Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Dobbe en Dijk over het bericht dat chronisch zieken worden opgejaagd door vooringenomen controles van de Belastingdienst

Antwoord van Staatssecretaris Van Oostenbruggen (Financiën), mede namens de Minister
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (ontvangen 15 juli 2025)

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht dat chronisch zieken worden opgejaagd door vooringenomen
controles van de Belastingdienst?1

Antwoord 1

De Belastingdienst houdt toezicht op de juiste uitvoering van de regeling voor aftrek
van zorgkosten in inkomstenbelasting. Bij een vermoeden van onjuiste toepassing van
de aftrek specifieke zorgkosten is de aanname dat sprake is van een fout, niet van
fraude. Bij controle van aangiften waarin specifieke zorgkosten worden afgetrokken
is het noodzakelijk om gegevens bij de belastingplichtige op te vragen, omdat de Belastingdienst
niet over deze informatie beschikt en de belastingplichtige de aftrekpost aannemelijk
moet maken. Ik realiseer mij dat dit belastend kan zijn voor de belastingplichtige
aangezien het om medische gegevens gaat.

De casuïstiek in het bericht laat zien dat controle achteraf er toe kan leiden dat
burgers een (hoog) bedrag moeten betalen en dat burgers in de problemen kunnen raken.
Dit wil niet zeggen dat het onterecht is, de Belastingdienst voert immers de wet uit.
De Belastingdienst wil voorkomen dat burgers hier onverwacht mee worden geconfronteerd.
De Belastingdienst richt zich daarom op communicatie en dienstverlening om de kwaliteit
van de aangiften te bevorderen. Zo wordt zoveel mogelijk voorkomen dat pas bij de
controle op de ingediende aangifte blijkt dat de aangifte onjuist is.

Het bericht bevestigt de kabinetsreactie naar aanleiding van de evaluatie aftrek specifieke
zorgkosten uit 20222, waarin is aangegeven dat het kabinet de noodzaak ziet om de aftrek van uitgaven
voor specifieke zorgkosten doeltreffender en doelmatiger te maken en dat er zorgen
zijn over het gebruiksgemak voor de doelgroep en de uitvoerbaarheid voor de Belastingdienst.

Vraag 2 en 4

Klopt het dat aangiftes met een hoog bedrag aan afgetrokken zorgkosten en een relatief
laag inkomen door het algoritme van de Belastingdienst worden geprofileerd als «hoog
risico» en daardoor worden geselecteerd voor handmatige controle? Zo ja, worden chronisch
zieke mensen met een laag inkomen dan niet benadeeld?

Klopt het dat in slechts één op de duizend gevallen die wordt gecontroleerd een boete
wordt opgelegd voor fraude? Zo ja, waarom wordt er dan zoveel mensen met een chronische
ziekte gecontroleerd?

Antwoord 2 en 4

Vanwege de inkomensafhankelijke drempel voor fiscale aftrek komen lagere inkomens
eerder in aanmerking voor aftrek van kosten, waardoor zij meer gebruikmaken van deze
regeling. Deze regeling maakt het mogelijk om specifieke kosten vanwege ziekte of
beperking fiscaal af te trekken. Daarmee wordt de regeling veel gebruikt door mensen
met een chronische ziekte of beperking, daar zij vaker deze kosten maken. Het is dus
logisch dat als iemand gecontroleerd wordt er vaker sprake is van iemand met een chronische
ziekte. Daarbij dient aangetekend dat er geen eenduidige definitie is van het begrip
chronisch ziek. Indien wordt uitgegaan van de registratie van chronische aandoeningen
bij de huisartsen3 zijn er in Nederland 10,6 miljoen mensen met een of meer chronische aandoeningen
(cijfers 2023).

De Belastingdienst ontvangt ieder jaar 13 miljoen aangiftes inkomstenbelasting. De
controle hiervan gebeurt grotendeels automatisch. Of een aanslag conform de aangifte
kan worden opgelegd wordt bepaald aan de hand van geautomatiseerde selectie-instrumenten.
Tegelijkertijd kunnen die geautomatiseerde selecties bepalen wanneer handmatige controle
door een medewerker gewenst is, omdat met behulp van die selectietechnieken onzekerheden
in aangiften kunnen worden ingeschat. De Belastingdienst beschikt niet over informatie
of er sprake is van een (chronische) ziekte. Vanwege het belang voor het toezicht
kan ik niet precies zeggen hoe de geautomatiseerde selectie-instrumenten werken, maar
op basis van hetgeen reeds openbaar is gemaakt4, kan ik aangeven dat het invullen van meerdere velden in de rubriek zorgkostenaftrek
en de hoogte van de ingevulde bedragen bij deze post een rol spelen. Van profilering
op chronische ziekte is geen sprake.

Het klopt dat de verhouding van het aantal opgelegde boetes in relatie tot het aantal
controles minimaal is. Uit onderzoek blijkt dat de regeling voor de aftrek specifieke
zorgkosten de regeling is met het grootste nalevingstekort: 28,1% van de aangiften
met zorgkosten bevat fouten. De Belastingdienst zet een mix aan handhavingsinstrumenten
in om te voorkomen dat burgers fouten maken die gecorrigeerd moeten worden door de
Belastingdienst. Enkele voorbeelden van instrumenten die de Belastingdienst inzet
zijn hulp via webinars, hulp tijdens de aangiftecampagne, of het versturen van informatiebrieven
met een dienstverlenende insteek. Ook de controle van de aangifte is onderdeel van
de handhavingsmix. Dit is het gevolg van de intentie van de Belastingdienst om te
voorkomen dat burgers fouten maken en te corrigeren waar fouten worden gemaakt.

