Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Lahlah over huisbezoeken aan demonstranten

Antwoord van Minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 19 augustus 2025).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2519

Vraag 1

Herinnert u zich de vragen van het lid Lahlah over huisbezoeken aan demonstranten
van 25 maart 2025?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Begrijpt u dat demonstranten huisbezoeken van de politie niet ervaren als «verbindend
politiewerk» en «contact zoeken», zoals u de huisbezoeken in uw antwoord op de schriftelijke
vragen noemt? Hoe rijmt u uw antwoord met de brief van de Inspectie aan de Nationale
Politie, waarin de Inspectie schrijft dat deze huisbezoeken als intimiderend worden
ervaren en het tegenovergestelde effect kunnen hebben van wat de politie wil1? Deelt u deze opvatting of is er sprake van een verschil in inzicht tussen u en de
Inspectie?

Antwoord 2

Zoals ik in de beantwoording van de eerdere vragen reeds heb benoemd, kan ik mij voorstellen
dat een huisbezoek door politie indruk kan maken. Er is geen verschil van inzicht
tussen de Inspectie en mij.

In het kader van de voorbereiding van demonstraties kunnen huisbezoeken worden afgelegd
door politie. De politie kan informatie over de aard en omvang van een demonstratie
proberen te verzamelen, juist om de demonstratie goed te kunnen begeleiden. Zoals
opgenomen in het ondergenoemde aangevulde handelingskader, zijn huisbezoeken niet
gericht op het ontmoedigen van deelname aan demonstraties en wordt hier op een evenredige
manier mee omgegaan. Het enkel deelnemen aan een vreedzame demonstratie kan nooit
aanleiding zijn om contact met burgers op te nemen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat een huisbezoek in verband met een buurtonderzoek na een inbraak,
het opvolgen van een melding over burenoverlast of over een mogelijke onveilige situatie
bij de buren, totaal andere situaties zijn dan huisbezoeken aan demonstranten, ook
aangezien het vaak gaat om demonstraties waar zij nog niet aan hebben deelgenomen?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Ik ben het ermee eens dat dit verschillende situaties zijn. Er zijn uiteenlopende
redenen voor de politie om bij mensen thuis langs te gaan, aangekondigd en onaangekondigd.

Bij elk contact met de burger is er uitleg over wat de reden voor het bezoek is. Dit
is nu ook expliciet opgenomen in het aangescherpte handelingskader van politie met
het onderwerp «Contact met burgers ter voorbereiding op een demonstratie».

Vraag 4

Volstaat het interne handelingskader demonstraties bij de politie wat u betreft? Hoe
vaak wordt het handelingskader aangevuld en geactualiseerd? Is in het handelingskader
voldoende aandacht voor de de-escalerende en faciliterende rol van de politie in demonstraties?
Zo ja, op welke manier wordt hier aandacht aan gegeven? Zo nee, biedt dit wat u betreft
aanknopingspunten om het handelingskader te actualiseren?

Antwoord 4

Het handelingskader rondom demonstraties is recent aangescherpt door politie en uitgebreid
met het onderwerp «Contact met burgers ter voorbereiding op een demonstratie». Dit
heeft ertoe geleid dat Extinction Rebellion (XR) het kort geding tegen de politie
en de Staat heeft ingetrokken. Dit is een intern handelingskader van politie. Er is
expliciet aandacht voor de de-escalerende en faciliterende taak van politie, zoals
valt te bezien in de eerste vier bullets van de aanscherping. Ik zie geen aanknopingspunten
voor nieuwe wijzigingen. De politie heeft deze uitgangspunten zowel binnen de organisatie
als daarbuiten – op de website2 – gecommuniceerd.

Vraag 5

Op welke manier wordt bepaald of de vorm van contact met een burger ten behoeve van
de informatievergaring over een demonstratie evenredig is en past bij de situatie,
zoals is opgenomen in het handelingskader demonstraties bij de politie? Deelt u de
mening dat deze definitie mogelijk te veel ruimte overlaat voor interpretatie? Zo
ja, bent u bereid met de politie hierover in gesprek te gaan?

Antwoord 5

In het aanvullende handelingskader is duidelijk aangegeven dat de vorm van contact
met de burger ten behoeve van informatievergaring evenredig moet zijn en dat als kan
worden volstaan met telefonisch contact daarvoor wordt gekozen. Ik ben het niet met
u eens dat dit te veel ruimte laat voor interpretatie. Ik heb er vertrouwen in dat
politiemedewerkers goed in staat zijn om dergelijke afwegingen te maken.

Vraag 6

Bieden de aanstaande uitkomsten van het WODC-onderzoek wat u betreft aanleiding voor
een herziening van het interne handelingskader demonstraties bij de politie? Waarom
wel of niet?

Antwoord 6

De uitkomsten van dit onderzoek worden aan het eind van zomer verwacht, waarna ik
uw Kamer in het najaar zal informeren over de uitkomsten en een reactie daarop.

