Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Omtzigt en Postma over veiligheidswaarschuwingen boven het luchtruim van Oekraïne voor 17 juli 2014 (neerhalen MH17)

Antwoord van Minister Tieman (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen 26 augustus
2025)Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2354

Vraag 1

Herinnert u zich het antwoord op de Kamervragen over meldingen in het veiligheidssysteem
Eccairs over het luchtruim boven Oekraïne voor 17 juli 2014, de datum waarop vlucht
MH17/KL4103 werd neergeschoten?1 Wilt u bij het vervolg van deze vragen ook meldingen betrekken die op of na 17 juli
gedaan zijn, maar over een voorval gingen dat plaatsvond voor het neerhalen van MH17.

Antwoord 1

Het antwoord op die Kamervragen is mij bekend. Ja, bij het vervolg van de antwoorden
hieronder neem ik dat mee.

Vraag 2

Herinnert u zich dat u weigerde deze meldingen aan de Kamer te sturen en beloofde
daarop later terug te komen en ziet u dat dat nog niet is gebeurd?

Antwoord 2

In de brief van 16 mei 2024 legde mijn ambtsvoorganger uit waarom deze meldingen toen
niet met de Kamer gedeeld konden worden. Hij zei hierbij toe om de Kamer te berichten
na afloop van de uitspraak van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State.
Met deze brief geef ik gevolg aan deze toezegging.

Vraag 3

Kunt u al deze meldingen openbaar aan de Kamer doen toekomen en wilt u deze vraag
behandelen als een «artikel 68 Grondwet»-vraag, waarbij de aanvankelijke weigering
al gedaan is, waardoor weigering alleen kan plaatsvinden door het inroepen van het
belang van de Staat en het voorleggen aan het kabinet?

Antwoord 3

Deze meldingen vallen onder het regime van EU Verordening 376/2014 inzake het melden,
onderzoeken en opvolgen van voorvallen in de burgerluchtvaart. De Raad van State heeft
over het openbaar maken van deze meldingen uitspraak gedaan op 12 februari 2025. De
Raad van State heeft het Europese Hof prejudiciële vragen gesteld. Naar het oordeel
van het Europese Hof is de vertrouwelijkheid van informatie over gemelde incidenten
en voorvallen een belangrijk onderdeel van het stelsel van toezicht en controle om
de luchtvaartveiligheid te verbeteren. Volgens het Hof geldt een strikte vertrouwelijkheid
voor alle informatie die nationale autoriteiten daarvoor verzamelen of opstellen.
De Raad van State volgt in zijn uitspraak het Europese Hof. Gelet op de uitspraak
kan ik de genoemde meldingen niet openbaar aan de Kamer doen toekomen.

Een verzoek om inlichtingen op grond van artikel 68 Grondwet, betekent dat ik in dit
concrete geval afweeg of het belang van de Staat zich hier tegen verzet. Wat hier
zwaar in meeweegt, is dat deze zaak al vele jaren speelt. Vanzelfsprekend erken ik
dat de Kamer haar controlerende taak goed moet kunnen uitvoeren.

In dit specifieke geval ligt vertrouwelijke terinzagelegging bij de Kamer het meest
voor de hand, omdat ik daarmee ook rekening kan houden met het door het Hof gesignaleerde
belang van de vertrouwelijkheid voor de luchtvaartveiligheid. Ik ben bereid de meldingen
in bewerkt anonieme vorm bij de Kamer ter inzage te leggen. Door de kern van de meldingen
te beschrijven, krijgt de Kamer inzicht in de aard en de omvang van de meldingen.2

Vraag 4

Herinnert u zich dat de Wet open overheid (Woo) en Europese richtlijnen (die hier
met terugwerkende kracht worden toegepast) niet hoeven te leiden tot een weigering
onder artikel 68 Grondwet en dat er dus een zelfstandige afweging moet plaatsvinden?

Antwoord 4

Ja, ik vind dat ook belangrijk. Zie mijn antwoord op vraag 3. Gezien het belang van
de controlerende taak die het parlement heeft, zet ik me in om zoveel mogelijk inlichtingen
te verstrekken.

Vraag 5

Klopt het dat er geen Eccairs-meldingen staan in het OVV-rapport over de MH17? Klopt
het dat er niet naar Eccairs verwezen wordt in bijvoorbeeld paragraaf 5.6 (niet openbare
bronnen), terwijl dat wel voor de hand gelegen zou hebben?

Antwoord 5

In het OVV-rapport MH17 Crash van 13 oktober 20153 staan geen ECCAIRS-meldingen vermeld omdat deze vertrouwelijk zijn. Om die reden
wordt er ook niet naar meldingen verwezen.

Vraag 6

Heeft de OVV de beschikking gehad over deze Eccairs-meldingen? Zo nee, wilt u ze dan
aan de OVV sturen en vragen of dit zou leiden tot een aanvulling van het rapport over
vliegen over Oekraïne?

Antwoord 6

De Onderzoeksraad voor Veiligheid heeft zelfstandig toegang tot alle meldingen in
ECCAIRS. Naar deze meldingen is in diverse Kamerstukken verwezen. De Onderzoeksraad
kent de inhoud van deze Kamerstukken ook.

Vraag 7

Wilt u ervoor zorgen dat deze stukken ook in het hotspotarchief MH17 opgenomen worden?

Antwoord 7

De ECCAIRS meldingen zijn gearchiveerd in het hotspotarchief van MH17.

Vraag 8

Wanneer zullen deze meldingen openbaar gemaakt worden? Als ze nooit openbaar gemaakt
gaan worden, hoe kunnen veiligheidssystemen dan ooit democratisch gecontroleerd worden?

