Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Dobbe en Van Nispen over het bericht dat 4 op de 10 mensen met een lichamelijke beperking toegankelijkheidsproblemen ervaart wanneer ze gaan stemmen

Antwoord van Minister Rijkaart (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) en van
Staatssecretaris Pouw-Verweij (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 28 oktober
2025).

Vraag 1

Wat is uw reactie op het onderzoek van de Zonnebloem waaruit blijkt dat vier op de
tien mensen met een lichamelijke beperking toegankelijkheidsproblemen ervaren wanneer
ze gaan stemmen?1

Antwoord 1

Voor meer dan 2 miljoen Nederlanders is zelfstandig stemmen bij een verkiezing niet
vanzelfsprekend. Mensen met een beperking en mensen met lage basisvaardigheden zijn
minder positief over hun ervaring met verkiezingen dan mensen zonder een beperking
of mensen die over meer basisvaardigheden beschikken. Het gaat bijvoorbeeld om iemand
die in een rolstoel zit, blind is of moeite heeft met lezen.

Het is belangrijk dat iedereen zo zelfstandig mogelijk zijn stem kan uitbrengen. Daar
moeten we mensen in ondersteunen. Daarom is op 6 mei 2025 door het Ministerie van
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de Kiesraad, de Nederlandse Vereniging
voor Burgerzaken en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten het Actieplan toegankelijk
stemmen gepresenteerd (hierna: Actieplan).2 Dit Actieplan is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met belangenorganisaties
en ervaringsdeskundigen.

Het doel van dit Actieplan is dat mensen met een beperking en mensen met lage basisvaardigheden
in Nederland zo zelfstandig mogelijk moeten kunnen stemmen. De toegankelijkheid van
stemlokalen voor mensen met een fysieke beperking is een belangrijk onderwerp uit
het Actieplan.

Het is vervelend om te horen dat er ondanks de maatregelen die getroffen worden om
stemlokalen toegankelijk te maken voor alle kiezers, nog een aanzienlijke groep is
die toegankelijkheidsproblemen ervaart bij het stemmen.

Vraag 2

Deelt u de mening dat mensen met een beperking zelfstandig moeten kunnen stemmen en
dat daarvoor minimaal nodig is dat stemlokalen toegankelijk zijn?

Antwoord 2

Een toegankelijk verkiezingsproces betekent dat er zo min mogelijk belemmeringen zijn
om zelfstandig een stem te kunnen uitbrengen. Het toegankelijk maken van stemlokalen
is één van de onderdelen om eraan bij te dragen dat mensen zo zelfstandig mogelijk
hun stem kunnen uitbrengen.

De Kieswet bepaalt dat burgemeester en wethouders ervoor zorgdragen dat alle in de
gemeente aangewezen stemlokalen zodanig zijn gelegen en zo zijn ingericht en uitgerust
dat kiezers met lichamelijke beperkingen zoveel mogelijk hun stem zelfstandig kunnen
uitbrengen (artikel J 4, tweede lid). Het volledig toegankelijk maken van alle stemlokalen
blijkt in de praktijk moeilijk. Landelijk kan er gestemd worden bij ongeveer 9.000
stemlocaties. Als uitsluitend locaties als stemlokaal zouden mogen worden gebruikt
die volledig toegankelijk zijn, betekent dat dat er minder stemlokalen zouden zijn
en de gemiddelde reisafstand naar de stemlokalen groter wordt. Gemeenten moeten daarom
vaak een afweging maken tussen de toegankelijkheid van een gebouw en de bereikbaarheid
van stemlokalen voor de kiezers.

Openbare gebouwen die als stemlokaal worden gebruikt zijn niet altijd toegankelijk
(te maken). Bijvoorbeeld als de deuren te smal zijn voor iemand in een rolstoel. Of
als er geen ruimte is om een (tijdelijke) helling aan te leggen bij een steile trap.
Het komt ook voor dat het stemlokaal zelf wel toegankelijk is, maar de omgeving niet.
Bijvoorbeeld doordat het stemlokaal op een heuvel ligt waardoor er sprake is van een
te steile helling bij de ingang. Of doordat de route naar de entree van het stemlokaal
te smal is. Dergelijke stemlokalen worden als niet toegankelijk aangemerkt. Om te
zorgen voor voldoende stemlokalen worden vaak gebouwen als stemlokaal gebruikt die
geen eigendom zijn van de gemeente. Ook deze gebouwen zijn niet altijd toegankelijk
(te maken).

Als het voor één of meerdere locaties niet lukt om deze (volledig) toegankelijk te
maken, moet het college van B&W de gemeenteraad informeren (Artikel J 4, derde lid,
van de Kieswet) over de stemlokalen die niet voldoen aan de toegankelijkheidscriteria
en daarbij toelichten waarom deze stemlokalen daar niet aan voldoen.

Vraag 3

Hoe worden stemlokalen getoetst op toegankelijkheidscriteria?

Antwoord 3

De afgelopen jaren heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
met steekproeven de toegankelijkheid van stemlokalen laten onderzoeken. Bij de Europees
Parlementsverkiezing in 2024 voldeed 68% van de stemlokalen die door gemeenten als
toegankelijk werden aangemerkt niet aan alle toegankelijkheidscriteria.3

Als onderdeel van de uitbreiding van zijn taken, wordt het onderzoek naar de toegankelijkheid
van stemlokalen voortaan in opdracht van de Kiesraad uitgevoerd. Dit zal hij voor
het eerst doen bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2026.

