Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Kathmann en Six Dijkstra over ‘de groeiende afhankelijkheid van Amerikaanse techgiganten’

Antwoord van Staatssecretaris Van Marum (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties),
mede namens de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (ontvangen 19 september
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2564.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht: «Overheidsorganisaties blijven in de Amerikaanse cloud,
ondanks zorgen in de Tweede Kamer»1? Bent u tevens bekend met het feit dat de hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof
onlangs de toegang tot Microsoft-diensten is ontzegd op laste van de Amerikaanse regering?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat Logius, die BNR met zestien andere overheidsorganisaties onder
de loep heeft genomen, de overstap naar clouddiensten van Amerikaanse dienstverleners
niet heroverweegt?2 Zo ja, kunt u dit besluit onderbouwen?

Antwoord 2

Rijksbreed

Het Kabinet is het met de indieners eens dat zorgvuldige afwegingen bij cloudmigraties
van groot belang zijn. Daarom moeten volgens het huidige beleid al een reeks van aspecten
afgewogen worden. Onderdelen van de Rijksdienst zijn verplicht het Rijksbreed cloudbeleid
2022 te volgen. Hierin wordt reeds aandacht besteed aan de risico’s rondom marktconcentratie.
Zbo’s zijn niet verplicht het Rijksbreed cloudbeleid te volgen, maar het wordt hen
wel aangeraden. Daarnaast zijn zbo’s verplicht – op basis van de Kaderwet zbo’s3 – om op de voet van de ter zake voor de Rijksdienst geldende voorschriften maatregelen
te nemen.

De continuïteit van de dienstverlening, nationale veiligheid en publieke waarden zijn
daar verdere voorbeelden van. Ook dienen beveiligingsmaatregelen genomen te worden
en risicoanalyses geactualiseerd te worden wanneer daar aanleiding toe is.4 In de herziening van het rijksbreed cloudbeleid wordt tevens aandacht besteed aan
het verder beperken van afhankelijkheid van enkele leveranciers, de zogeheten marktconcentratie-
en continuïteitsrisico’s.

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Logius maakt voor het exploiteren van haar voorzieningen gebruik van een eigen platform
dat wordt gehost in datacentra van de Rijksoverheid. Daarbij geldt dat Logius de Generieke
Digitale Infrastructuur levert aan de Digitale Overheid. Logius maakt voor het exploiteren
van onze voorzieningen dus geen gebruik van Amerikaanse Clouddiensten en heeft ook
geen plannen daartoe. Een heroverweging is daarmee niet aan de orde.

Vraag 3

Welke processen, registers, (mail)communicatiediensten en / of organisatieonderdelen
die onder uw verantwoordelijkheid vallen, zijn op dit moment reeds ondergebracht in
de cloud van Amerikaanse dienstverleners?

Antwoord 3

Rijksbreed

Voor de beantwoording limiteren wij ons tot het gebruik van materieel public cloudgebruik.
Materieel public cloudgebruik is gebruik van public clouddiensten ten behoeve van
het uitvoeren van de primaire taak van een organisatie. Met andere woorden, voor de
organisatie is die (cloud)dienst van wezenlijk belang.

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Op dit moment wordt er zeer beperkt gebruik gemaakt van clouddiensten van Amerikaanse
dienstverleners. De werkplekken maken gebruik van kantoorsoftware waarbij de dataopslag
in de eigen overheidsdatacenters plaats vindt.

Vraag 4

Kunt u een overzicht geven van de geplande en voorgenomen migraties naar clouddiensten
van Amerikaanse dienstverleners, daar waar het uw departement, Logius en andere overheidsorganisaties
onder uw gezag betreft?

Antwoord 4

Rijksbreed

Ten behoeve van de Kamerbrief van 22 november 20245 is een uitvraag gedaan bij alle departementen ten behoeve van een overzicht van alle
geplande en voorgenomen cloudmigraties van overheids-ICT naar het buitenland. Het
Ministerie van Defensie is daarin buiten beschouwing gelaten omdat zij buiten de scope
van het Rijksbreed cloudbeleid vallen. Dit neemt niet weg dat Defensie wel gebruik
maakt van clouddiensten. De departementen zijn zelf verantwoordelijk voor de implementatie
van het cloudbeleid en daarom is het hun eigen afweging en invulling over wat zij
onder (materiële) cloudmigraties verstaan.

