Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Postma en Six Dijkstra over de stroomstoring in Spanje en Portugal

Antwoord van Minister Van Weel (Justitie en Veiligheid), mede namens de Minister van
Klimaat en Groene Groei (ontvangen 14 mei 2025).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de stroomstoring in Spanje en Portugal van maandag 28 april?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe reëel is het dat een stroomstoring van deze magnitude ook in Nederland zal plaats
vinden?

Antwoord 2

De grote stroomstoring in Spanje en Portugal op maandag 28 april betrof een zogenaamde
black-out. Deze storing trof naast deze twee landen ook een gedeelte van Frankrijk.
Een dergelijke grootschalige black-out komt in Europa slechts eens in de 10 à 20 jaar
voor. In 2003 is Italië getroffen en in 2015 Turkije. In 2024 hebben drie landen in
de Balkan hiermee te maken gehad. Een stroomuitval van deze omvang kan ook in Nederland
plaatsvinden. De kans op een dergelijke stroomuitval van dit type acht het kabinet
gering.

Vraag 3

Hoe goed is ons stroomnet beschermd?

Antwoord 3

De Minister van Klimaat en Groene Groei is beleidsverantwoordelijkheid voor de leveringszekerheid
van energie. De netbeheerders zijn wettelijk verplicht om de leveringszekerheid van
elektriciteit te bewaken en te bevorderen. Het Ministerie van KGG werkt samen met
TenneT en de regionale netbeheerders doorlopend aan de continuïteit van het elektriciteitsnetwerk.

Ons energiesysteem wordt beschermd door een robuust ontwerp, redundantie, de aanwezigheid
van voldoende herstelcapaciteit en interconnectie met de ons omringende landen. Het
brede scala aan maatregelen heeft ertoe geleid dat het Nederlandse elektriciteitssysteem
de afgelopen jaren één van de betrouwbaarste energiesystemen ter wereld is geweest,
met een gemiddelde betrouwbaarheid van 99.99%. Voor de herstart van het elektriciteitssysteem
na een grootschalige black-out beschikt Nederland over speciale voorzieningen.

Vraag 4

Wat zijn de grootste systeemrisico’s die Nederland kent als het gaat om grootschalige
uitval van stroom, water, internet en het betaalverkeer? Waar zal de samenleving naar
verwachting het zwaarst geraakt worden?

Antwoord 4

Stroom en internet zijn dusdanig essentieel en verbonden met andere onderdelen in
de samenleving dat een stroomstoring grote impact kan hebben op de samenleving. De
impact van grootschalige stroomuitval of uitval van data- en communicatienetwerken
is groot en raakt meerdere vitale processen. Grootschalige uitval van drinkwater heeft
directe impact op huishoudens, de industrie en ziekenhuizen, en kan de operatie van
veel andere processen zoals levensmiddelen beïnvloeden. Ook het betaalverkeer is afhankelijk
van internet en elektriciteit. Langdurige uitval van het betaalverkeer kan leiden
tot grote maatschappelijke onrust en economische ontwrichting. Bijvoorbeeld omdat
men geen betalingen kan doen in winkels, doordat er geen geld meer uit de geldautomaat
komt en omdat dergelijke uitval kan leiden tot verstoring van andere vitale processen
zoals het effectenverkeer. Contant geld vervult tevens een belangrijke rol als terugvaloptie
voor elektronisch betaalverkeer.

Verantwoordelijke vakdepartementen en vitale aanbieders voeren risicobeoordelingen
uit als onderdeel van de Versterkte Aanpak Vitaal.1 Hierbij is er specifiek aandacht voor de intersectorale afhankelijkheden, waarmee
risico’s inzichtelijk gemaakt worden zodat er passende maatregelen kunnen worden genomen.

Vraag 5

Wat zullen de invoering van de Cyberbeveiligingswet (NIS2 (Network and Information
Security directive)) en de Wet weerbaarheid kritieke entiteiten (CER (Critical Entities
Resilience Directive)-richtlijn) in de praktijk betekenen voor het risico op en de
impact van storingen van deze magnitude?

Antwoord 5

De implementatie van de Cyberbeveiligingswet (Cbw) en de Wet weerbaarheid kritieke
entiteiten (Wwke) zijn onderdeel van de Versterkte Aanpak Vitaal. Onderdeel van deze
Versterkte Aanpak Vitaal is een cyclus van risicoanalyses en actieprogramma’s uitgevoerd
door de verantwoordelijke vakdepartementen voor hun sectoren, waaronder ook de energiesector,
ten behoeve van het nemen van weerbaarheidsverhogende maatregelen voor vitale aanbieders
en processen. Daarbij is er ook aandacht voor risico’s die samenhangen met intersectorale
afhankelijkheden.

