Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over Jaarverslag Beheer staatsdeelnemingen 2024 (Kamerstuk 28165-461)

De vaste commissie voor Financiën heeft op 11 september 2025 enkele vragen en opmerkingen
aan de Minister van Financiën voorgelegd over zijn op 27 juni 2025 toegezonden brief
inzake het Jaarverslag Beheer staatsdeelnemingen 2024 (Kamerstuk 28 165, nr. 461).

De voorzitter van de commissie,

Nijhof-Leeuw

De griffier van de commissie,

Van der Steur

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

De leden van de PVV-fractie hebben kennisgenomen van het Jaarverslag Beheer Staatsdeelnemingen
2024. Hierbij hebben de leden van de PVV-fractie de volgende vragen.

De leden van de PVV-fractie constateren dat de Minister in het jaarverslag stelt dat
de Staat, waar mogelijk, stappen terugdoet. Dit zagen deze leden onder meer in het
voorstel van de Minister om de Volksbank te privatiseren. De aangenomen motie om de
Volksbank niet te privatiseren is met brede steun door de Kamer aangenomen. Deze leden
vragen de Minister welke vervolgstappen hij ziet om de Volksbank, tegenwoordig opererend
onder de naam ASN Bank, te behouden als nationale bank.

Deze leden constateren dat in oktober 2024 een nieuw verkoopprogramma is aangekondigd
om het staatsbelang in ABN AMRO af te bouwen tot ongeveer 30 procent. Naar aanleiding
van een persbericht van NLFI heeft de Minister de Kamer op 25 juli 2025 geïnformeerd
dat dit is gerealiseerd, met een afname naar 30,5 procent. Deze leden verzoeken de
Minister aan te geven wat de verwachte opbrengst van de resterende certificaten zal
zijn en hoe deze zich verhoudt tot de oorspronkelijke aanschafprijs.

De leden van de PVV-fractie lezen in het jaarverslag: «Een divers en evenwichtig samengestelde
raad draagt bij aan de kwaliteit van het besluitvormingsproces.» Vervolgens gaat de
Minister hierop verder door te benadrukken dat de wet voorschrijft dat zowel de Raad
van Bestuur als de Raad van Commissarissen voor ten minste een derde deel uit vrouwen
en voor ten minste een derde deel uit mannen moeten bestaan. Deze leden vragen de
Minister om te verduidelijken, aan de hand van meetbare resultaten, op welke manier
de geslachtsverdeling bijdraagt aan de kwaliteit van het besluitvormingsproces. Ook
vragen deze leden hoe deze wettelijke vereiste zich verhoudt tot het principe van
benoeming op basis van kwaliteit en geschiktheid. Daarnaast willen deze leden weten
of er signalen bekend zijn dat dit beleid heeft geleid tot praktische bezwaren of
ongewenste neveneffecten. Tot slot vragen deze leden de Minister om aan te geven of
er evaluaties gepland zijn om te toetsen of het diversiteitsbeleid daadwerkelijk het
beoogde effect heeft.

De leden van de PVV-fractie constateren dat de Minister in het jaarverslag stelt dat
een onderzoek is aangekondigd naar de beloningen van bestuurders en de vergoedingen
van commissarissen bij deelnemingen. Dit naar aanleiding van de aangenomen motie van
het lid De Vree, waarin de regering wordt verzocht de Wet normering topinkomens zoveel
mogelijk van toepassing te laten zijn op deelnemingen en eventuele afwijkingen via
het comply-or-explain-principe te motiveren. Deze leden vragen de Minister welke maatregelen
hij overweegt te nemen als blijkt dat de huidige beloningen disproportioneel zijn.

De leden van de PVV-fractie lezen in het jaarverslag: «Met het nieuwe voorstel van
de Europese Commissie (Omnibuswet) van begin 2025 wordt mogelijk de reikwijdte van
de CSRD en CSDDD beperkt, waardoor deze voor een deel van de staatsdeelnemingen niet
meer van toepassing is.» Deze leden vragen zich af waarom de Minister van deze staatsdeelnemingen
verwacht dat zij desondanks blijven rapporteren volgens de vrijwillige standaard die
de Europese Commissie zal opstellen. Ook vragen deze leden hoeveel extra kosten het
met zich meebrengt voor de desbetreffende deelnemingen om alsnog aan deze vrijwillige
rapportage te voldoen.

