Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Pierik over de Aziatische hoornaar

Antwoord van Staatssecretaris Rummenie (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur)
(ontvangen 28 mei 2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2039.

Vraag 1

Bent u ervan op de hoogte dat de Aziatische hoornaar als invasieve exoot sinds de
eerste melding in 2017 in Zeeland een exponentiele groei in Nederland doormaakt en
nu ook al op de Waddeneilanden is aangetroffen?1

Antwoord 1

Ja. Ik ben hiervan op de hoogte. De Aziatische hoornaar heeft zich de afgelopen jaren
zeer snel verspreid vanuit Frankrijk, België en inmiddels tot in het Verenigd Koninkrijk,
Duitsland en het noorden van Nederland.

Vraag 2

Bent u ervan op de hoogte dat de eerste Aziatische hoornaars dit voorjaar alweer gezien
zijn en dat diverse dagbladen/ nieuwssites (onder meer NH Nieuws, Dagblad van het
Noorden, Brabants Dagblad en Tilburg Nieuws) hierover schrijven?

Antwoord 2

Ja, dit is mij bekend.

Vraag 3

Bent u bekend met het feit dat de Aziatische hoornaar een bedreiging is voor insecten
en daarmee de biodiversiteit? Is de impact van de Aziatische hoornaar op de biodiversiteit
in Nederland bekend? Zo ja, hoe groot is die impact?

Antwoord 3

De Aziatische hoornaar staat sinds 2016 op de Europese Lijst van zorgwekkende invasieve
uitheemse soorten (Unielijst) die hoort bij de Europese Exotenverordening (1143/2014).
Plaatsing op deze lijst gebeurt op basis van een risicobeoordeling. Uit de risicobeoordeling
blijkt dat de Aziatische hoornaar op de Unielijst is geplaatst vanwege de impact op
wilde bestuivers en ook op gehouden honingbijen.2 Volgens kenniscentrum EIS is de impact op gehouden honingbijen het grootst.3 De impact van de Aziatische hoornaar hangt af van de aantallen/dichtheden in een
gebied. In Nederland heeft de Aziatische hoornaar nog relatief lage dichtheid en daarmee
is de huidige impact vooralsnog te vergelijken met die van de inheemse Europese hoornaar
en de bijenwolf die ook op honingbijen en andere vliegende insecten jagen.

Vraag 4

Bent u bekend met het feit dat de Aziatische hoornaar zeer agressief kan reageren
binnen een straal van drie meter van het nest en dat dit in de landen ten zuiden van
Nederland reeds tot dodelijke ongevallen met mensen heeft geleid? Deelt u de mening
dat de bestrijding van de Aziatische hoornaar ook onder de verantwoordelijkheid valt
van de Ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), Justitie en Veiligheid
(J&V) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK)?4

Antwoord 4

De Aziatische hoornaar kan inderdaad massaal agressief reageren wanneer het nest,
met een aanwezige Koningin, benaderd wordt. Omdat de zomernesten van de Aziatische
hoornaar meestal hoog in bomen hangen, is de kans op een dergelijk incident klein.
Indien sprake is van een nest wordt aangeraden om een melding te doen (via Waarneming.nl
en andere hiervoor ontwikkelde apps) en bestrijding aan een deskundige over te laten.

Vanwege de verschillende verantwoordelijkheden zal ik afspraken maken met provincies
over voorlichting aan bijvoorbeeld gemeenten, groenbeheerders en andere doelgroepen.
Omdat er parallellen zijn met andere plaagsoorten, zal ik ook het gesprek hierover
aangaan met de Ministeries van IenW, VWS en VRO in het interdepartementaal afstemmingsoverleg
plaagsoorten.

Vraag 5

Kunt u aangeven wat gemeenten doen qua bestrijding van de Aziatische hoornaar?

Antwoord 5

De bestrijding van de Aziatische hoornaar is, vanwege de verplichtingen uit de Europese
Exotenverordening, vooral een verantwoordelijkheid van provincies. Het is mij bekend
dat sommige gemeenten ook aan bestrijding doen vanuit hun algemene zorgplicht voor
een veilige en gezonde leefomgeving, maar ik heb geen zicht op welke wijze en in welke
omvang dat momenteel gebeurt.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de Aziatische hoornaar een enorme bedreiging vormt voor de bijenteeltsector
en de Aziatische hoornaar ertoe kan bijdragen dat Nederlandse telers mogelijk tientallen miljoenen
verlies gaan leiden doordat de bestuivingsdiensten door bijenhouders niet langer of
onvoldoende kunnen worden geleverd?