Met de invoering van de Cbw en de Wwke worden de risicobeoordelingen en de te nemen
maatregelen dwingender van karakter en worden alle kritieke entiteiten (vitale aanbieders)
verplicht om hun kwetsbaarheden te minimaliseren en de continuïteit van hun essentiële
diensten (vitale processen) te waarborgen. In de praktijk betekent dit onder andere
dat deze entiteiten hun gebouwen, kritieke infrastructuur en netwerk- en informatiesystemen
(fysiek) beschermen, ze een plan voor crisisbeheer en een bedrijfscontinuïteitsplan
hebben, en ze beleid hebben over de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van
personeelsleden.

Vraag 6 en 7

Zijn er noodscenarios klaar voor een situatie als deze? Zo ja, hoe zien die er uit?
Zijn er draaiboeken en is er een back-up om de belangrijkste functies zoals onze watervoorziening,
waterverdediging, ziekenhuizen, telefoonverbindingen, wifi en het betalingsverkeer
weer zo snel als mogelijk van stroom te voorzien?

Voor welke sectoren liggen draaiboeken klaar en zijn noodstroomvoorzieningen beschikbaar?
Hoe lang duurt het om deze op te starten?

Antwoord 6 en 7

De primaire verantwoordelijkheid voor de continuïteit van hun processen ligt bij de
organisaties zelf, ook bij verstoringen van het stroomnet. Eventuele (wettelijke)
verplichtingen ten aanzien van de leveringszekerheid van diensten zijn opgenomen in
sectorale wetgeving. Er is geen centraal overzicht van noodmaatregelen die bedrijven
en organisaties nemen bij uitval van grootschalige stroomuitval.

Het Ministerie van Klimaat en Groene Groei is verantwoordelijkheid voor het Nationaal
Crisisplan Elektriciteit (NCP-E). Dit NCP-E beschrijft wat de overheid en betrokken
crisisorganisaties doen om de maatschappelijke impact bij een ernstige verstoring
in de Nederlandse elektriciteitsvoorziening zoveel mogelijk te beperken. Komend anderhalf
jaar wordt er gewerkt aan de actualisatie voor het crisisplan elektriciteit.

Tennet heeft een systeembeschermings- en herstelplan om na omvangrijke storingen een
gecoördineerd en adequaat systeembeschermings- en herstelproces van het Nederlandse
transmissiesysteem en/of de systeembalans mogelijk te maken. Daarnaast hebben de netbeheerders
calamiteitenplannen. Deze plannen beschrijven de crisisorganisaties op zowel bestuurlijk
als technisch operationeel niveau ten behoeve van de bestrijding en beheersing van
een crisis in de elektriciteitsvoorziening. De Autoriteit Consument en Markt toetst
deze plannen.

Vraag 8

Is de Nederlandse bevolking voldoende voorbereid op langdurig uitval van stroom? En
zo nee, wat wordt er in gang gezet om ervoor te zorgen dat dat wel zo is?

Antwoord 8

De Nederlandse bevolking is in zekere mate voorbereid op stroomuitval. Deze voorbereiding
is vooral gericht op kortdurende storingen. In Nederland is de afgelopen jaren minder
aandacht besteed aan de gevolgen van langdurige stroomuitval. Op dit punt is de samenleving
kwetsbaar.

Vanaf eind 2022 heeft de rijksoverheid via Denk Vooruit de risicocommunicatie over
situaties van langdurige uitval, zoals stroom, drinkwater en internet geïntensiveerd.
Hierbij is de hoofdboodschap dat de Nederlandse samenleving voorbereid moet zijn op
72 uur zelfredzaamheid. De dreigingen nemen toe en hulp kan langer op zich laten wachten.
Deze boodschap wordt ondersteund door veiligheidsregio’s, gemeenten, bedrijven en
maatschappelijke organisaties.

Specifiek voor stroomuitval staan op denkvooruit.nl ook uitgebreide handelingsperspectieven.
In november 2024 is er in de tv-uitzending BlackOut op realistische wijze invulling
gegeven aan het scenario van langdurige stroomuitval, de gevolgen ervan en hoe de
Nederlandse samenleving hierop kan worden voorbereid. Onder andere het Ministerie
van KGG, de NCTV en TenneT hebben inhoudelijk aan deze uitzending bijgedragen. Medio
2025 start een meerjarige publiekscampagne (rijksoverheid, andere overheden, bedrijven
en maatschappelijke organisaties) om de maatschappelijke weerbaarheid bij langdurige
uitval van dagelijkse voorzieningen (ongeacht de aard van de dreiging) verder te verhogen.

Vraag 9

Kunt u deze vragen beantwoorden vóór het commissiedebat Nationale veiligheid en weerbaarheid
van de vaste commissie voor Justitie en Veiligheid op 15 mei 2025?

Antwoord 9

Ja.