Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Pierik over het nieuwsbericht 'Den Helder Airport ziet status ‘nationaal belang’ als enige reddingsboei' van 11 maart 2025 in Regio Noordkop

Antwoord van Minister Tieman (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen 9 september
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2123.

Inleiding:

De gestelde Kamervragen zien vooral toe op de onderneming Den Helder Airport, die
optreedt als exploitant voor het civiel medegebruik op Maritiem Vliegkamp De Kooy.
Voordat wordt overgegaan tot de beantwoording van deze Kamervragen wordt hier eerst
de bredere context rond het Vliegkamp en het civiele medegebruik geschetst. Een strategische
en toekomstbestendige ontwikkeling van (het medegebruik op) het Maritiem Vliegkamp
De Kooy is van meerwaarde voor bijvoorbeeld de energietransitie, het zicht houden
op ontwikkelingen op de Noordzee en het versterken van de gereedstelling en de groei
van Defensie. Daarom kijken de provincie Noord-Holland, de gemeente Den Helder en
het Rijk, samen met het bedrijfsleven en kennisinstellingen naar concrete ontwikkelmogelijkheden
daarvoor. Hiervoor is vanuit de betrokken overheden sinds 2023 een stuurgroep opgezet.
Dit alles vanuit de overtuiging dat een breed georiënteerd medegebruik de economische
en maatschappelijke samenhang in de regio en de civiel-militaire samenwerking versterkt.
De samenwerking moet leiden tot goede vestigingsfactoren voor nieuwe bedrijvigheid
en een toekomstbestendige luchthaven. Dit sluit aan bij de wensen van de regio.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht dat Den Helder Airport (DHA) in haar voortbestaan wordt
bedreigd door een huurverhoging van 300%, terwijl zij juist een unieke rol vervult
als enige luchthaven in Nederland die volledig is gericht op offshore-energie en veiligheid
op de Noordzee?1

Antwoord 1

Ja, wij zijn bekend met dit artikel.

Vraag 2

Wat is de reden dat Den Helder Airport tot op heden géén status van nationaal belang
heeft verkregen?

Antwoord 2

Den Helder Airport (DHA) is geen civiele luchthaven, maar een civiel bedrijf. DHA
maakt als civiele gebruiker medegebruik van Maritiem Vliegkamp De Kooy. Dat is een
militaire luchthaven, waarvoor Defensie bevoegd gezag is.

Ook bestaat bij civiele luchthavens de status «van nationaal belang» niet. Naast Schiphol
zijn er regionale burgerluchthavens van nationale betekenis en regionale burgerluchthavens
van regionale betekenis. Een civiele luchthaven is van nationale betekenis als zij
de mogelijkheid hebben om groot handelsverkeer te accommoderen. In dat geval is het
Rijk bevoegd gezag. In andere gevallen is de provincie bevoegd gezag. Dit is verder
in de Wet Regelgeving burgerluchthavens en militaire luchthavens (RBML) bepaald en
toegelicht.

Vraag 3

Hoe beoordeelt u het feit dat Den Helder Airport volledig afhankelijk is van besluiten
van het Rijk (zoals energietransitiebeleid), maar tegelijk wordt geconfronteerd met
een 300% huurverhoging vanuit hetzelfde Rijk, via het Rijksvastgoedbedrijf? Ziet u
deze tegenstrijdigheid in het beleid?

Antwoord 3

DHA is niet, zoals uit het artikel valt te lezen, volledig afhankelijk van rijksbeleid
voor haar bedrijfsvoering. Net als elk ander bedrijf of elke andere luchthaven (zonder
slotcoördinatie) in Nederland, kan DHA zelf bepalen welke luchtvaartdienstverlening
zij aanbiedt en/of welke markt zij wil bedienen.

Ook telt de huurverhoging niet op tot 300% verhoging, zoals het artikel stelt. De
stijgende kosten op het vliegkamp verrekent Defensie volgens de lopende huurovereenkomst
in de huurverhoging. Zoals het beheer en onderhoud van het vliegveld. En de dienstverlening
aan DHA zoals luchtverkeersleiding, brandweer en beveiliging van het terrein. Als
vergoeding rekent het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) de integrale kosten door die Defensie
maakt voor het medegebruik van DHA. Dit is conform de Wet Markt en Overheid. De Minister
van VRO heeft wel het RVB opdracht gegeven de marktconformiteit van de tarieven te
onderzoeken.