Antwoord 8

Deze meldingen worden niet openbaar gemaakt. Zie mijn antwoord op vraag 3. Er is een
toezichtsysteem ingericht als controlerend mechanisme. De Europese toezichthouder
voor een veilige burgerluchtvaart (EASA) houdt toezicht op de werking van het ECCAIRS
systeem.

In 2022 concludeerde de OVV dat alle aanbevelingen uit het ongevalsonderzoek afdoende
zijn opgevolgd.4 Hierbij maakt de OVV de kanttekening dat voor vliegveiligheid in relatie tot conflictgebieden
voortdurende aandacht en doorontwikkeling nodig blijft op mondiaal, Europees en nationaal
niveau.

Sinds het neerhalen van vlucht MH17, 11 jaar geleden, zijn veel stappen gezet ter
voorkoming van nog zo’n ramp. Het kabinet heeft zich daarvoor ingespannen op nationaal,
Europees en internationaal niveau. Er zijn verbeteringen doorgevoerd in de vliegveiligheidssystematiek
voor het zo goed mogelijk beheersen van risico’s die gepaard gaan met het vliegen
over en nabij conflictgebieden. Hierover heeft mijn ambtsgenoot uw Kamer geïnformeerd
op 16 september 2024.5

Vraag 9

Heeft de KLM Eccairs-meldingen gedaan over het luchtruim boven Oost-Oekraïne in juni
en/of juli 2014? Zo ja, kunt u daarover details geven?

Antwoord 9

Alle meldingen aan ECCAIRS zijn vertrouwelijk. Hierdoor kan ik geen antwoord geven
op deze vraag.

Vraag 10

Indien u niet weet of KLM Eccairs-meldingen gedaan heeft over het luchtruim boven
Oost-Oekraïne in juni/juli 2014, wilt u dat dan aan KLM vragen en het antwoord aan
de Kamer doen toekomen?

Antwoord 10

Vanwege de vertrouwelijkheid van alle ECCAIRS meldingen, kan de KLM geen antwoord
geven op deze vraag. Ik heb deze vraag dan ook niet gesteld aan de KLM.

Vraag 11

Kunt u alle documenten (fysieke documenten, mails, appjes en andere vormen) bij de
rijksoverheid (inclusief ministeries, landsadvocaat, OVV, toezichthouders en andere
overheidsinstellingen) die betrekking hebben op Eccairs-meldingen boven (Oost-)Oekraïne
in juni/juli 2014 openbaar maken? Het gaat dus om alle documenten vanaf 1 juni 2014
tot heden. Dit verzoek dient u zowel als een «artikel 68 Grondwet»-verzoek als een
Woo-verzoek te behandelen, zodat er ook een inventarislijst van de documenten bestaat.
Het gaat heel expliciet ook over (juridische) procedures over deze Eccairs-meldingen.

Antwoord 11

Uw vraag beschouw ik als een informatieverzoek op grond van artikel 68 Grondwet en
zal ik apart wegen. Gelet op mijn antwoord op vraag 3, krijgt de Kamer inzicht in
de aard en de omvang van de meldingen. Uw verzoek om alle documenten bij de rijksoverheid
openbaar te maken die betrekking hebben op ECCAIRS-meldingen boven (Oost-) Oekraïne
vanaf 1 juni 2014 tot heden lijkt uit te gaan van de veronderstelling dat hierover
veel informatie is gewisseld. Vanwege de vertrouwelijkheid wordt echter, ook binnen
de rijksoverheid, slechts beperkt over de inhoud van deze meldingen gecorrespondeerd.
Over de juridische procedures ten aanzien van de vertrouwelijkheid van de meldingen
is veel openbaar. Daarom verwijs ik de Kamer graag naar eerdere Wob-besluiten over
de ECCAIRS-meldingen en de uitspraken van de Raad van State.6

Vraag 12 en 13

Wilt u de stukken over het vertrouwelijke verslag van de ontmoeting van de European
Civil Aviation Conference – Directors General of Civil Aviation (ECAC-DGCA) op 6 mei
2014, openbaar maken, namelijk de volledige persoonlijke aantekeningen (die volgens
de rechter zeer feitelijk zijn en dus al gedeeltelijk openbaar zijn) en het officiële
verslag (ten minste punt 17 en 18 daarvan)?

Wilt u, wederom met een beroep op artikel 68 van de Grondwet, deze stukken openbaar
maken of aangeven welk belang van de Staat geschonden wordt, indien zij openbaar gemaakt
worden?

Antwoord 12 en 13

De Minister van Justitie en Veiligheid heeft in de brief aan de kamer van 17 november
2021 uitvoerig stilgestaan bij wat wel en niet openbaar gemaakt kan worden op basis
van de Woo (destijds Wob)7. Ondanks de beperkingen vanuit de Wob, heeft de Minister de paragrafen 17 en 18 van
de 142e ECAC DGCA vergadering (summary of decisions) van 6 mei 2014 in geanonimiseerde
vorm vertrouwelijk ter inzage aangeboden aan de Kamer. Hiermee is aan dit deel van
het verzoek voldaan.

Vraag 14

Heeft de OVV beschikking gehad over deze stukken (ECAC-DGCA-ontmoeting) voor het rapport
over de MH17?

Antwoord 14

De stukken die vertrouwelijk aan de Kamer ter inzage zijn gegeven, zijn op dat moment
ook aan de Onderzoeksraad voor Veiligheid ter inzage aangeboden.

Vraag 15

Wilt u deze vragen een voor een beantwoorden en binnen 6 weken?

Antwoord 15

Op 3 juni 2025 is aan de Kamer een uitstelbrief voor beantwoording van de vragen gestuurd.8 Voor de antwoorden op vragen 3 en 11 was meer onderzoek nodig gezien de complexiteit.
De vragen zijn zo snel als mogelijk beantwoord.