Voor dit overzicht verwijst het Kabinet naar de Kamerbrief over geplande en voorgenomen
cloudmigraties van overheids-ICT naar het buitenland van 22 november jl.

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

In november 2024 zijn drie geplande en voorgenomen migraties naar clouddiensten van
Amerikaanse dienstverleners aan de kamer gemeld.

Eerder is de kamer geïnformeerd over de ontwikkeling van werkplekdienstverlening van
SSC-ICT (DWR 2.0) en het beperken van de cloud afhankelijkheid bij het opslaan van
data. Documenten en e-mails van de gebruikers van de DWR werkplek blijven vooralsnog
opgeslagen in het datacenter van SSC-ICT.

Binnen het interdepartementale programma Beter Samenwerken (BSW) wordt het beoogde
gebruik van MS Teams in de werkomgeving heroverwogen en worden alternatieven onderzocht.

De in november genoemde aanbesteding van het Rijksvastgoedbedrijf is afgerond en gegund
aan een Europese dienstverlener.

Er zijn sinds november geen nieuwe geplande of voorgenomen migraties van materieel
public cloudgebruik aangemeld.

Vraag 5

Kunt u illustreren wat de directe gevolgen zouden zijn voor de continuïteit van de
processen, dienstverlening en dataopslag binnen uw departement, Logius en andere overheidsorganisaties
onder uw gezag, wanneer deze de toegang tot Amerikaanse digitale dienstverlening zouden
worden ontzegd, zowel op dit moment als na de geplande en voorgenomen migraties? Welke
merkbare gevolgen zou dit hebben voor Nederlandse burgers en voor de samenleving?
Hoe gaat u ervoor zorgen dat die risico’s gemitigeerd worden?

Antwoord 5

Rijksbreed

De Verenigde Staten is en blijft een belangrijke bondgenoot, niet op de laatste plaats
voor onze welvaart en veiligheid. Nederland zet zich er daarom voor in dat we als
EU blijven samenwerken en optrekken met de VS, maar tegelijkertijd zelf verantwoordelijkheid
nemen en ook eensgezind met de EU optrekken waar het onze kernbelangen betreft. Het
kabinet is het wel met u eens dat een te grote afhankelijkheid van één of enkele marktpartijen
ongewenst is. In de afweging welke data we in eigen beheer dan wel in de public cloud
verwerken, moeten strategische afhankelijkheden én marktconcentraties worden meegewogen.

Dit nemen wij momenteel mee in de herziening van het Rijksbreed cloudbeleid, maar
ook in de beleidskaders voor digitale autonomie en soevereiniteit van de overheid,
en in de IT-sourcingstrategie Rijk. Ook zet het kabinet zich in voor een verkenning
naar een soevereine overheidscloud als alternatief voor public clouddiensten.

Deze voorziening moet de kloof overbruggen voor digitale dienstverlening waarvoor
het gebruik van public cloud onwenselijk is, bijvoorbeeld vanwege de gevoeligheid
van gegevens of wanneer ongewenste afhankelijkheden vermeden moeten worden.

Afhankelijkheden zijn echter niet te voorkomen en zijn ook niet altijd ongewenst.
Het is van belang om op case-by-case basis zorgvuldig afwegingen te maken, om te bepalen
waar en op welke wijze risicovolle strategische afhankelijkheden waar nodig voorkomen
kunnen worden. Dit speelt op meer gebieden dan alleen cloud.

Het onderwerp «Strategische Autonomie» heeft uitgebreid aandacht van de Rijksoverheid.
Onder andere middels de Agenda Digitale Open Strategische Autonomie (DOSA) en de na
het zomerreces verwachte Visie digitale autonomie en soevereiniteit overheid.

