Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op Vragen van het lid Piri over het mogelijk ontstaan van een financieel gat voor statushouder

Antwoord van Minister Faber – Van de Klashorst (Asiel en Migratie) (ontvangen 4 maart
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 1381.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat er een financieel gat dreigt voor statushouders
nu het COA geen toeslagen meer voor hen aanvraagt?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat het aanvragen van toeslagen voor statushouders een gemeentelijke taak
is zoals het COA aangeeft? Zo nee, wiens verantwoordelijk is het aanvragen van toeslagen
voor statushouders?

Antwoord 2

Het aanvragen van toeslagen voor statushouders is wettelijk niet geregeld. Statushouders
zijn zelf verantwoordelijk voor het aanvragen van hun toeslagen.

Vraag 3

Kunt u aangeven wanneer het COA contact heeft opgenomen met uw ministerie of andere
betrokken ministeries over het voornemen om te stoppen met de toeslagenhulp voor statushouders?
Kunt u aangeven welke stappen u hierna heeft ondernomen en met wie u contact hierover
heeft opgenomen?

Antwoord 3

Vanwege systeemwijzigingen bij de Dienst Toeslagen in mei 2023 bleek het COA eind
2023 niet langer in staat de diensten die werden gebonden vanuit het Toeslagenservicepunt
(TSP) uit te voeren. Derhalve heeft het COA op 14 december 2023 per brief aan JenV,
en in afschrift aan SZW en de VNG aangegeven per 1 januari 2025 te stoppen met het
toeslagenservicepunt.

Als reactie op het besluit van het COA om te stoppen met het Toeslagenservicepunt
(TSP) en naar aanleiding van de motie-Kathmann, heeft het Ministerie van SZW in samenwerking
met COA en JenV gesprekken gestart met VNG, Divosa en andere betrokken met als doel
te verkennen hoe statushouders het beste ondersteund kunnen worden bij het bereiken
van financiële zelfstandigheid. Het aanvragen van toeslagen maakt daar onderdeel van
uit. Hoewel het van belang is dat statushouders hierin ondersteund worden gezien hun
kwetsbare positie, blijven zij uiteindelijk altijd zelf verantwoordelijk voor de aanvraag
van een toeslag.

Divosa heeft een handreiking voor gemeenten ontwikkeld. Deze handreiking richt zich
op het financieel ontzorgen van statushouders, met specifieke aandacht voor het aanvragen
van huurtoeslag. Daarnaast heeft de VNG op haar online platform VNG Fora een artikel
geplaatst, waarin gemeenten ervaringen en inzichten kunnen delen over de knelpunten
en best practices rondom het aanvragen van huurtoeslag en zorgtoeslag voor statushouders.
Dit biedt gemeenten de mogelijkheid om van elkaar te leren en gezamenlijke oplossingen
te ontwikkelen.

Vraag 4

Klopt het dat u geen contact heeft opgenomen met gemeenten over het besluit van het
COA om te stoppen met de toeslagenhulp voor statushouders? Zo nee, wanneer heeft u
contact opgenomen met de gemeenten over het besluit van het COA om te stoppen met
toeslagenhulp voor statushouders?

Antwoord 4

De Ministeries van JenV en SZW hebben niet rechtstreeks contact opgenomen met individuele
gemeenten. De VNG en Divosa zijn betrokken geweest in de gesprekken over de gevolgen
van de beëindiging van het toeslagenservicepunt. Daarmee is overleg geweest met de
gemeentelijke koepels.

Vraag 5

Kunt u aangeven welke (financiële) ondersteuning het COA kreeg voor het aanbieden
van toeslagenhulp voor statushouders?

Antwoord 5

Het toeslagenservicepunt van het COA werd tussen 2017 en 2024 gefinancierd door de
Ministeries van Justitie en Veiligheid / Asiel en Migratie. Vanaf 2020 werd de financiering
geïntegreerd in de kostprijs van het COA. Per 2025 is deze post uit de kostprijs gehaald,
omdat de begeleiding bij het aanvragen van toeslagen is stopgezet.

Vraag 6 en 7

Bent u voornemens gemeenten financieel te ondersteunen bij het aanbieden van toeslagenhulp
voor statushouders? Zo nee, welke gevolgen voorziet u voor gemeenten en statushouders
die hun toeslagen niet kunnen aanvragen?

Hoe bent u voornemens te voorkomen dat statushouders die vanaf 1 januari 2025 worden
geplaatst bij gemeenten tussen wal en schip vallen en welke ondersteuning krijgt deze
groep statushouders?

Antwoord 6 en 7

Gemeenten kunnen budgetten uit de Wet inburgering inzetten om hulp te bieden bij het
aanvragen van toeslagen. Daarnaast zijn er alternatieve ondersteuningsmogelijkheden.

De Dienst Toeslagen biedt op haar website een zoekfunctie waarmee statushouders het
dichtstbijzijnde servicepunt kunnen vinden, zoals een balie van de Belastingdienst,
een gemeentelijk steunpunt of een onafhankelijk servicepunt. Toeslagen kunnen zelfstandig
worden aangevraagd. Hulp bij het aanvragen van toeslagen blijft beschikbaar via andere
dienstverlening. Statushouders zijn en blijven echter zelf verantwoordelijk voor het
tijdig aanvragen van hun toeslagen. De website van het COA informeert dat huurtoeslag
en zorgtoeslag zelf aangevraagd dienen te worden.

Vraag 8

Kunt u aangeven bij welke toeslagen statushouders hulp krijgen bij het aanvragen?
Wat zijn de consequenties voor deze statushouders en is inzichtelijk te maken hoeveel
statushouders huurachterstanden zullen oplopen of onvoldoende toegang tot zorg kunnen
krijgen door deze toeslagen niet (tijdig) te ontvangen?

Antwoord 8

Er zijn verschillende plekken in Nederland waar statushouders ondersteuning kunnen
krijgen voor het aanvragen van toeslagen, zoals zorg- of huurtoeslag.

Als een toeslag niet tijdig wordt aangevraagd, kan dit leiden tot een schuld door
een betalingsachterstand. Gemeenten gaan verschillend om met deze situatie. In sommige
gevallen kan er een lening worden verstrekt of wordt er schuldhulpverlening aangeboden.
De toegang tot zorg blijft wettelijk gegarandeerd, ook bij een betalingsachterstand.
Als de achterstand echter langer dan zes maanden duurt, kan de zorgverzekeraar de
aanvullende verzekering stopzetten.

Er zijn geen landelijke cijfers beschikbaar over het aantal statushouders dat betalingsachterstanden
oploopt door vertraging bij het verkrijgen van toeslagen. Sinds de zomer van 2023
was het voor het COA niet meer mogelijk om zorgtoeslag voor statushouders aan te vragen.
Tot nu toe zijn er geen signalen dat er een toename is in het aantal aanvragen voor
schuldhulp door deze situatie.