De leden van de PVV-fractie constateren dat de Minister in het jaarverslag stelt dat
de Staat zich ervoor inzet dat alle deelnemingen de Tax Governance Code onderschrijven
of de daarin opgenomen principes toepassen. Deze leden vragen de Minister om toe te
lichten welke concrete acties de Staat onderneemt om dit doel te bereiken.

Deze leden constateren dat enkele deelnemingen, waaronder de NS, Invest-NL, Stedin
en Thales, de principes van de Code toepassen, maar de Code nog niet onderschrijven.
Deze leden vragen de Minister wat de redenen zijn dat deze deelnemingen de Tax Governance
Code nog niet onderschrijven en welke stappen worden gezet om dit alsnog te realiseren.

De leden van de PVV-fractie constateren dat deelnemingen COVRA, de Nederlandse Loterij
en UCN/Urenco, de Tax Governance Code niet toepassen en ook niet onderschrijven, terwijl
de Staat hier een meerderheidsbelang in heeft. Deze leden vragen de Minister om te
verklaren waarom deze deelnemingen (nog) geen invulling geven aan de Code en wat de
Staat doet om dit te bevorderen.

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het jaarverslag
Beheer staatsdeelnemingen 2024 en danken de Minister voor het jaarverslag. Deze leden
hebben nog enkele vragen en opmerkingen.

De leden van de VVD-fractie vragen welke risico’s de Minister ziet voor de verschillende
staatsdeelnemingen en waar er mogelijk in de komende jaren kapitaalinjecties nodig
zullen zijn, en hoe groot deze zijn.

De leden van de VVD-fractie waarderen dat in het jaarverslag niet alleen de financiële
posities, maar ook de maatschappelijke waarden van de verschillende staatsdeelnemingen
worden belicht. Deze leden zijn wel van mening dat de prioriteit altijd moet liggen
op financieel verstandig beleid. Kan de Minister inzicht geven in de verwachtingen
die hij voor de toekomst heeft met betrekking tot zaken als MVO en CO2-uitstootvermindering? Is de Minister het met deze leden eens dat deze zaken de financiële
positie van de staatsbedrijven niet op een negatieve manier mogen raken?

In de analyse over het Havenbedrijf Rotterdam lezen de leden van de VVD-fractie dat
zowel het aantal bezoeken van zeeschepen, als de overslag van goederen de afgelopen
jaren daalt. Kan de Minister zijn visie delen op hoe het kabinet samen met het Havenbedrijf
Rotterdam wil voorkomen dat het marktaandeel van de haven in de toekomst krimpt? Welke
uitdagingen liggen hier en welke oplossingen zijn nodig om ervoor te zorgen dat de
Rotterdamse haven een grote rol blijft spelen in het Europees handelsverkeer?

De leden van de VVD-fractie vragen of de Minister een stand van zaken kan geven met
betrekking tot de samenvoeging van Invest-NL en Invest International. Hoe staat dit
proces er nu voor, welke stappen worden er nog gezet en op welke termijn wordt verwacht
dat deze samengang rond is?

In het overzicht van de vermogenspositie, het rendement en het dividend van Schiphol
lezen de leden van de VVD-fractie dat er op dit moment geen dividend wordt uitgekeerd.
Als reden daarvoor wordt gegeven dat de financiële ratio’s op dit moment nog niet
op het gewenste niveau zijn. Kan de Minister aangeven wanneer de Minister verwacht
dat deze ratio’s wel gehaald worden en aangeven wat deze ratio’s precies inhouden?
Kan de Minister ingaan op de balans tussen de 418 miljoen euro winst aan de ene kant
en het besluit om geen dividend uit te keren aan de andere kant?

De leden van de VVD-fractie willen benadrukken dat Schiphol genoeg financiële middelen
moet hebben om te kunnen blijven investeren in de toekomst. Is dat het geval?

De leden van de VVD-fractie lezen in het stuk over TenneT dat de volledige verkoop
van TenneT Duitsland nog niet is gerealiseerd. Kan de Minister een stand van zaken
geven over hoe dit er nu voor staat? Wordt TenneT Duitsland in 2025 wél verkocht?
Daarnaast vragen deze leden wat de stand van zaken is wat betreft het elektriciteitsnetwerk,
gezien het feit dat daar vele miljoenen in worden geïnvesteerd. Wanneer kunnen deze
leden verwachten dat deze grote investering tot resultaten leidt?

