Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Saris over het bericht ‘Nederland laat kansen liggen en moet Leven Lang Ontwikkelen wél een prioriteit maken'

Antwoord van Minister Van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), mede namens de
Minister van Economische Zaken (ontvangen 24 april 2025).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Nederland laat kansen liggen en moet Leven Lang Ontwikkelen
wél een prioriteit maken»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe kijkt u terug op de georganiseerde top over arbeidsmarktkrapte, en welke inzichten
heeft u daar opgedaan voor het arbeidsmarktbeleid?2

Antwoord 2

Als kabinet kijken wij positief terug op de top arbeidsmarktkrapte. In totaal waren
ongeveer 250 mensen aanwezig, van sociale partners en brancheorganisaties tot kennisorganisaties
en individuele werkgevers. Vanuit het kabinet waren we met vijf bewindspersonen vertegenwoordigd.
Zo waren ook de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), de Minister
van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en de Staatssecretaris Funderend Onderwijs
en Emancipatie (OCW) aanwezig. Arbeidsmarktkrapte is namelijk een belangrijk onderwerp
voor dit kabinet, een thema dat veel beleidsterreinen raakt.

Marieke Blom (hoofdeconoom ING) gaf een keynote speech. Haar hoofdboodschap was om
te kiezen, ook als overheid. Niet alle maatschappelijke doelen kunnen tegelijkertijd
bereikt worden. Daar hebben wij als bewindspersonen over doorgepraat in het plenaire
panelgesprek. In de interactieve deelsessies is input opgehaald op gebied van productiviteit,
aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt, duurzame arbeidsparticipatie en slimmer werken
in de (semi-)publieke sector. Er wordt momenteel een verslag van de top opgesteld.
In dit verslag gaan we nader in op de verzamelde inzichten. Wij sturen het verslag
naar de Kamer in de aanloop naar het geplande Commissiedebat arbeidsmarktkrapte van
21 mei 2025.

Vraag 3

Wat is de gedeelde visie van het kabinet op de dalende arbeidsmarktproductiviteit,
de toenemende vergrijzing en de tekorten in cruciale sectoren?

Antwoord 3

Al enkele jaren is er sprake van grote krapte op de arbeidsmarkt. De verwachting is
dat door vergrijzing de schaarste van arbeid ook in de toekomst een grote uitdaging
zal blijven. In lijn met motie Omtzigt3 zal het kabinet zorgen dat de effecten van demografische ontwikkelingen op de arbeidsmarkt
verder inzichtelijk worden gemaakt. Zoals in de Kamerbrief van december 2024 beschreven
is het aanwenden van extra arbeidsaanbod niet voldoende om de (toekomstige) tekorten
volledig op te lossen.4 Dit is ook nog benadrukt op de top arbeidsmarktkrapte. Daarom moeten we ook aan de
slag met arbeidsproductiviteit. Productiviteitsgroei is – zeker gezien de demografische
verwachtingen – een bepalende factor om onze welvaart te behouden.

In hoofdstuk 10a van het Regeerprogramma beschrijft het kabinet de gedeelde kijk op
productiviteit in relatie tot de vergrijzing en arbeidsmarktkrapte.5 In dit hoofdstuk wordt ook de productiviteitsagenda van dit kabinet aangekondigd.
December jongstleden is de voortgang van de agenda met uw Kamer gedeeld.6 De verdere uitwerking van de productiviteitsagenda volgt deze zomer.

In hoofdstuk 10b van het Regeerprogramma beschrijft het kabinet de gedeelde kijk op
arbeidsmarktkrapte en gaat in op de aanpak daarvan. Dit gaat ook over keuzes maken
voor en binnen cruciale sectoren in relatie tot de vergrijzing en arbeidsmarktkrapte.7

Met de uitwerking van motie Vijlbrief zal het kabinet verder ingaan op de ontwikkeling
van de economie in de toekomst, deze ontvangt uw Kamer voor de begrotingsbehandeling
van SZW.

Vraag 4

Hoe bent u voornemens om uitvoering te geven aan de oproep uit het artikel om gezamenlijk
met werkgevers en opleiders verantwoordelijkheid te nemen om te werken aan een ambitieus
en voortvarend arbeidsmarktbeleid?

Antwoord 4

Als kabinet werken we voortdurend samen met sociale partners aan ambitieus en voortvarend
arbeidsmarktbeleid. Dat doen we onder andere via de eind vorig jaar gepresenteerde
brede arbeidsmarktagenda (zie beantwoording vraag 3). Het hanteerbaar maken van arbeidsmarktkrapte
is immers een uitdaging voor zowel werkgevers als werknemers.