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

De directe gevolgen voor de digitale dienstverlening van BZK organisaties als Logius
en RvIG zijn beperkt. Deze organisaties maken voor de dataopslag en uitvoering van
de primaire processen geen gebruik van digitale diensten van Amerikaanse dienstverleners.

Zoals bij vraag 4 beantwoord, zijn er geen directe gevolgen voor de huidige en toekomstige
werkplekdiensten van SSC-ICT door de genomen mitigerende maatregelen. Bij langdurige
ontzegging van toegang tot de dienstverlening kunnen wel problemen ontstaan wanneer
bijvoorbeeld de geldigheid van licenties niet verlengd kan worden.

Vraag 6

Kunt u onderbouwen wat Amerikaanse wetgeving, zoals de CLOUD Act en de Foreign Intelligence
Surveillance Act, in het ergste geval betekent voor de vertrouwelijkheid van de data
die uw departement, Logius en andere overheidsorganisaties onder uw gezag hebben opgeslagen
in de cloud van Amerikaanse dienstverleners? Wat zou het gevolg zijn voor Nederlandse
burgers en de samenleving wanneer al deze data tezamen in handen van een statelijke
actor zou belanden?

Antwoord 6

Rijksbreed

Diverse landen kennen wet- en regelgeving met extraterritoriale werking die medewerking
aan veiligheidsdiensten verplicht, zoals de CLOUD Act in de VS. Dergelijke wet- en
regelgeving kan in bepaalde gevallen mogelijk leiden tot ongewenste toegang tot Nederlandse
gegevens wanneer dit conflicteert met regelgeving als de AVG. Op basis van het advies
van GreenbergTraurig kan echter geconcludeerd worden dat in het geval van de CLOUD
Act het risico klein is.6

Ongeacht de wijze van verkrijging, is het in ieder geval onwenselijk dat alle data
tezamen in handen van een statelijke actor kunnen belanden. Om dit te voorkomen kent
het huidige Cloudbeleid al diverse regels omtrent de typen data die in de public cloud
verwerkt mogen worden. In de herziening van het Cloudbeleid wordt ook hier aandacht
aan besteed.

Vraag 7

Heeft u migraties naar digitale diensten van Amerikaanse techgiganten stopgezet of
heroverwogen naar aanleiding van de aangenomen motie-Kathmann c.s. die hiertoe oproept?7

Antwoord 7

Rijksbreed

Bij iedere migratie naar de Public Cloud moet zorgvuldig overwogen worden of de migratie
leidt tot risico’s. Er zijn migraties heroverwogen naar aanleiding van onder meer
de motie Kathmann. Met bijvoorbeeld als gevolg dat verwerking van data alleen binnen
de EER plaatsvindt.

Zie verder vraag 2.

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Er zijn geen lopende migraties naar digitale diensten van Amerikaanse techgiganten.

Vraag 8

Hoe geven uw departement, Logius en andere overheidsorganisaties onder uw gezag voorts
invulling aan de aangenomen motie-Six Dijkstra c.s. die oproept om als doelstelling
te hanteren dat de continuïteit van digitale overheidsdienstverlening niet rechtstreeks
afhankelijk is van partijen uit de Verenigde Staten?8

Antwoord 8

Rijksbreed

Zie vraag 5.

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Deze doelstelling wordt al gehanteerd bij inrichting van de digitale dienstverlening.

Vraag 9

Kunt u toezeggen dat de afhankelijkheid van Amerikaanse techgiganten binnen uw departement,
Logius en andere overheidsorganisaties onder uw gezag niet verder zal toenemen, en
dat het bevorderen van de strategische autonomie van Nederland en / of Europa het
uitgangspunt is bij elk besluit omtrent digitale diensten dat onder uw gezag genomen
wordt?

Antwoord 9

Rijksbreed

Zie vraag 5.

Vraag 10

Kunt u deze vragen afzonderlijk beantwoorden vóór het notaoverleg over de initiatiefnota
«Wolken aan de horizon» van 2 juni a.s.?9

Antwoord 10

De verzending heeft zo spoedig mogelijk plaatsgevonden.