Tot slot vragen de leden van de VVD-fractie naar aanleiding van de paragrafen over
Thales Nederland of het kabinet van mening is dat Thales over genoeg kapitaal beschikt
voor toekomstige groei en welke rol de staat daarin heeft. Is het kabinet voornemens
om bij te dragen aan verdere groei van Thales, om het daarmee een grotere rol te geven
in de Nederlandse defensie-industrie?

Vragen en opmerkingen van de leden van de NSC-fractie

De leden van de NSC-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het Jaarverslag
Beheer staatsdeelnemingen. Deze leden hebben hierover nog enkele nadere vragen en
opmerkingen.

De leden van de NSC-fractie constateren dat in 2007–2008 het roer om ging bij de staatsdeelnemingen.
Tot dan toe werden staatsdeelnemingen beschouwd als iets dat per definitie (op enkele
uitzonderingen na, zoals Gasunie en DNB) tijdelijk was. Alle deelnemingen zouden uiteindelijk
worden geprivatiseerd. Na de grote beleidswijziging van 2007–2008 werd dit omgedraaid:
geen privatisering meer van de overheidsbedrijven, tenzij daarvoor een dringende reden
was. De aandelen in deze bedrijven werden niet meer beschouwd als een pure financiële
bezitting, maar als een instrument om via actief aandeelhouderschap de publieke belangen
te borgen. Soms is wet- en regelgeving niet altijd afdoende en kan publiek eigendom
het publiek belang beter waarborgen.

Deze leden zijn dan ook blij dat het deelnemingenbeleid in grote lijnen wordt voortgezet,
met een aantal nadere uitwerkingen en nadere specificaties. Wel hebben deze leden
enkele vragen over die deelnemingen waar het publiek aandeelhouderschap niet langer
voldoende toegevoegde waarde zou hebben. Deze leden zijn niet op alle punten even
overtuigd van de argumenten om deze overheidsbedrijven op termijn te privatiseren.

De leden van de NSC-fractie constateren dat een deel van de opbrengsten van de Nederlandse
Loterij naar de sportsector gaat. Na privatisering is deze afdracht in beginsel juridisch
niet meer verplicht en zal mogelijk komen te vervallen. Kan de Minister hierop ingaan?
Klopt het dat de Staatsloterij al sinds 1726 bestaat? Hoeveel levert de Staatsloterij
jaarlijks op voor de staatskas? Is het logisch dat de kip die gouden eieren legt geslacht
zou worden? Heeft de Minister een rol in het beschermen van Nederlands erfgoed, cultuur
en normen en waarden? Zo nee, waarom niet?

Deze leden vragen ook of het klopt het dat de Nederlandse Staat nog steeds 30,5 procent
van de aandelen in ABN AMRO heeft? Klopt het dat de Minister naar 20 procent van de
aandelen wil? Hoe hoog zal de opbrengst van die aandelenverkoop zijn bij de huidige
beurskoers? Klopt het dat bij deze 20 procent de Staat nog steeds een aantal bijzondere
aandeelhoudersbevoegdheden heeft? Welke zijn dit?

De leden van de NSC-fractie vragen ook of klopt het dat de staat voor 100 procent
eigenaar is van ASN en daarmee dus ook indirect eigenaar is van de SNS Bank, de Regiobank
en Reaal? Klopt het ook dat privatisering van ASN voorlopig niet aan de orde is? Heeft
de Minister inmiddels ook al de voorbereiding voor privatisering gestopt conform de
aangenomen motie-Idsinga? Zo nee, waarom niet? Erkent de Minister nog steeds dat de
Kamer het hoogste orgaan van Nederland is en dat per motie genomen besluiten van het
hoogste orgaan gewoon moeten worden uitgevoerd?

Deze leden vragen hoeveel bankantoren er op dit moment nog open zijn bij de ASN Bank?
Welk einddoel heeft ASN voor ogen met betrekking tot het aantal bankkantoren? Deelt
de Minister de mening dat een gemengd bankenlandschap (deels in handen van de overheid,
deels privaat en deels coöperatief) een positieve invloed zou kunnen hebben op het
functioneren van de bankensector? Klopt het dat een door de overheid aangeboden default
dienst een bodem in de markt kan leggen in termen van (maximale) prijs en (minimale)
kwaliteit? Klopt het dat een overheidsbank een nuttige rol zou kunnen spelen in oligopolistische
markten, zoals daar zijn de markt voor spaartegoeden en hypotheken?

