Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Bontenbal over het bericht dat de uitbreiding van het hoogspanningsnet in Gelderland, Utrecht en de Flevopolder met jaren is vertraagd

Antwoord van Minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) (ontvangen 18 juli 2025).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2568.

Vraag 1

Wat zijn de belangrijkste redenen dat de geplande uitbreiding door TenneT van het
hoogspanningsnet van de provincies Gelderland en Utrecht en de Flevopolder, oorspronkelijk
voorzien voor 2029, nu vertraagd is tot ten minste 2033 en mogelijk zelfs tot 20351
2?

Antwoord 1

Met name de bouw van het hoogspanningsstation in Utrecht Noord duurt langer dan gepland.
De vertraging is het gevolg van een combinatie van factoren: een complex en dichtbevolkt
zoekgebied, moeizame grondverwerving en technische uitdagingen die groter zijn dan
was voorzien. Daarnaast lijkt TenneT uit te zijn gegaan van een te optimistische planning.
Netbeheerders, medeoverheden en Rijk zetten alles op alles om vertraging tot 2035
zo veel mogelijk te beperken. Deze vertraging is ook voor het kabinet zeer teleurstellend,
gezien de urgentie om de schaarste aan transportcapaciteit op het elektriciteitsnet
te verminderen, in het bijzonder ook in deze regio. Dit is een tegenvaller met negatieve
gevolgen voor de economie, de woningbouw en de voortgang van de energietransitie.

Het kabinet spant zich tot het uiterste in om, samen met alle betrokken betrokken
partijen, TenneT en de provincie Utrecht voorop, iedere mogelijkheid om de realisatie
van dit project te versnellen aan te grijpen. Daarbij zal het kabinet elke stap zetten
die het kan zetten om alle cruciale elektriciteitsprojecten te versnellen of minimaal
te voorkomen dat ze vertraging oplopen. Iedere maand die kan worden ingelopen is winst
voor de maatschappelijke uitdagingen op het gebied van economie, woningbouw en de
energietransitie.

Vraag 2

Hoe groot acht u de kans dat de nieuwe realisatiedatum van 2033 wel wordt gehaald?
Wat is er nodig om dat mogelijk te maken, bijvoorbeeld met betrekking tot het snel
aanwijzen van een definitieve locatie?

Antwoord 2

Betrokken partijen concluderen gezamenlijk dat 2033 een realistische planning is.
Met name een spoedige locatiekeuze is nodig om dat mogelijk te maken, omdat hiervan
diverse vervolgprocessen zoals onderzoek, technisch ontwerp en aankoop van grond afhankelijk
zijn. De provincie en TenneT zijn voortvarend aan de slag gegaan met een vanuit het
participatietraject aangedragen locatie. De inzet van deze partijen is om vlak na
de zomer te komen tot een locatiekeuze. Een aantal andere maatregelen (zie de antwoorden
op vraag 4, 5 en 6) draagt er aan bij dat de kans dat 2033 wordt gehaald, wordt vergroot
en het kiezen van de locatie mogelijk zelfs meerdere maanden wordt versneld.

Vraag 3

Welke gevolgen heeft deze vertraging voor huishoudens en bedrijven en voor projecten
op het gebied van elektrificatie en verduurzaming in de provincies Gelderland, Utrecht
en Flevoland?

Antwoord 3

De realisatie van het station in Utrecht is een randvoorwaarde voor het verminderen
van netcongestie in de gehele regio Gelderland, Utrecht en Flevopolder (FGU). Voor
het FGU gebied wordt gewerkt aan een tiental maatregelen die moeten leiden tot meer
flexibiliteit of een lagere piekvraag, zodat waar mogelijk partijen aangesloten kunnen
blijven worden. Op dit moment staan bedrijven op een wachtlijst voor een grootverbruikersaansluiting.
Zij zullen als gevolg van de vertraging waarschijnlijk nog langer moeten wachten.
De netbeheerders maken momenteel nieuwe prognoses, waarin zowel het effect van de
maatregelen als de vertraging van de uitbreiding van het net worden meegenomen. Deze
prognoses worden dit najaar opgeleverd. Dan wordt ook inzichtelijk wat de eventuele
gevolgen zijn van de vertraging op specifieke andere groepen. Overigens hebben energieleverancier
Eneco en TenneT onlangs afspraken gemaakt om twee gascentrales bij de stad Utrecht
langer in bedrijf te houden om de druk op het elektriciteitsnet in de provincie Utrecht
te verlichten3.