Vraag 4

In hoeverre is het redelijk dat de Wet Markt en Overheid wordt toegepast op een luchthaven
die in de praktijk géén concurrentiepositie heeft ten opzichte van andere luchthavens,
zoals blijkt uit het feit dat ze geen reguliere passagiers- of vrachtvluchten verzorgen?

Antwoord 4

Ondanks dat het hier om een relatieve niche in de luchtvaartmarkt gaat, is er wel
sprake van marktwerking en een commercieel belang, waarop andere luchthavens ook kunnen
instappen. Er zijn rondom de Noordzee verschillende regionale vliegvelden gevestigd
die offshore vervoersdiensten aanbieden. Dat schrijft DHA ook op haar eigen website.
Denk in Nederland bijvoorbeeld aan Heliport Eemshaven of andere kleinere luchthavens
die deze diensten (kunnen) aanbieden. Er is dus sprake van een markt en daarmee van
marktwerking. Daardoor moet het rijk de regels van de Wet Markt en Overheid en de
Europese regels voor staatssteun naleven.

Vraag 5

Deelt u de mening dat een 300% huurverhoging voor een cruciale infrastructuur voor
de Noordzee-operaties, midden in de energietransitie en geopolitieke spanningen, getuigt
van bestuurlijke kortzichtigheid en risicovol beleid?

Antwoord 5

In de lopende overeenkomst waarmee DHA in september 2018 heeft ingestemd is afgesproken
dat een huurprijs wordt betaald. De huurprijs wordt berekend op basis van het integraal
kostprijsmodel.

Deze huurprijs wordt jaarlijks geïndexeerd op basis van het gemiddeld consumentenprijsindexcijfer
(CPI, reeks alle huishoudens). In de CPI wordt de inflatie verwerkt. Het toepassen
ervan leidt tussen 2018 en 2024 tot een verhoging van 6,3% van de huurprijs. Op dit
moment loopt de oude overeenkomst van jaar op jaar door met de oude huurprijs die
jaarlijks wordt geïndexeerd.

Uitkomst van de gesprekken tussen het RVB en DHA is dat per 1 juli 2022 een nieuwe
huurovereenkomst moest worden gesloten, met een opnieuw vastgestelde vergoeding. Hiervoor
hebben het RVB en Defensie samen het integraal kostprijsmodel bijgewerkt naar actuele
kosten. DHA heeft de nieuwe overeenkomst nog niet ondertekend. Als uitgegaan wordt
van de nieuwe overeenkomst per 1 juli 2022 zou de verhoging tussen 2018 en 2024 36,8%
bedragen.

Vraag 6

Klopt het dat de kustwacht op Schiphol operationele hinder ondervindt doordat andere
vluchten stilgelegd moeten worden bij een noodoproep en dat Den Helder Airport een
oplossing biedt? Waarom is er dan nog geen besluit genomen over verplaatsing van de
kustwachtvliegtuigen naar Den Helder?

Antwoord 6

Wanneer de kustwacht met spoed moet vertrekken wordt deze vlucht met voorrang afgehandeld
door LVNL. Dit levert niet of nauwelijks operationele hinder op voor andere vluchten.
De kustwacht vluchten zijn goed inpasbaar in de dagelijkse operatie op Schiphol.

Momenteel is de Kustwacht al actief in Den Helder met twee Search and Rescue helikopters.
De derde helikopter staat in Midden-Zeeland, zodat het hele kustgebied in korte tijd
bereikbaar is.

Vraag 7

Bent u bekend met het feit dat het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de luchtvaartactiviteiten
van Den Helder Airport structureel niet meeneemt in de officiële luchtvaartcijfers,
terwijl sportvliegtuigjes op Texel wél worden meegeteld? Wat zegt dit over de erkenning
van functionele luchtvaart in overheidsbeleid? Waarom worden deze vliegbewegingen
niet meegenomen in de officiële luchtvaartcijfers?2

Antwoord 7

Dat gegeven is bekend. De reden hiervoor is dat het CBS bij de kleine luchthavens
alleen rapporteert over civiele luchthavens van regionale betekenis. Zoals toegelicht
bij het antwoord op vraag 2 is DHA geen civiele luchthaven.