Antwoord 6

Wilde bestuivers in Nederland staan onder druk door verschillende drukfactoren zoals
onvoldoende leefomgeving en voedselaanbod, gewasbeschermingsmiddelen, stikstofdepositie,
slechte waterkwaliteit en specifiek voor de gehouden honingbijen ook door de varroamijt.
In vergelijking met deze drukfactoren is de impact van de Aziatische hoornaar klein
en vergelijkbaar met die van de Europese hoornaar en de bijenwolf die ook op bijen
jagen. Imkers wordt aangeraden om hun bijenkasten te verplaatsen als ze zien dat deze
door Aziatische hoornaars zijn ontdekt. Daarnaast komen er ook steeds nieuwe middelen
op de markt om Aziatische hoornaars buiten de bijenkasten te houden. Verder kunnen
imkers melding maken van de Aziatische hoornaars via Waarneming.nl en andere hiervoor
ontwikkelde apps en helpen de nesten te lokaliseren. Dit wordt al gedaan door veel
imkers, en ik ben erg blij met deze (vrijwillige) inzet. Vervolgens kan zo'n nest
door een professionele bestrijder worden verwijderd, dit met het oog op de veiligheid.

Vraag 7

Leidt de aanwezigheid van de Aziatische hoornaar in Nederland nu al tot economische
schade aan bijvoorbeeld zachte fruitteelten, omdat de hoornaar deze opeet? Zo ja,
hoe groot is die schade?

Antwoord 7

Er zijn geen harde cijfers over economische schade veroorzaakt door de Aziatische
hoornaar. Schade aan fruit lijkt vooral druiven te betreffen, maar de omvang is onzeker.
De Aziatische hoornaar is vooral in de nazomer en herfst het talrijkst; bestuiving
van fruitbomen in het voorjaar loopt dus geen risico.2

Vraag 8

Is de impact van de Aziatische hoornaar op de Nederlandse landbouwsector bekend? Zo
ja, hoe groot is die impact?

Antwoord 8

Er zijn geen harde cijfers over de impact van de Aziatische hoornaar op de landbouwsector.
Predatie door de Aziatische hoornaar op bijen kan invloed gaan hebben op de mate van
bestuiving van landbouwgewassen en daarmee op de productie. Maar hierover is op dit
moment niets bekend. Zie ook mijn antwoord op vraag 7. Daarbij wordt de sterfte onder
bijen ook door andere drukfactoren veroorzaakt, zoals de varroamijt die vooral op
gehouden honingbijen parasiteert en andere factoren zoals genoemd bij het antwoord
op vraag 6.

Vraag 9

Welke maatregelen gaat u met spoed nemen om de Aziatisch hoornaar beheersbaar te houden
in lijn met Artikel 19 van de Europese invasieve exotenverordening (Nr 1143/2014)?

Antwoord 9

De provincies gaan over het treffen van beheersmaatregelen vanwege de verplichtingen
uit de Europese Exotenverordening en vanuit hun opgave voor de bescherming van de
biodiversiteit. De Aziatische hoornaar is inmiddels ook in Nederland een wijdverspreide
soort en bij de aanpak wordt momenteel gezocht naar wat nog haalbaar is. In 2021 is
vastgesteld dat ondanks de zeer grote inspanning van provincies en andere betrokkenen
en ook ondanks de inzet van nieuwe innovatieve technieken voor de opsporing (zendertjes)
en verwijdering (o.a. stofzuigertechniek) volledige eliminatie niet haalbaar is. Dit
is ook in Frankrijk en België het geval waar eerder al zeer hoge bestrijdingsinspanning
is geleverd. In 2022 is daarom, in lijn met artikel 18 van de Exotenverordening, de
ambitie bijgesteld en is de Aziatische hoornaar van een artikel 17 soort (waarvoor
naar volledige eliminatie wordt gestreefd) in een artikel 19 soort (beheersing) gewijzigd.

Nu volledige eliminatie niet meer haalbaar noch proportioneel is, gezien vanuit de
verplichtingen van de Exotenvordering, en de soort zich ondanks grote bestrijdingsinspanningen
nog steeds verder verspreidt, is het tijd om over te gaan van inzet op eliminatie,
naar inzet op bestrijding bij overlast. Vooralsnog zetten de provincies in op het
vertragen van de opmars van de Aziatische hoornaar richting het noorden. De Noordoostelijke
provincies zetten in deze periode nog in op volledige bestrijding. Ook Utrecht zet
in 2025 nog in op volledige bestrijding. Afhankelijk van de beschikbare middelen en
de voortgang van de verspreiding kan besloten worden de inzet af te schalen en de
bestrijding te prioriteren, bijvoorbeeld alleen nog in natuurgebieden.

Vraag 10

Bent u ervan op de hoogte dat de gevolgen van de Aziatische hoornaar in Frankrijk
aanvankelijk zijn onderschat en dat de bestrijdings- en beheersmaatregelen inmiddels,
21 jaar na de eerste vestiging in Zuid-Frankrijk, een veelvoud aan financiële middelen
vergen ten opzichte van direct ingrijpen bij de eerste melding?