De leden van de NSC-fractie merken op dat de Autoriteit Consument en Markt (ACM) het
oligopolistische karakter van deze markten vorig jaar nog heeft bevestigd. De ACM
is desondanks niet in staat om hier verandering in te brengen, ook omdat ingrijpen
op basis van artikel 24 van de Mededingingswet in de praktijk zeer moeilijk is. Klopt
het dus dat een actieve overheidsbank ingezet kan worden om de positie van de consument
te verbeteren?

Klopt het dat de ASN Bank de enige grotere bank is die nog een relatief groot netwerk
van bankkantoren in stand houdt? Klopt het dat dit niet meer gegarandeerd kan worden
als de ASN Bank eenmaal is geprivatiseerd? Klopt het dat het openhouden van bankkantoren
en andere voorzieningen een belangrijke bijdrage kan leveren?

De leden van de NSC-fractie willen juist dat de maatschappelijke verankering van de
banken versterkt wordt. Deze leden vinden de argumentatie dat de ASN Bank geprivatiseerd
zou moeten worden omdat de Volksbank voor de nationalisatie op 1 februari 2013 tot
de private sector behoorde niet sluitend. Uiteindelijk gaat het erom hoe het publieke
belang optimaal geborgd kan worden en niet om de vraag hoe iets in het verleden tot
stand is gekomen. Kan de Minister hierop ingaan?

Deze leden vragen waarom zowel de Minister als de directie van de ASN Bank blijven
beweren dat het verminderen van het aantal bankkantoren enerzijds en de privatisering
anderzijds niets met elkaar te maken zouden hebben? Dit is toch ongeloofwaardig? De
winst is met 429 miljoen euro trouwens toch al hoog genoeg? Waarom investeert ASN
niet meer in de leefbaarheid van de regio’s?

Deelt de Minister de mening van de leden van de NSC-fractie dat dat het makkelijker
is om aan een staatsbedrijf nieuwe opdrachten en taken te geven dan aan een privaat
bedrijf? Hoe ziet de Minister in dit licht de weigering van het geprivatiseerde PostNL
om de postdienst uit te voeren? Deelt de Minister de mening dat dit een laat gevolg
is van de privatisering van de PTT en TPG, de TNT Post Groep en PostNL? Klopt het
dus dat sturing op het publieke belang met alleen maar wet- en regelgeving onvoldoende
is? Klopt het dat publiek eigendom hierbij een wenselijke aanvullende functie kan
hebben? Ook gezien de bescherming van privaat eigendom middels het 1e Protocol van
artikel 1 van het EVRM?

De leden van de NSC-fractie vragen of de doelinstructie en de statuten bij alle overheidsvennootschappen
inmiddels zijn aangepast zodat het publieke belang dat de staatsdeelnemingen dienen
erin tot uiting komt? Klopt het dat de Raad van Commissarissen zich altijd richt op
het «belang van de vennootschap»? Indien de doelinstructie van de vennootschap en
het publiek belang samenvallen, vallen dan ook het publieke belang en het belang van
de vennootschap samen? Zo nee, waarom niet? Op welke manier kunnen commissarissen
die op voordracht van de overheid zijn benoemd beter in staat worden gesteld om zich
te richten op het publieke belang? Kan daarvoor artikel 2:142 van het BW worden aangepast?

Deze leden vragen ook waarom er nog maar zelden gebruik wordt gemaakt van art. 2:129
leden 3 en 4, van het BW, dat de overheidsaandeelhouder een passief respectievelijk
een actief instructierecht geeft? Worden de aanwezige aandeelhoudersbevoegdheden wel
volledig en optimaal benut?

De leden van de NSC-fractie lezen dat het staatsaandeel in Air France-KLM nu 9,1 procent
is. In 2019 was dit nog 14 procent. Waarom is dit in de tussentijd zo sterk verwaterd?
Hoe groot is het staatsaandeel van de Franse staat? Hoe komt het dat dat aandeel veel
groter is? In 2019 was het toch de bedoeling dat het Nederlandse en Franse aandeel
ongeveer gelijk zouden blijven, om zo de wederzijdse publieke belangen in evenwicht
te houden?

De leden van de NSC-fractie willen weten in hoeverre de overheidsdeelnemingen voldoen
aan de man-vrouw verhoudingen zoals neergelegd in Boek 2 van het BW? Waarom is het
percentage vrouwen onder de bestuurders (33 procent) veel lager dan bij de commissarissen
(44 procent)? In hoeverre wordt voldaan aan het Nederlandse Charter Diversiteit?

