dit hogere percentage is volgens de staatssecretaris dat Spanje veel asielvragen uit Zuid-Amerika en Frankrijk veel asielaanvragen uit landen als Algerije afwijzen.

De Kamer debatteerde eerder op 26 september over de spreidingswet. De stemmingen over de amendementen bij het wetsvoorstel vinden plaats op 3 oktober. De stemmingen over het wetsvoorstel en de tijdens het debat ingediende moties zijn op 10 oktober.

Zie ook