Antwoord 10

Ja, ik ben hiervan op de hoogte. Zowel Frankrijk als België hebben vanaf het begin
de bestrijding opgepakt. Helaas bleek de verspreiding niet te stoppen.

Vraag 11

Heeft u kennisgenomen van het feit dat de Franse wetgever een wet heeft aangenomen
die de bestrijding en beheersing van de Aziatische hoornaar moet gaan reguleren? Zo
ja, zitten er in deze wet aanknopingspunten die u kunt meenemen in de Nederlandse
aanpak voor de bestrijding van de Aziatische hoornaar?5

Antwoord 11

Ik heb kennisgenomen van deze wet. In de Franse wet is opgenomen dat voor bij wet
vastgelegde soorten nationale bestrijdingsplannen worden opgesteld. De wet waar u
naar verwijst betreft een invulling hiervan voor de Aziatische hoornaar. Ook in Frankrijk
wordt de Aziatische hoornaar inmiddels als een gevestigde soort gezien waarvoor eliminatie
niet meer mogelijk is en beheersing wordt nagestreefd (ingevolge artikel 19 van de
Exotenverordening).

Vraag 12

Welk handelingsperspectief heeft u nu om maatwerk te leveren voor een landelijk aanvalsplan
Aziatische hoornaar onder de kapstok van de contouren van een landelijk aanvalsplan
invasieve exoten (Kamerstuk 26 407, nr. 154)?

Antwoord 12

In het landelijk aanvalsplan invasieve exoten komt per soort van de Unielijst de aanpak
en het ambitieniveau aan de orde. Er komen geen aparte aanvalsplannen voor elke soort.
Zoals ik in het antwoord op vraag 9 heb aangegeven, is eliminatie van de Aziatische
hoornaar niet haalbaar. Wel blijven provincies inzetten op het zoveel als mogelijk
bestrijden van nesten, binnen de mogelijkheden en middelen die zij hebben. De inzet
zal ook steeds meer verschuiven naar voorlichting, aldus de provincies.

Vraag 13

Klopt het dat er vorig jaar geen nesten door provincies meer zijn weggehaald aan het
einde van het seizoen in onder andere Gelderland, Noord-Brabant, Zuid-Holland onder
de A12 en Zeeland waardoor we dit jaar direct veel meer overlast van Aziatische hoornaars
kunnen verwachten?

Antwoord 13

In Nederland zien we de Aziatische hoornaar als een gevestigde soort (ingevolge artikel 19
van de Exotenverordening) en wordt een kosten-batenafweging gemaakt bij het treffen
van beheersmaatregelen. Provincies hebben ook in 2024 nog volop ingezet op het verwijderen
van nesten. Vorig jaar zijn minstens 2000 nesten gemeld en het overgrote deel daarvan
is bestreden. Maar niet ieder nest is op tijd gemeld of kon op tijd worden gevonden
en bestreden, waardoor nieuwe koninginnen hebben kunnen uitvliegen. Sommige provincies
hebben aan het eind van het seizoen een afweging moeten maken vanuit het oogpunt van
kosten en uitvoerbaarheid. De soort is overigens al zo wijd verspreid dat het verwijderen
van nesten geen verschil meer maakt in de opmars van de soort. De overlast van de
soort is afhankelijk van veel factoren en daarmee niet voorspelbaar.

Vraag 14

Zou u daarom bereid zijn om in overleg te gaan met de provincies om te bezien op welke
manier zij het hele jaar door in staat kunnen worden gesteld om actief door te gaan
met het weghalen van opgespoorde nesten van de Aziatische hoornaar?

Antwoord 14

Op ambtelijk niveau is er geregeld overleg met de provincies, over deze en andere
invasieve exoten. De provincies hebben in hun provinciaal ambitiedocument een bedrag
van € 4 miljoen opgevoerd voor de bestrijding van Aziatische hoornaars voor een periode
van twee jaar. Dit is een klein deel van het totale bedrag van € 168,1 miljoen dat
provincies vragen in hun ambitiedocument voor de bestrijding en beheersing van invasieve
exoten (inclusief de aanpak van uitheemse rivierkreeften in natuurgebieden) voor een
periode van 4 jaar. Provincies geven in dit document aan dat zonder structurele financiering
van het Rijk elke provincie een afweging zal moeten maken over de inzet die mogelijk
is. Ik heb mij ingespannen om dekking te vinden in de Voorjaarsbesluitvorming voor
de aanpak van invasieve exoten zoals de Aziatische hoornaar. In de voorjaarsbesluitvorming
is € 9,2 miljoen toegekend voor de aanpak van invasieve exoten (verdeeld over 2025
en 2026). Ik ben in gesprek met de provincies over hoe we deze middelen samen zo effectief
mogelijk kunnen inzetten.