Vraag 7

Deelt u de mening dat aandacht aan het demonstratierecht en de omgang met demonstranten
niet moet worden beperkt tot de Mobiele Eenheid (ME)-opleiding en SGBO (Staf Grootschalig
en Bijzonder Optreden)-opleiding en dat veel meer groepen agenten vroeger of later
met demonstranten te maken kunnen krijgen? Zo ja, bent u bereid in gesprek te gaan
met de politie over een mogelijke herziening van het curriculum? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Executieve politiemedewerkers, ook zonder rol bij de Mobiele Eenheid (ME), kunnen
in aanraking komen met demonstranten. In de basispolitieopleiding wordt aandacht besteed
aan kennis en vaardigheden die nodig zijn voor de omgang met demonstranten en het
beschermen van het demonstratierecht. Aspiranten worden bijvoorbeeld getraind om sociaal
vaardig te zijn. Ook worden ze getraind te handelen bij een dreigende situatie. Vaardigheden
die hierbij aan bod komen zijn de-escaleren, handelen bij strafbare feiten en, indien
noodzakelijk, proportioneel en subsidiair geweld toepassen. Trainingsscenario’s zijn
bijvoorbeeld het beschermen van demonstranten en het handelen bij groepen die zich
fysiek tegen de politie keren.

Vraag 8

Wat gaat u eraan doen om ervoor te zorgen dat overheidsoptredens rondom demonstraties
niet gericht zijn op het ontmoedigen van deelname aan demonstraties en dat zoveel
mogelijk wordt voorkomen dat daarvan in de praktijk sprake is, doelen die u zelf aanhaalt
in uw beantwoording op de schriftelijke vragen?

Antwoord 8

Afwegingen over de politie-inzet rondom demonstraties worden gemaakt in afstemming
met het bevoegd gezag op basis van kennis van de lokale omstandigheden.

Zoals ik heb aangegeven in relatie tot de aanvulling van het handelingskader van de
politie wordt op een evenredige manier omgegaan met contacten met burgers ten behoeve
van informatievergaring.

Vraag 9

Hoe wordt voorafgaand aan een huisbezoek aan demonstranten van de politie bepaald
of mogelijk wanordelijkheden of strafbare feiten gepleegd zullen gaan worden door
de betreffende demonstrant? Worden de rechten van demonstranten hierbij voldoende
geborgd? Kunt u dit toelichten?

Antwoord 9

Voorafgaand aan een demonstratie kan de politie informatie over de aard en omvang
van een demonstratie proberen te verzamelen om de demonstratie goed te kunnen begeleiden.
In de informatie die de politie verzamelt kunnen aanwijzingen worden gevonden dat
mogelijk wanordelijkheden of strafbare feiten gepleegd kunnen worden.

Afwegingen over de politie-inzet rondom demonstraties worden vervolgens gemaakt in
afstemming met het bevoegd gezag op basis van kennis van de lokale omstandigheden.
Wanneer op basis van de beschikbare informatie contact wordt gelegd met een burger
houdt de politie zich aan het recent aangescherpte handelingskader rondom demonstraties.

Daarnaast gelden voor de verwerking van politiegegevens de waarborgen uit de Wet politiegegevens.
Op basis van de Wet politiegegevens dient de politie terughoudend om te gaan met het
opvragen van gegevens van burgers. Daarbij wordt een afweging gemaakt of de bevraging
noodzakelijk en proportioneel is voor de uitvoering van de politietaak. Zeker waar
het gaat om demonstraties is dit van belang om te voorkomen dat potentiële demonstranten
worden afgeschrikt.

Vraag 10

Wat vindt u van de constatering van de Inspectie dat de zichtbare aanwezigheid van
de ME bij demonstraties als een rode lap op een stier kan werken, terwijl de politie
escalatie juist wil voorkomen, en dat daarom beter moet worden afgewogen wanneer ME
zichtbaar aanwezig is en wordt ingezet?

Antwoord 10

Allereerst merk ik op dat bij het overgrote deel van de demonstraties geen ME aanwezig
is. De beslissing om ME in te zetten is aan het lokaal gezag.

De ME is ingericht om zoveel mogelijk de-escalerend te zijn. De ME werkt daarom vanuit
het idee van flexibele inzet. Dit betekent dat tussen de volgende drie fasen kan worden
geschakeld.

Crowd management is erop gericht om mensenstromen in veilige banen te leiden bij bijvoorbeeld grote
evenementen of demonstraties. De politiefunctionarissen zijn vrijwel hetzelfde gekleed
als tijdens de reguliere dienst.

Crowd control ziet op het beperken van ongewenst groepsgedrag waarvan enige dreiging uitgaat. Hierbij
draagt de politie arm- en beenbescherming.

Riot controlis tot slot bedoeld om massale openbare ordeverstoringen met groepsgeweld tegen te
gaan. De politie draagt hierbij volledige uitrusting inclusief helm en schild.3

Met deze inrichting van de ME wordt zoveel mogelijk uitgegaan van de-escalatie. Dit
houdt ook in dat enkel bij de meest dreigende situaties voor de veiligheid de ME met
helm en schild zichtbaar is.

Vraag 11

Bent u bereid alsnog een overzicht te leveren van hoe vaak en in welke situaties onaangekondigde
huisbezoeken bij demonstranten worden ingezet? Zo niet, denkt u dat het nuttig is
dergelijke bezoeken beter te registreren, gezien de kritiek van de Inspectie hierop?

Antwoord 11

Eerder heb ik aangegeven dat deze cijfers niet beschikbaar zijn en dat het niet mogelijk
is om dit gevraagde overzicht te geven. De politie heeft in de aanvulling op het handelingskader
opgenomen dat voortaan elk contact met een burger ten behoeve van informatievergaring
over een demonstratie wordt geregistreerd in de politiesystemen.