Ook werken we aan een gezamenlijke LLO-agenda. Dit gezien het belang van Leven Lang
Ontwikkelen (LLO) voor de arbeidsmarkt, de productiviteitsagenda en de bestaans- en werkzekerheid van mensen. Daarmee geven we uitwerking aan
het Regeerprogramma. Bij die agenda betrekken we het LLO-veld, waaronder werkgevers,
sociale partners, opleiders, arbeidsmarktregio’s en uitvoeringsorganisaties.

Vraag 5

Wat is de stand van zaken van de uitwerking van de Leven Lang Ontwikkelen (LLO)-agenda,
en wanneer wordt deze uiterlijk naar de Kamer gestuurd?

Antwoord 5

De contouren voor de gezamenlijke LLO-agenda bespreken wij samen met de Minister van
OCW in mei. Een centraal element is hoe we kunnen komen tot een effectievere benutting
van de bestaande publieke en private investeringen in LLO. We zijn voornemens de kamerbrief
hierover rond de zomer naar de Kamer te sturen.

Vraag 6

Bent u bereid om Leven Lang Ontwikkelen expliciet te verankeren in de productiviteitsagenda
en andere economische langetermijnstrategieën?

Antwoord 6

Leven Lang Ontwikkelen is van grote waarde voor de productiviteitsagenda en is daarbinnen
een belangrijk element. In de gezamenlijke LLO-agenda zal de bijdrage aan productiviteit
zeker een prominente plek krijgen, in nauwe afstemming met de productiviteitsagenda
en andere economische en sociale doelen van LLO.

LLO helpt mensen om hun kennis en vaardigheden te onderhouden en verbeteren, en draagt
bij aan het vermogen van mensen om zich te blijven ontwikkelen. LLO is daarmee nodig
voor de noodzakelijke productiviteitsstijging. Daarbij heeft LLO waarde voor werkgevers,
om innovatief en productief te blijven, maar ook om een aantrekkelijke werkgever te
zijn op de krappe arbeidsmarkt. Daarnaast heeft LLO ook waarde voor de aanpak van
andere grote maatschappelijke opgaven. Zoals de aanpak van krapte op de arbeidsmarkt,
de duurzame inzetbaarheidsagenda, het ondernemerspact, de aanpak van laaggeletterdheid,
het voorkomen van werkloosheid. En niet in de laatste plaats, LLO is voor iedereen
belangrijk om jezelf te ontwikkelen, loopbaanstappen te kunnen zetten, te groeien
in je vak en je salaris en om plezier te houden in je werk.

Vraag 7

Deelt u de mening dat de huidige arbeidsmarktkrapte in cruciale sectoren vraagt om
meer aandacht en concrete actie voor (om)scholing? Zo ja, welke stappen wilt u hiervoor
gaan zetten?

Antwoord 7

De huidige arbeidsmarktkrapte in cruciale sectoren vraagt om aandacht en concrete
actie voor (om)scholing. De aanpak van arbeidsmarkkrapte hebben wij gedeeld in de
kraptebrief van 13 december jongstleden8.

Voldoende gekwalificeerd personeel is nodig om de gewenste of noodzakelijke dienstverlening
in maatschappelijke cruciale sectoren en ambities voor maatschappelijke doelen te
realiseren. De huidige arbeidsmarktkrapte zet die dienstverlening en ambities onder
druk. De huidige arbeidsmarktkrapte vraagt in de eerste plaats van werkgevers om zich
hierop aan te passen en te zoeken naar andere oplossingen, bijvoorbeeld slimmere roostering
en innovatie.

De rol die (om)scholing kan bieden is o.a. uiteengezet in de Kamerbrief Slim Investeren in Leven Lang Ontwikkelen van november jl.9 Het is in de eerste plaats aan werkgevers om te voorzien in scholing die nodig is
om inzetbaar te blijven voor hun werk, ook als dat aan verandering onderhevig is.
Het helpt daarbij als organisaties een cultuur hebben die leren en ontwikkelen ondersteunt
en stimuleert. De SLIM-regeling stimuleert bedrijven aandacht te hebben voor en te
investeren in leren en ontwikkelen. Allereerst door MKB-bedrijven te ondersteunen
bij het werken aan een leercultuur in de organisatie.

Aanvullend daarop maken de door diverse sectoren, met steun van SZW, uitgewerkte sectorale
ontwikkelpaden inzichtelijk hoe scholing bijdraagt aan in- of doorstroom in sectoren.
Daarbij is specifiek voor maatschappelijk cruciale sectoren de SLIM scholingssubsidie
relevant. Deze subsidie is een tegemoetkoming in de kosten die werkgevers maken voor
het scholen van mensen die in- of doorstromen op functies in maatschappelijk cruciale
sectoren. Daarmee stimuleert het kabinet dat werkgevers zich ook richten op werknemers
die nog niet helemaal voldoen aan de eisen, en bieden we antwoord op de mismatch die
kan bestaan tussen vraag en aanbod. De regeling bouwt voort op de eerdergenoemde sectorale
ontwikkelpaden. In de periode 2025–2027 is er € 73,8 miljoen beschikbaar voor de SLIM
scholingssubsidie. Tot en met eind juni staat het eerste aanvraagtijdvak open voor
individuele werkgevers. In september opent een tijdvak voor sectorale aanvragen.