Vraag 4

Hoe houdt u als Minister zicht op de toegankelijkheid van stemlokalen?

Antwoord 4

Iedere verkiezing wordt na afloop geëvalueerd. Daarin wordt ook de toegankelijkheid
van de verkiezing en dus de stemlokalen meegenomen. Belangenorganisaties worden bij
de evaluatie betrokken. Het evaluatieadvies van de Kiesraad en de rapportages van
belangenorganisatie Ieder(in), dat het meldpunt Onbeperkt Stemmen beheert, maken onderdeel
uit van de evaluaties van verkiezingen.

Vraag 5

Hoeveel stemlokalen voldoen niet aan de toegankelijkheidscriteria zoals die worden
weergegeven op de website van de Zonnebloem?

Antwoord 5

Uit de steekproef bij de Europees Parlementsverkiezing in 2024 bleek dat 68% van de
stemlokalen die door gemeenten als toegankelijk werden aangemerkt niet aan alle toegankelijkheidscriteria
voldeden.4 Dit betekent niet dat deze stemlokalen in het geheel niet toegankelijk waren. Het
kon ook gaan om maar één criterium waar niet aan kon worden voldaan. Dit is het continue
dilemma waar gemeenten tegen aanlopen: als alleen stemlokalen gebruikt worden die
volledig toegankelijk zijn, betekent dat dat er veel minder stemlokalen in gebruik
zouden kunnen zijn.

Vraag 6

Wat zijn de mogelijkheden om nog voor de aanstaande verkiezingen de toegankelijkheid
van stemlokalen te verbeteren?

Antwoord 6

De tijd tussen de vervroegde Tweede Kamerverkiezing op 29 oktober 2025 en de lancering
van het Actieplan Toegankelijk Stemmen was kort. Voor deze verkiezing is gekeken naar
welke maatregelen binnen deze korte termijn al uitgevoerd konden worden. Andere maatregelen
uit het Actieplan worden ook opgepakt, maar zullen op de langere termijn pas effect
gaan hebben. Hieronder ziet u een overzicht van de maatregelen uit het Actieplan op
het onderwerp toegankelijke stemlokalen die voor de vervroegde Tweede Kamerverkiezing
zijn opgepakt:

• De Kiesraad brengt bestaande handreikingen voor het toegankelijk maken van stemlokalen
bij gemeenten onder de aandacht van gemeenten (zoals die van de VNG, de Oogvereniging
en Alzheimer Nederland).

• Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft in april 2025 een
workshop over toegankelijke stemlokalen gegeven aan projectleiders verkiezingen, samen
met de gemeente Amersfoort en de gemeente Stein en een ervaringsdeskundige. Hier waren
rond de 60 deelnemers bij aanwezig.

• Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties geeft subsidie aan de
Open State Foundation voor de website waarismijnstemlokaal.nl. Hierop kunnen kiezers
per stemlokaal zien welke voorzieningen daar aanwezig zijn, zodat zij weten waar zij
terecht kunnen om zo zelfstandig mogelijk hun stem uit te brengen.

• Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties geeft subsidie aan de
Stichting Prokkel om mensen met een licht verstandelijke beperking onder begeleiding
te laten meewerken bij een stembureau.

• BZK wijst gemeenten in de Circulaire Tweede Kamerverkiezing 2025 op het vereiste van
toegankelijkheid van de stemlokalen, de checklist toegankelijkheid stemlokalen en
moedigt aan om in de eigen communicatie te verwijzen naar waarismijnstemlokaal.nl
en daarnaast om de Actielijst toegankelijk stemmen5 te laten gebruiken door de stembureauleden.

• BZK heeft voor gemeenten toegankelijk campagnemateriaal beschikbaar gesteld via elkestemtelt.nl.

• De VNG stimuleert gemeenten om lokale gehandicaptenplatforms en ervaringsdeskundigen
te betrekken bij de schouw van stemlokalen.

Vraag 7

Welke lange termijn maatregelen gaat u nemen voor de verkiezingen die daarna gaan
volgen?

Antwoord 7

Met het oog op de verkiezingen ná de Tweede Kamerverkiezing wordt er een aantal onderzoeken
voorzien om de bestaande criteria en de ondersteuning aan gemeenten te verbeteren.
Daarmee wordt er op de langere termijn aan bijgedragen dat gemeenten en stembureauleden
nog beter in staat worden gesteld om stemlokalen toegankelijk te maken voor mensen
met een fysieke beperking.

• De Kiesraad onderzoekt hoe de Criteria Integrale Toegankelijkheid Stembureaus moeten
worden aangepast, zodat ze meer rekening houden met mensen met verschillende fysieke
beperkingen en aansluiten bij de nieuwe NEN norm 9120 voor toegankelijke gebouwen.

• De Kiesraad onderzoekt in overleg met gemeenten hoe de toegankelijkheid van stemlokalen
in brede zin kan worden bevorderd en zet dit om in concrete suggesties en ondersteuning.

• De VNG maakt een lijst met tips voor simpele hulpmiddelen die (naast bestaande hulpmiddelen)
de toegankelijkheid van het stemlokaal kunnen vergroten en zal deze lijst onder gemeenten
verspreiden.

Vraag 8

Bent u bereid deze vragen met spoed te beantwoorden, gezien de termijn tot de aankomende
verkiezingen?

Antwoord 8

Ja.