Verslag van een werkbezoek : verslag van een werkbezoek aan Denemarken door een delegatie van de vaste commissie voor Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur van 7 tot en met 9 mei 2025

Nr. 1
VERSLAG VAN EEN WERKBEZOEK AAN DENEMARKEN DOOR EEN DELEGATIE VAN DE VASTE COMMISSIE
VOOR LANDBOUW, VISSERIJ, VOEDSELZEKERHEID EN NATUUR VAN 7 TOT EN MET 9 MEI 2025

Vastgesteld 30 september 2025

Een delegatie van de vaste commissie voor Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en
Natuur heeft van 7 tot en met 9 mei 2025 een werkbezoek gebracht aan Denemarken. Het
doel van het bezoek was om inzicht te krijgen in het Deens Landbouwakkoord (Grøn Trepart).
Dit akkoord is in de zomer van 2024 samen met stakeholders van landbouw- en natuurorganisaties
gesloten om te zorgen voor meer natuur, schoon water en een duurzame transitie van
de landbouw. In het najaar van 2024 sloot de SVM-regering, bestaande uit de Socialdemokraterne (de Deense Sociaaldemocraten), Venstre (de Deense liberale partij) en Moderaterne (de Deense Gematigden), samen met een brede coalitie van het Deense parlement een
politiek akkoord voor brede (politieke) steun voor de uitvoering voor het Deens Landbouwakkoord.
Enkele speerpunten uit het akkoord zijn de CO2-belasting op de uitstoot van vee, het verminderen van de stikstofuitstoot, een nieuwe
benadering van het gebruik van land (15 procent van het landbouwareaal moet worden
omgezet in bos en veengebieden) en het prioriteren van technologische oplossingen.
Overige onderwerpen die aanbod kwamen tijdens het buitenlands werkbezoek waren (de
effecten van) het verlies van de derogatie op de Nitraatrichtlijn in Denemarken en
de ervaringen van Nederlandse boeren in Denemarken. De delegatie heeft zowel in de
voorbereiding op, als tijdens het werkbezoek uitstekende ondersteuning ontvangen van
de Nederlandse ambassades in Denemarken en is ambassadeur Trooster (Denemarken) en
haar respectievelijke team daarvoor zeer erkentelijk. De delegatie bestond uit de
leden Van Campen (delegatieleider, VVD), Nijhof-Leeuw (PVV), Bromet (GroenLinks-PvdA),
Meulenkamp (VVD), Holman (NSC), Podt (D66), Pierik (BBB), Vedder (CDA) en Grinwis
(ChristenUnie). De delegatie brengt hierbij verslag uit van het werkbezoek.

Het buitenlands werkbezoek begon op woensdagmiddag 7 mei 2025 met een werkbezoek aan
een biologische melkveehouderij in Gislinge, op een uur rijden van Kopenhagen, waar
de delegatie een lunch kreeg aangeboden. Op het bedrijf worden 230 koeien gehouden,
die bestaan uit een driewegkruising met Holstein zwartbont, Deens roodbont en Montbéliarde.
Een deel van de veestapel bestaat uit zuiver Holstein en zuiver Deens roodbont. Tijdens
de lunch werd het Deense landbouwakkoord uitgebreid besproken. De eigenaren van het
bedrijf gaven een toelichting op de totstandkoming van het akkoord en specifieke afspraken
die daarin zijn opgenomen, waaronder het doel om 15 procent landbouwgrond om te zetten
in natuur. Daarnaast werd ingegaan op de invulling van het akkoord op regionaal niveau.
Momenteel wordt de Grøn Trepart uitgewerkt in 23 lokale processen. Gemeenten werken
in deze lokale processen gebiedsspecifieke maatregelen uit samen met boeren en natuurorganisaties.
Het is de bedoeling dat deze 23 plannen voor het einde van dit jaar (2025) zijn afgerond.
De delegatie kreeg tijdens het gesprek een inkijkje in de uitdagingen waar de lokale
gebieden voor staan. Ook was er de mogelijkheid om uitgebreid vragen te stellen. Het
werkbezoek werd afgesloten met een rondleiding over het bedrijf.

’s Avonds vond er een rondetafeldiner op de residentie van de Nederlandse Ambassadeur
in Denemarken, Nienke Trooster, plaats. Bij het rondetafeldiner waren zes Nederlandse
boeren in Denemarken aanwezig. Tijdens het diner stonden er vier tafels met plaats
voor vijf genodigden, waarbij de boeren per gang van tafel wisselden. Door deze opzet
kon de delegatie uitgebreid met alle boeren afzonderlijk in gesprek gaan. Deze boeren
vertelden over hun ervaringen in Denemarken en de redenen om naar Denemarken te emigreren.
De delegatie vroeg hen daarbij naar hun visie op de toekomst van de Deense landbouw.
De verschillen tussen Denemarken en Nederland werden tevens besproken. Met het rondetafeldiner
werd de eerste dag van het buitenlands werkbezoek afgesloten.