Vraag 4

Op welke wijze bent u van plan gebruik te maken van maatregelen uit het Versnellingspakket,
zoals het invoeren van een gedoogplicht van rechtswege in de ontwerpfase, het invoeren
van een versnelde beroepsprocedure en het instellen van een aparte kamer bij de Raad
van State voor energieprojecten, om de uitbreiding van het hoogspanningsnet uit deze
casus toch te kunnen versnellen?4

Antwoord 4

Waar mogelijk zet het kabinet zet de maatregelen uit het pakket in voor dit project.
Dit betreft ten eerste de gedoogplicht van rechtswege in de ontwerpfase. Dit voorstel
ligt nu bij de Tweede Kamer en zou – afhankelijk van wanneer de Kamer dit voorstel
behandelt – al op 1 januari 2026 in werking kunnen treden. Met deze maatregel kan
verdere vertraging worden voorkomen, doordat grondeigenaren onderzoeken niet meer
onnodig lang kunnen tegenhouden. Voor dit project geldt al een versnelde beroepsprocedure
met beroep in eerste en enige aanleg bij de Raad van State. Op dit moment lopen er
geen procedures tegen het project omdat het projectbesluit nog niet is genomen en
kunnen deze dus niet worden geprioriteerd. Wel zal de Raad van State tijdig worden
geïnformeerd over wanneer een beslissing over eventuele beroepen aan de orde is, zodat
deze hier qua capaciteit op kan anticiperen.

Vraag 5

Hoe kijkt u aan tegen maatregelen, zoals het mogelijk maken dat onteigening al gestart
kan worden vóór het projectbesluit is genomen of omgevingsplan is vastgesteld, het
zorgen voor betere planologische bescherming voor het 110–150 kV hoogspanningsnet
en het beperken onderzoekslasten elektriciteitsprojecten? Welke mogelijkheden ziet
u om deze en andere maatregelen versneld uit te werken en daarmee voor versnelling
voor deze casus in Utrecht te zorgen?

Antwoord 5

Het is al wettelijk toegestaan om parallel aan het minnelijk overleg over grondaankopen
de onteigeningsprocedure voor te bereiden. Het is belangrijk dat het minnelijke traject
zorgvuldig wordt doorlopen, maar als blijkt dat moet worden overgegaan tot onteigening,
moet dit ook snel kunnen worden opgestart. Dit is uiteindelijk een afweging van het
bevoegd gezag in samenspraak met TenneT. Het onteigeningsbesluit kan overigens niet
eerder worden genomen dan dat er een projectbesluit of gewijzigd omgevingsplan is
vastgesteld voor het project waarvoor onteigend wordt. De planologische bescherming
voor het 110–150 kV-net helpt vooral in het reserveren van toekomstige projecten.
In het project Utrecht Noord is al gestart met de projectprocedure en loopt nu de
verkenning naar de locaties. Het kabinet beziet met TenneT en de provincie Utrecht
hoe de onderzoekslast voor het project kan worden verminderd. Daarbij kijkt ook TenneT
naar het slim inrichten van onderzoeken zodat deze voor meerdere doeleinden kunnen
worden ingezet.

Vraag 6

Welke andere instrumenten overweegt u in te zetten om dit congestieverlichtende project
alsnog te versnellen of in ieder geval verdere vertragingen te voorkomen?

Antwoord 6

Het kabinet heeft de provincie Utrecht een onafhankelijke procesbegeleider toegewezen
om de projectprocedure inclusief de benodigde vergunningen te coördineren. Daarnaast
wordt via de projectenaanpak vinger aan de pols gehouden om inzicht te houden in de
voortgang en knelpunten. Waar nieuwe knelpunten zich voordoen wordt gekeken naar passende
maatregelen binnen de huidige juridische kaders en mogelijk aanpassing van wet-en
regelgeving. Aanpassingen vergen tijd dus zullen vooral soelaas bieden voor toekomstige
congestieverlichtende projecten. Verder draagt het kabinet waar mogelijk bij aan het
verlenen van prioriteit en medewerking door andere partijen, zoals Rijkswaterstaat,
het Rijksvastgoedbedrijf, ProRail, GasUnie en de waterschappen.

Vraag 7

In hoeverre heeft u zelf een afweging gemaakt van de maatschappelijke en infrastructurele
voordelen van de locatie tussen het Amsterdam-Rijnkanaal en de Vecht ten opzichte
van de huidige voorkeurslocatie, of is deze afweging met name lokaal gemaakt?

Antwoord 7

De provincie is het bevoegd gezag voor dit project en heeft met TenneT geconcludeerd
dat alle onderzochte locaties in het zoekgebied, waaronder de locatie tussen het Amsterdam-Rijnkanaal
en de Vecht niet geschikt zijn. Een vanuit de participatie aangedragen locatie die
grenst aan het zoekgebied lijkt minder belemmeringen te kennen en wordt daarom nu
onderzocht. Ongeacht waar het bevoegd gezag ligt, moeten aangedragen locaties zorgvuldig
afgewogen en onderzocht worden.

