Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Lahlah, van Nispen, Boswijk, Koops en Bruyning over het uitblijven van investeringen voor het gevangeniswezen

Antwoord van Staatssecretaris Struycken (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 30 juni
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2233

Vraag 1

Klopt het dat er bij de Voorjaarsnota geen geld is vrijgemaakt voor het gevangeniswezen,
maar er in plaats daarvan een korting is ingeboekt van 23 miljoen euro?

Antwoord 1

Het klopt dat er geen aanvullende middelen beschikbaar zijn gekomen voor het gevangeniswezen.
Daarnaast is in 2024 eenmalig 23 miljoen euro van het eigen vermogen afgeroomd omdat
conform de Regeling Agentschappen1 (art. 11 sub 3) de grens van maximaal toegestane stand van het eigen vermogen is
overschreden.

Het eigen vermogen van DJI is op dit moment zo hoog, onder andere doordat er openstaande
vacatures zijn en in het verleden huisvestingsprojecten zijn uitgesteld. Deze kosten
moeten de komende jaren alsnog gemaakt worden, als nieuw personeel geworven is en
de renovaties uitgevoerd kunnen worden. Renovaties en capaciteitsuitbreidingen blijven
benodigd.

Vraag 2

Hoe kijkt u naar de afroming van 23 miljoen in 2025 van het surplus op het eigen vermogen
bij de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) door Justitie en Veiligheid (J&V)? Deelt
u de mening dat dit de facto in bezuiniging is op het gevangeniswezen?

Antwoord 2

Een bezuiniging betekent dat een organisatie dezelfde taken met minder geld moet gaan
doen. Dit is niet het geval.

De afroming van het eigen vermogen betreft eenmalig, incidenteel geld. Het afromen
van eigen vermogen betreft een wettelijke verplichting conform de Regeling Agentschappen2. Het eigen vermogen van een baten-lastenagentschap, bedoeld om incidentele financiële
tegenvallers op te kunnen vangen, is gebonden aan een maximumomvang van 5% van de
gemiddelde jaaromzet, berekend over de laatste drie jaar. Deze 23 miljoen euro is
gebruikt om problematiek van Justitie en Veiligheid op te lossen waaronder het ophogen
bij 1e suppletoire begroting van het budget bij DJI als gevolg van de hogere PMJ raming
(Jeugd en Forensische zorg).

Vraag 3

Waarom zijn deze middelen niet behouden voor het gevangeniswezen?

Antwoord 3

Deze middelen zijn gebruikt als dekking van de ophoging bij 1e suppletoire begroting van DJI ten behoeve van Justitiële Jeugdinrichtingen en Forensische
Zorg als gevolg van de hogere PMJ raming,

Verder verwijs ik u naar de beantwoording van vraag een en vraag twee.

Vraag 4

Wat betekent het uitblijven van investeringen voor de veiligheid en werkbeleving van
het gevangenispersoneel?

Antwoord 4

Zonder aanvullende investeringen kan ik geen structurele capaciteitsuitbreidingen
realiseren en kunnen veel van de noodzakelijke renovaties niet uitgevoerd worden.
Dit betekent dat de komende jaren het capaciteitstekort verder zal toenemen. Met het
toenemende capaciteitstekort zal de druk op het personeel van DJI de komende jaren
onverminderd hoog blijven. Dit kan de werkbeleving van het personeel negatief beïnvloeden
en DJI een minder aantrekkelijke werkgever maken.

Vraag 5

Wat zijn de gevolgen van het uitblijven van investeringen op de korte termijn, zoals
het mogelijk nog eerder heenzenden van gedetineerden dan de nu al geldende noodmaatregel
van twee weken?

Antwoord 5

Enkele tijdelijke capaciteitsuitbreidingen voor de korte termijn, zoals een noodgevangenis
met 60 tijdelijke plekken, worden betaald uit de bestaande budgetten en uit het amendement
van het lid Ellian (VVD). Deze tijdelijke plekken zijn echter onvoldoende in omvang
ten opzichte van de benodigde capaciteit om de komende jaren aan de stijgende capaciteitsvraag
te voldoen. Dit zal er in de komende jaren toe leiden dat gedetineerden waarschijnlijk
nog langer moeten worden heengezonden dan 14 dagen en dat executietermijnen kunnen
verlopen. Tevens blijft de voorraad arrestanten en zelfmelders oplopen.3

Vraag 6

In hoeverre leidt het uitblijven van investeringen tot een toename van het aantal
nog niet geëxecuteerde gevangenisstraffen?

Antwoord 6

Het prognosemodel Justitiële Keten raamt een tekort van 800 plaatsen in 2030. Ook
zijn er investeringen nodig voor renovaties zodat huidige gebouwen in stand kunnen
worden gehouden. Daar komt bij dat er een groeiende voorraad zelfmelders en arrestanten
is. De voorraad aan zelfmelders en arrestanten ligt al rond de 1.000 detentiejaren.
Er is momenteel geen financiële ruimte om in te zetten op structurele capaciteitsuitbreidingen
en om alle noodzakelijke renovaties aan te pakken. Dit zal bijdragen aan het hierboven
benoemde tekort en de consequenties daarvan

Vraag 7

Betekent het uitblijven van investeringen tot een mildere beoordeling van gratieverzoeken
die gegrond zijn op het niet tijdig executeren van opgelegde gevangenisstraffen?

Antwoord 7

Nee dit is niet het geval. De mogelijkheid om gratie te verlenen aan een verzoeker
is uitgewerkt in de Gratiewet (artikel 2)4. De criteria voor gratie zijn onder andere of de straf nog een doel dient en of er
nieuwe omstandigheden zijn die de rechter nog niet bekend waren en die van invloed
zouden kunnen zijn op de strafoplegging. Verder moet het een onherroepelijke veroordeling
betreffen en mag het niet gaan om een gratieverzoek wat eerder is afgewezen. In de
gratiewet wordt ook nader uiteengezet hoe het procesverloop is van een gratieprocedure
(artikel 4). De huidige situatie brengt daar geen verandering in.

Vraag 8

Kunt u deze vragen los van elkaar en vóór 1 juni 2025, doch uiterlijk voorafgaand
aan de behandeling van de suppletoire begroting J&V, beantwoorden?

Antwoord 8

Wegens de wisseling van de portefeuille van de voormalig Staatssecretaris van Justitie
en Veiligheid, naar de Staatssecretaris Rechtsbescherming zijn deze vragen niet voor
1 juni beantwoord.