Ook vragen deze waarom het ziekteverzuim bij Holland Casino, Invest-NL en de NS relatief
hoog is (>7.5 procent)? Welke actie heeft de Minister als aandeelhouder hierop ondernomen?
Klopt het dat Holland Casino in financieel zwaar weer terecht is gekomen en zelfs
een filiaal heeft moeten sluiten? Klopt het dus dat een eventuele verkoopopbrengst
van Holland Casino gering zou zijn? Klopt het dat een privatisering van Holland Casino
daarom niet opportuun zou zijn? Klopt het dat de liberalisering van de online gokmarkt
heeft geleid tot nog veel meer gokverslaving? Klopt het dat deze gokverslaving nog
een extra impuls zal krijgen als Holland Casino losgelaten zou worden? Klopt het dat
het interne anti-verslavingsbeleid van Holland Casino na privatisering minder effectief
zal zijn gezien de versterkte prikkel tot winstmaximalisatie?

De leden van de NSC-fractie willen weten op welke manier de Minister als aandeelhouder
is betrokken bij de voorgenomen tariefsverhogingen (en salarisverhogingen) bij de
NS? Zijn er alternatieven hiervoor onderzocht en hoe is de overige besluitvorming
hierover verlopen?

Ook vragen ze wat de stand van zaken is met betrekking tot de kapitaalinjectie in
TenneT in het kader van de energietransitie? Wat is de stand van zake met betrekking
tot de Duitse belangen van TenneT? Welke eventuele acties wil de Minister nemen? Klopt
het dat de Duitse staat alsnog belangstelling heeft voor TenneT Duitsland? Kunnen
de voorlopige afspraken van 2024 met de Duitse Staat weer hernomen worden?

Kan de Minister aan de leden van de NSC-fractie een nadere toelichting geven op het
Dashboard Staatsdeelnemingen? Wat is de reden dat bijna alle doelstellingen uit de
Nota Staatsdeelnemingen 2022 niet gehaald zijn? Kan bijvoorbeeld toegelicht worden
waarom slechts zeven procent van de deelnemingen een algemene profielschets heeft
voor de Raad van Bestuur, terwijl de doelstelling van de Nota Staatsdeelnemingen 2022
100 procent is? Waarom heeft slechts 66 procent het Charter Diversiteit ondertekend,
terwijl de doelstelling 100 procent is? Waarom is er nog geen enkele strategie beoordeeld?

Vragen en opmerkingen van de leden van de BBB-fractie

De leden van de BBB-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van het «Jaarverslag
Staatsdeelnemingen 2025». Deze leden blijven van mening dat staatsdeelnemingen een
belangrijke rol vervullen in de maatschappij en bij uitstek dienstbaar moeten zijn
aan maatschappij en samenleving. Deze leden hebben enkele vragen op basis van het
jaarverslag.

De leden van de BBB-fractie constateren dat het kabinet een lening van 25 miljard
euro ter beschikking stelt aan staatsdeelneming TenneT. Daarnaast werkt het kabinet
nog scenario’s uit voor de deelname van private investeerders in TenneT Duitsland.
Tijdens een commissiedebat voor het zomerreces is gesproken over de mogelijkheid om
alsnog TenneT Duitsland te verkopen aan de Duitse overheid. Zijn hier nog gesprekken
over gevoerd met de Duitse staat? Is dit naar inschatting van de Minister nog een
kansrijke mogelijkheid?

De leden van de BBB-fractie constateren ook dat in het Belastingplan 2025 een verhoging
van de kansspelbelasting is opgenomen, van 30,5 procent in 2024, naar 34,2 procent
per 2025 en 37,8 procent per 2026. Hoe kijkt het kabinet aan tegen de geplande verhoging
in 2026? Moet deze doorgang vinden gezien de mogelijke inkomstenderving die zal optreden
volgens sommige prognoses? Graag ontvangen deze leden een reactie op dit punt.

De overheid stuurt actief op diversiteit in besturen en raden van commissarissen en
op goed ondernemingsbestuur volgens de Nederlandse Corporate Governance Code, zo lezen
de leden van de BBB-fractie. Daarnaast stuurt de het kabinet op maatschappelijk verantwoord
ondernemen: de deelnemingen moeten bijdragen aan duurzaamheid, klimaatdoelen, goed
werkgeverschap en het respecteren van mensenrechten in de keten. Kan de Minister aangeven
met hoeveel procent de overheadkosten voor staatsdeelnemingen zijn gestegen over de
afgelopen tien jaar als gevolg van bovenstaande politiek maatschappelijke doelen?