Vraag 8

Over welke juridische of bestuurlijke bevoegdheden beschikt u om het gezag over te
nemen in dit dossier, nu blijkt dat de reguliere processen tot grote vertraging leiden?

Antwoord 8

Het overnemen van het bevoegd gezag voor een project door het Rijk kan helpen om netuitbreidingen
te versnellen, indien blijkt dat een medeoverheid het nationaal belang van een project
niet op een doelmatige en doeltreffende wijze kan behartigen. Ik ben de afgelopen
maanden nauw betrokken geraakt bij dit project en stel vast dat deze maatregel in
deze fase van het project niet leidt tot een versnelling van de besluitvorming. Zoals
aangegeven in het antwoord op vraag 2 zijn de provincie en TenneT inmiddels voortvarend
aan de slag gegaan met een alternatieve locatie en is het streven om vlak na de zomer
tot een locatiekeuze te komen. Het overnemen van het bevoegd gezag door het Rijk kan
de locatiekeuze met enkele maanden vertragen, doordat het project al ver gevorderd
is. In de projectenaanpak uit het versnellingsplan van april5 wordt bij projecten die nog in de studiefase zijn aan de voorkant afgewogen of overname
van bevoegd gezag door het Rijk de procedure kan versnellen.

Vraag 9

Onder welke omstandigheden zou u overwegen om gebruik te maken van dergelijke bevoegdheden,
met het oog op het nationale belang van netuitbreiding?

Antwoord 9

Dit is aan de orde als na onderzoek en overleg met de medeoverheden en netbeheerder
de conclusie is dat de voortgang van de besluitvorming versneld kan worden als het
Rijk het bevoegd gezag wordt, bijvoorbeeld wanneer het huidige bevoegd gezag niet
tot besluitvorming komt terwijl er wel voldoende beslisinformatie is. Dit kan verschillende
oorzaken hebben. Ook bij projecten die provinciegrensoverstijgend zijn kan het beleggen
van de bevoegdheid bij het Rijk de besluitvorming versnellen. Het overnemen van het
bevoegd gezag in een lopend project is een ingrijpende maatregel die ook verstorend
en daarmee vertragend kan werken. Betrokkenheid van het kabinet op de achtergrond
en het inzetten van verschillende andere versnellingsmaatregelen is in die gevallen
vaak doeltreffender. Dit geldt ook voor het project Utrecht-Noord. Dit project is
ook één van de 25 projecten die onderdeel uitmaken van de nieuwe projectaanpak uit
het versnellingspakket. Per project uit de projectenaanpak wordt de inzet van versnellingsmaatregelen
afgesproken en gemonitord zodat indien nodig snel geëscaleerd kan worden. Daarnaast
zijn er ook projectspecifieke acties, zoals voor dit project toegelicht in het antwoord
op vraag 6, waarbij de betrokkenheid van het Ministerie van KGG kan bijdragen aan
versnelling en het voorkomen van vertraging.

Vraag 10

In hoeverre is het mogelijk om alsnog te kiezen voor de eerder overwogen locatie tussen
het Amsterdam-Rijnkanaal en de Vecht? Wat zou daarvoor nodig zijn?

Antwoord 10

De provincie Utrecht en TenneT concluderen dat deze locatie grote belemmeringen kent
en daarom onvoldoende kansrijk om verder te onderzoeken. De ruimtelijke gevolgen op
deze locatie voor cultureel erfgoed, landschap, water- en bodemgesteldheid zijn groot,
en een groot aantal direct omwonenden wordt door het project geraakt. Daarnaast is
er onzekerheid over de bereikbaarheid van de locatie gedurende de bouw. In de participatie
is een alternatieve zoeklocatie aangedragen die kansrijker is.

Vraag 11

Bent u bereid om, gezien de urgentie van het project, het bevoegd gezag voor dit project
over te nemen om ervoor te zorgen dat er op zeer korte termijn een beslissing over
een locatie wordt genomen en het bouwen zo snel mogelijk kan beginnen?

Antwoord 11

De provincie Utrecht en TenneT zijn voortvarend aan de slag gegaan met een vanuit
het participatietraject aangedragen locatie. De inzet van deze partijen is om vlak
na de zomer te komen tot een locatiekeuze. Zoals aangegeven in het antwoord op vraag
8 zou het overnemen van het bevoegd gezag op dit moment juist tot vertraging kunnen
leiden. Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 4 beziet het kabinet wel in overleg
met TenneT en de provincie hoe de maatregelen uit het versnellingspakket aansluiten
bij de (potentiële) knelpunten in dit project.