Vraag 8

Is het waar dat het recent gepresenteerde rapport van het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum
(NLR) over de toekomst van Den Helder Airport is opgesteld zonder enige inhoudelijke
betrokkenheid van het luchthavenbestuur zelf? Zo ja, hoe verantwoordt u het uitsluiten
van de belangrijkste belanghebbende?

Antwoord 8

In het artikel wordt de betrokkenheid van DHA bij dit onderzoek niet goed weergegeven.
Het NLR heeft de directie van DHA bij het onderzoek betrokken in meerdere gesprekken.
Daarnaast heeft het NLR de door haar gevonden uitkomsten en strategieën voor de versterking
en toekomstbestendiging van de bedrijfsvoering bij DHA getoetst op haalbaarheid.

Vraag 9

Vindt u het acceptabel dat Den Helder Airport, ondanks haar bijdrage aan strategische
veiligheid, offshore-logistiek en duurzame innovatie (zoals elektrisch vliegen en
drones), enkel kan overleven als er een politieke lobby op gang komt? Moet cruciale
infrastructuur niet op beleidsmatige gronden erkend worden?

Antwoord 9

De huidige beoordeling van de betrokken departementen is dat DHA als bedrijf regionaal
een belangrijke functie heeft, maar geen cruciale landelijke infrastructuur is. Wel
is het belangrijk dat de bereikbaarheid van de infrastructuur op de Noordzee gegarandeerd
is. De veiligheid van Nederland en het ongestoord functioneren van de economie is
voor een groot deel afhankelijk van de vitale infrastructuur. Elektriciteitsnetwerken,
olie- en gasleidingen, drinkwater of onze toegang tot betalingsverkeer zijn hier voorbeelden
van. De beoordeling of een proces of dienst vitaal is, wordt gemaakt door het verantwoordelijke
ministerie (vakdepartement). Hierbij wordt geanalyseerd of bij verstoring, uitval
of manipulatie van een proces of dienst dermate ernstige gevolgen kunnen optreden
dat deze de nationale veiligheid kunnen schaden. Bijvoorbeeld doordat er significante
economische schade optreedt, er langdurige gevolgen voor het milieu ontstaan of er
andere vitale processen ernstig geraakt worden.

Vraag 10

Wat gaat u concreet doen om te voorkomen dat 500 fte aan werkgelegenheid, 32 bedrijven
en een onmisbaar knooppunt in de offshore-logistiek verdwijnen door bestuurlijke inertie
en juridisch-technisch geneuzel?

Antwoord 10

DHA is een zelfstandige en commerciële onderneming, die samen met haar aandeelhouders
verantwoordelijk is voor bekostiging van haar activiteiten. Defensie hecht waarde
aan een goede samenwerking met DHA vanuit het medegebruik op het Maritiem Vliegkamp.
Dit draagt bij aan een bredere maatschappelijke rol van het Maritiem Vliegkamp en
het draagvlak in de regio. Het Rijk is echter niet verantwoordelijk voor de dagelijkse
en strategische bedrijfsvoering van het bedrijf. Waar mogelijk binnen haar verantwoordelijkheden
en mogelijkheden, willen overheden wel helpen bij het sneller toekomstbestendig maken
van hun bedrijfsvoering.

Een toekomstbestendige ontwikkeling van het Maritiem Vliegkamp De Kooy biedt kansen
voor de energietransitie, activiteiten op de Noordzee en de versterking van Defensie.
Sinds 2023 werken provincie Noord-Holland, gemeente Den Helder, het Rijk, bedrijfsleven
en kennisinstellingen hiervoor samen in een stuurgroep. Het doel hiervan is het bevorderen
van civiel-militaire samenwerking, regionale samenhang, goede vestigingsfactoren voor
nieuwe bedrijvigheid en een toekomstbestendige luchthaven. Vanuit Defensie kan dat
bijvoorbeeld via het versterken van de civiel-militaire samenwerking op het gebied
van onder meer maritieme drones en onderwijs.

Vraag 11

Kunt u toezeggen dat vóór 31 december 2025 een beslissing wordt genomen over de status
van nationaal belang van Den Helder Airport, zodat deze niet achteraf alsnog in liquidatie
hoeft te treden door gebrek aan tijdige actie?

Antwoord 11

Hiervan is geen sprake, zie daarvoor de toelichting bij het antwoord op vraag 2.