Tot slot werken we in het kader van de herziening van de arbeidsmarktinfrastructuur
aan landelijke en regionale meerjarenagenda’s, waarin ook wordt ingezet op voldoende
personeel voor cruciale publieke sectoren en waarbij de verbinding wordt gemaakt met
(sectorale) Human Capital Agenda’s en de (provinciale) Economic boards.

Vraag 8

Welke rol ziet u weggelegd voor een persoonlijk ontwikkelbudget voor alle werkenden
om ontwikkeling en scholing te stimuleren?

Antwoord 8

De ideeën over persoonlijke ontwikkelbudgetten spreken ons zeer aan. Er is al veel
over geschreven, bijvoorbeeld door de commissie Borstlap en door de SER. Wij verwachten
dan ook dat deze ideeën aan de orde zullen komen in de brief over de gezamenlijke
LLO-agenda die we rond de zomer aan uw Kamer versturen. Een onderdeel van die agenda
is namelijk een verkenning naar hoe we de bestaande publieke en private LLO-middelen
beter en effectiever kunnen benutten.

Vraag 9

Hoe kijkt u naar de voornemens van de Europese Commissie om de tekorten in cruciale
sectoren terug te dringen door middel van zogenoemde «flagships» met concrete maatregelen
en gerichte actie?

Antwoord 9

Het kabinet vindt het goed om te zien dat er ook op Europees niveau lidstaten worden
aangemoedigd om de arbeidsmarktkrapte terug te dringen. Het rapport van Draghi over
de toekomst van het Europese concurrentievermogen toont aan dat het aanpakken van
arbeidsmarktkrapte in Europa onverminderd belangrijk is. Ook uit een recent WRR-rapport
blijkt dat de meeste Europese landen de komende decennia de gevolgen zullen merken
van de vergrijzing en daarbij behorende krimpende beroepsbevolking en lagere economische
groei.10 Dit doet Europa mede door het inzetten van «flagships». Europese projecten die bedoeld
zijn om hervormingen aan te jagen, waaronder het aanpakken van tekorten in cruciale
sectoren. Tegelijkertijd blijft aanvullende nationale inzet ook nodig. De nationale
context van Nederland met een lage werkloosheid, hoge participatiegraad en specifieke
tekorten met bijbehorende sectorstructuur is uniek in Europa.

Niet alles binnen het Europees beleidsdomein en flagships initiatieven is vertaalbaar
naar de Nederlandse situatie. Daarom heeft dit kabinet ook diverse plannen over de
aanpak van arbeidsmarktkrapte opgenomen in hoofdstuk 10b van het Regeerprogramma en
nader uitgewerkt in de kraptebrief van 13 december jongstleden.11

Vraag 10

Welke mogelijkheden ziet u om in Europees verband samen te werken om de arbeidsmarktkrapte
terug te dringen?

Antwoord 10

De huidige mondiale omstandigheden tonen wederom het belang van Europese samenwerking
aan. Zo lanceert de Commissie binnenkort een Coördinatie-instrument voor concurrentievermogen
(«Competitiveness Coordination Tool»), dat samen met de lidstaten zal bijdragen aan
een betere strategische beleidscoördinatie van zorgen voor de uitvoering op EU- en
nationaal niveau gedeelde concurrentiedoelstellingen, waaronder arbeidsmarktkrapte.
Onder de paraplu van de Unie van Vaardigheden worden tevens meerdere initiatieven
ontwikkeld om samenwerking op Europees niveau vorm te geven waar het gaat om het ontwikkelen
van een leven lang leren, tegengaan van tekorten in bepaalde vaardigheden en inwoners
weerbaarder te maken voor de groene -en digitale transitie. De Commissie heeft aangekondigd
dat het concurrentievermogen een van de speerpunten van het aanstaande MFK wordt.
Zoals het kabinet met uw Kamer deelde12 is concurrentievermogen, met daarin o.a. focus op de investering in vaardigheden,
één van de prioriteiten van dit kabinet voor het aanstaande meerjarig financieel kader.
Dit kan een belangrijke bijdrage leveren aan het bestrijden van arbeidsmarktkrapte
op Europees niveau en zorgen van een intensievere inzet op om- en bijscholing, met
name op het gebied van STEM- en VET-vaardigheden. Het kabinet blijft zich binnen Europees
verband hard maken voor een Europese inzet op arbeidsmarkttekorten, het ontwikkelen
van vaardigheden en het competitiever maken van de Unie.