Amendement : Amendement van de leden Vijlbrief en Grinwis over een vijfjarig voorkeursrecht met mogelijkheid tot verlenging

Nr. 37 AMENDEMENT VAN DE LEDEN VIJLBRIEF EN GRINWIS

Ontvangen 23 juni 2025

De ondergetekenden stellen het volgende amendement voor:

In artikel III worden na onderdeel F twee onderdelen ingevoegd, luidende:

FA

Artikel 9.3 vervalt.

FB

Artikel 9.4 wordt als volgt gewijzigd:

1. Het eerste lid komt te luiden:

1. Een voorkeursrecht vervalt vijf jaar na het ingaan ervan of, als die termijn met
toepassing van het tweede lid is verlengd, aan het einde van de verlengde termijn.

2. In het tweede lid vervalt «onder a,» en vervalt «, onder c».

Toelichting

Dit amendement strekt ertoe het voorkeursrecht van gemeenten om recht van eerste koop
bij te ontwikkelen bouwlocaties te verlengen tot vijf jaar, en de mogelijkheid te
bieden deze termijn eenmalig te verlengen.

De woningcrisis in Nederland vraagt om directe actie van de politiek om fors meer
woningen te bouwen. Toch halen we de woningbouwdoelen jaar na jaar niet. Een belangrijk
knelpunt voor betaalbare woningen te realiseren is de hoge prijs voor grond. Hierdoor
is het voor gemeenten kostbaar en risicovol grond aan te kopen en moet de overheid
flink geld bijleggen om betaalbare woningen te ontwikkelen. Grondeigenaren van specifieke
locaties kunnen vragen wat ze willen, terwijl de grond pas de hoge waarde krijgt na
herbestemming van de grond voor woningbouw.

In het concept-adviesrapport STOER wordt gemeenten geadviseerd om vaker het instrument
van het voorkeursrecht uit de Omgevingswet in te zetten om het recht op eerste koop
af te dwingen. Indieners kunnen dit advies goed begrijpen, omdat alles op alles gezet
moet worden om meer betaalbare woningen te bouwen. Echter, op dit moment ontmoedigt
de werking van dit recht het gebruik daarvan bij het verwerven van strategische grondposities.
Zo geldt toepassing van het voorkeursrecht voor maximaal drie jaar als er nog geen
visie of programma is vastgesteld voor het gebied. Daarnaast moet het beoogde doel
van de grond al concreet worden ingevuld bij vestiging van het voorkeursrecht. Verder
mag na het aflopen van het besluit twee jaar lang geen nieuw voorkeursrecht gevestigd
worden. Hierdoor kan een grondeigenaar gemakkelijk de drie jaar afwachten, weigeren
de grond aan de gemeente te verkopen en dan twee jaar onbelemmerd de tijd nemen alsnog
de grond verkopen aan een speculant wat onvermijdelijk zal leiden tot hogere grondprijzen.

Vooral bij gronden waar nog geen omgevingsplan aan ten grondslag ligt, is de waarde
van de grond relatief laag en is een herbestemming van de gemeenteraad nodig om die
waarde te verhogen. Indieners willen er met dit amendement voor zorgen dat deze overwinsten
als gevolg van publieke besluiten ten goede komen aan de samenleving, bijvoorbeeld
door daarmee betaalbare woningbouw op die locatie te realiseren. Daarom regelt dit
amendement dat het voorkeursrecht in alle gevallen voor vijf jaar kan worden vastgelegd
en eenmalig kan worden verlengd, ook als de waarde nog niet is verhoogd door een wijziging
van het omgevingsplan.

Vijlbrief Grinwis