Vraag 3

Hoeveel mensen komen jaarlijks in problemen met de Belastingdienst, doordat zij kosten
die zij eerder hadden afgetrokken via de ziektekostenregeling moeten terugbetalen?

Antwoord 3

Jaarlijks maken circa 900.000 mensen gebruik van de zorgkostenaftrek. De meeste belastingplichtigen
ervaren hierbij geen problemen. De Belastingdienst beschikt niet over specifieke cijfers
van het aantal burgers dat door correcties in de aangifte door de zorgkostenaftrek
te maken krijgen met betalingsproblemen bij de Belastingdienst.

De inzet van de Belastingdienst blijft om fouten in de aangifte te voorkomen. Ik begrijp
dat het vervelend is als bij controle van de aftrek specifieke zorgkosten deze niet
aftrekbaar blijken te zijn waardoor een hogere aanslag wordt opgelegd dan de burger
verwacht. Wanneer er sprake is van betalingsproblemen bij het voldoen van de aanslag,
biedt de Belastingdienst verschillende mogelijke betalingsregelingen aan, hierbij
kan in overleg worden gekeken wat het meest passend is.

Vraag 5

Bij hoeveel mensen is gebleken dat zij onterecht geld moesten terugbetalen aan de
Belastingdienst? Wat is er gebeurd om die mensen te compenseren?

Antwoord 5

Na het indienen van de aangifte inkomstenbelasting door de burger kan er een voorlopige
aanslag worden opgelegd op basis van die aangifte. Op deze manier ontvangt de burger
in een vroeg stadium van het massale proces teruggaaf op basis van de voorlopige aanslag.
Het is geen garantie dat deze aangifte wordt gevolgd. Als de aangifte tot vragen leidt
op het punt van de aftrek specifieke zorgkosten, is het aan de burger om de gemaakte
kosten aannemelijk te maken. Wanneer de kosten niet aannemelijk kunnen worden gemaakt,
leidt dat mogelijk tot terugbetaling van een eerder ontvangen bedrag. Bij een correctie
van de aangifte heeft de burger de mogelijkheid tot het instellen van bezwaar en beroep.
De burger kan aanvullende informatie leveren en een nadere toelichting geven, waardoor
alsnog de aftrekbare specifieke zorgkosten aannemelijk worden gemaakt. In bezwaar
en in beroep kan een heroverweging plaatsvinden indien de feiten daar aanleiding toe
geven. Bij bezwaar en beroep kijkt een andere medewerker van de Belastingdienst dan
degene die de oorspronkelijke beslissing nam naar de aangevoerde argumentatie.

Vraag 6

Wat gaat u doen om ervoor te zorgen dat mensen niet langer onterecht geld moeten terugbetalen
aan de Belastingdienst, omdat die het gebruik van de ziektekostenregeling onterecht
in twijfel trok?

Antwoord 6

Zoals bij vraag 1 aangegeven, is er geen sprake van het onterecht terugbetalen van
geld door de burger. Het bericht onderschrijft de kabinetsreactie naar aanleiding
van de evaluatie aftrek specifieke zorgkosten uit 2022 waarin is aangegeven dat het
kabinet de noodzaak ziet om de aftrek van uitgaven voor specifieke zorgkosten doeltreffender
en doelmatiger te maken en dat er zorgen zijn over het gebruiksgemak voor de doelgroep
en de uitvoerbaarheid voor de Belastingdienst.

In de reactie op het evaluatierapport heeft het kabinet in 2023 aangegeven «een noodzaak
te zien om de aftrek en tegemoetkoming van specifieke zorgkosten doeltreffender en
doelmatiger te maken door deze beter te richten op de doelgroep van mensen met een
beperking en/of een chronische ziekte. Tegelijkertijd dient de regeling indien ze
behouden wordt, te worden vereenvoudigd.» 5 Ook heeft het kabinet toen aangegeven een ambtelijke verkenning te starten naar alternatieven
en aanpassingen van de regeling. Het eindrapport van de ambtelijke verkenning en de
kabinetsreactie wordt naar verwachting op korte termijn verzonden naar uw Kamer.

Een recent voorbeeld is dat per 2025 de bestaande fiscale regeling op onderdelen al
vereenvoudigd is waar het gaat om de aftrek van vervoerskosten. Zo is de aftrek van
de leefkilometers6 vervangen door een vast bedrag van € 925 en is de kilometerprijs voor de aftrek van
de zorgkilometers7bepaald op een vast bedrag van € 0,23. Hierdoor hoeven burgers geen complexe berekeningen
meer te maken voor vervoerskosten. Ook de komende periode werken we verder aan de
fiscale regeling om de inkomensondersteuning voor burgers en de uitvoering door de
Belastingdienst verder te vereenvoudigen.

De Belastingdienst probeert de doelgroep met de huidige regeling zo goed mogelijk
te ondersteunen en blijft zich de komende periode hiervoor inzetten. Dit is in aanvulling
op de al bestaande inspanningen van de Belastingdienst om de doelgroep te bereiken,
hen uitleg te geven en om controles uit te voeren. Daarbij geeft de Belastingdienst
aan dat verbetering van de huidige regeling of een alternatieve regeling noodzakelijk
is om de doelgroep goed van dienst te kunnen zijn.