Op donderdag 8 mei 2025 begon de tweede dag van het werkbezoek met een bezoek aan
Food Nation. Dit is een publiek-privaat partnerschap zonder winstoogmerk dat is opgericht
door de Deense overheid en toonaangevende particuliere organisaties en bedrijven vanuit
de hele keten. Food Nation vormt de toegangspoort tot informatie over de Deense landbouw-
en voedingssector en kennis die de groei van het internationale bedrijfsleven kan
versnellen door betere oplossingen, innovatieve producten en vertrouwensvolle samenwerking.
Food Nation promoot Denemarken als koploper op het gebied van innovatieve, duurzame
en effectieve voedselproductie. De delegatie kreeg een presentatie over de achtergrond
van het bedrijf, waarbij werd ingegaan op de geschiedenis van de landbouw in Denemarken.
Tijdens het stellen van vragen werd de link naar het Deens landbouwakkoord snel gelegd
zodat de delegatie inzicht kreeg in het publiek-private perspectief. Een korte rit
met de bus bracht de delegatie daarna naar het Ministeriet for Grøn Trepart. Het is
voor het eerst in de Deense geschiedenis dat er een ministerie is opgericht met als
enig doel een politieke overeenkomst uit te voeren, te weten het Deens Landbouwakkoord.
Aldaar voerde de delegatie een kort gesprek met de Minister for Grøn Trepart Jeppe
Bruuns Christensen. Tijdens deze uitwisseling met de Minister is ingegaan op de praktische
uitvoering van het landbouwakkoord en wat dat betekent voor de Deense landbouwsector.

’s Middags volgde een programma bij Novonesis, een bedrijf dat in 2024 is ontstaan
na een fusie van twee bedrijven op het gebied van «biosolutions». Novonesis onderzoekt
het gebruik van micro-organismen en werkt met klanten in 30 sectoren samen om innovaties
gericht op te toekomst te creëren, waaronder in de landbouwsector. Het bezoek begon
met een uitleg van het hoofd van de afdeling Wetenschap over fermentatie, de invloed
die organismen en enzymen kunnen hebben op het langer goed houden van de melk voor
het maken van kaas. Ook werd de nieuwe locatie van de testfaciliteit getoond. Verder
werd besproken hoe de smaak van kaas kan worden beïnvloed. De delegatie was erg geïnteresseerd
in het proces en de vergelijking en samenwerking met het Nederlandse DSM kwam ter
sprake. Aan het einde van deze presentatie was er ten slotte de mogelijkheid om de
door Novonesis geproduceerde kaas te proeven. Tijdens de lunch werden er presentaties
gegeven over de achtergrond van Novonesis, de biosolutions productportfolio en over
de politieke prioriteiten voor de biosolutionssector, waarbij dieper werd ingegaan
op regelgevende belemmeringen op Europees niveau.

Het middagprogramma werd daarna vervolgd in het Deense parlement. De delegatie werd
ontvangen door leden van de Commissie Milieu en Voedsel. Hierbij waren de volgende
parlementsleden aanwezig: Erling Bonnesen (Venstre- Liberale Partij), Kim Edberg Andersen (Danmarksdemokraterne – Deense Democraten) and Carl Valentin (Socialistisk Folkeparti – GroenLinks). De delegatie sprak met deze leden over het Deens Landbouwakkoord,
de uitwerking daarvan en de invloed op de Deense landbouwsector. Ook kwam het verlies
van de derogatie op de Nitraatrichtlijn aan bod. Tijdens het gesprek werd duidelijk
dat de partijen van Erling Bonnesen (als onderdeel van de coalitie) en Carl Valentin
(als oppositiepartij) waren betrokken bij de totstandkoming van het akkoord, in tegenstelling
tot de Deense Democraten, wat tot een interessante discussie leidde tussen eenieder
die aan tafel zat. De delegatie betrok hierbij wat tot dan toe was opgehaald tijdens
de verschillende onderdelen van het buitenlands werkbezoek. Ten slotte kreeg de delegatie
een korte rondleiding door het Deense parlementsgebouw waarbij men een toelichting
kreeg over de geschiedenis en symboliek in het gebouw. De dag werd afgesloten met
een delegatiediner.

Op vrijdag 9 mei 2025 vond er op de Nederlandse ambassade in Denemarken als eerste
onderdeel van de dag een rondetafelgesprek over het Deens Landbouwakkoord plaats.
Deze had als doel om de overeenkomst vanuit verschillende perspectieven (voor- en
tegenstanders) te begrijpen en dit te vergelijken met de Nederlandse situatie. De
discussie werd onder andere gevoerd over de uitdagingen, de mogelijke positieve en
negatieve effecten van het landbouwakkoord, wat er precies is opgenomen en wat nog
op rlokaal niveau moet worden uitgewerkt. De genodigden van het rondetafelgesprek
bestonden uit landbouworganisatie Bæredygtigt Landbrug, niet-gouvernementele organisatie
Organic Denmark, handelsorganisatie Danish Agriculture & Food Council en Danmarks
Naturfredningsforening, de Deense vereniging voor natuurbehoud. De twee laatstgenoemde
organisaties waren direct betrokken bij het Landbouwakkoord, de andere twee niet.

Na een lunch op de ambassade en een busrit van een uur bezocht de delegatie het Roskilde
Fjord, een Natura 2000-gebied. Het bezoek stond in het teken van de volgende thema’s:
het natuurbeleid in Denemarken, het waterbeheer en het Deens Landbouwakkoord. De problematiek
rondom deze thema’s komt in dit natuurgebied samen. De waterkwaliteit in het Fjord
is slecht en men heeft te maken met de uitspoeling van nutriënten. Er werden presentaties
gegeven door leden van het Deense natuurbureau (Naturstyrelsen, wat onderdeel is van
het Ministerie voor Milieu) en het Deens Agentschap voor Groene Transitie en Aquatisch
Milieu (Styrelsen for Grøn Arealomlægning og Vandmiljø) over onder andere de waterkwaliteit
en hoe om te gaan met het natuurbeleid.

Op vrijdagavond 9 mei 2025 keerde de delegatie per vliegtuig huiswaarts.

De voorzitter van de delegatie, Van Campen

De griffiers van de delegatie, Van den Brule-Holtjer Neefjes