Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van Vroonhoven en Boomsma over hulp bij toeslagen voor statushouders

Antwoord van Minister Faber – Van de Klashorst (Asiel en Migratie) (ontvangen 3 maart
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 1232

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het artikel ««Financieel gat» dreigt voor statushouders
nu COA geen toeslagen meer voor hen aanvraagt»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u beschrijven hoe het proces van overdracht van de taak om statushouders te ondersteunen
bij de aanvraag van huurtoeslag is overgegaan van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers
(COA) naar de gemeenten?

Antwoord 2

Vanwege systeemwijzigingen bij de Dienst Toeslagen in mei 2023 bleek het COA eind
2023 niet langer in staat de diensten die werden gebonden vanuit het Toeslagenservicepunt
(TSP) uit te voeren. Derhalve heeft het COA op 14 december 2023 per brief aan JenV,
en in afschrift aan SZW en de VNG aangegeven per 1 januari 2025 te stoppen met het
toeslagenservicepunt.

Na het besluit van het COA om te stoppen met het Toeslagenservicepunt (TSP) en naar
aanleiding van de motie-Kathmann, heeft het Ministerie van SZW in samenwerking met
COA en JenV gesprekken gestart met VNG, Divosa en andere betrokkenen. Het doel van
deze gesprekken is om te verkennen hoe statushouders het beste ondersteund kunnen
worden bij het bereiken van financiële zelfstandigheid.

Divosa heeft een handreiking voor gemeenten ontwikkeld. Deze handreiking richt zich
op het financieel ontzorgen van statushouders, met specifieke aandacht voor het aanvragen
van huurtoeslag. Daarnaast heeft de VNG op haar online platform VNG Fora een artikel
geplaatst, waarin gemeenten ervaringen en inzichten kunnen delen over de knelpunten
en best practices rondom het aanvragen van huurtoeslag en zorgtoeslag voor statushouders.
Dit biedt gemeenten de mogelijkheid om van elkaar te leren en gezamenlijke oplossingen
te ontwikkelen.

Vraag 3

Kunt u de briefwisselingen tussen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)/gemeenten
en het COA/ministerie over dit onderwerp aan de Kamer doen toekomen?

Antwoord 3

Zoals aangegeven in antwoord op vraag 2 heeft het COA eind 2023 per brief aan JenV,
SZW en VNG geïnformeerd per 1 januari 2025 te stoppen met het TSP. Op 17 december
2024 heeft het COA vervolgens na overleg met de beide ministeries een brief gestuurd
naar de VNG en VluchtelingenWerk Nederland om hen te informeren over de voortkomende
beëindiging van het toeslagenservicepunt. Beide brieven zullen in afschrift aan uw
Kamer worden gezonden.

Vraag 4

Is dit proces zorgvuldig verlopen?

Antwoord 4

In de antwoorden op vraag 2 en 3 is het proces beschreven. Daarbij merk ik graag op
dat er ook nu nog ondersteuning is bij het aanvragen van toeslagen. Op verschillende
andere plekken in Nederland bevinden zich servicepunten waar mensen ondersteuning
kunnen krijgen bij de aanvraag van toeslagen. De Dienst Toeslagen heeft servicepunten
verspreid over het land die toegankelijk zijn voor iedereen die hulp nodig heeft bij
het aanvragen van toeslagen. Ook zijn er gemeenten die gebruik maken van gemeentelijke
assistentie voor het aanvragen van huurtoeslag. Daarnaast wordt deze taak in enkele
gemeenten uitbesteed aan VluchtelingenWerk Nederland.

Vraag 5

Bent u bekend met de website van het COA waarop staat: «Aanvragen huurtoeslag en zorgtoeslag.
De huurtoeslag en zorgtoeslag ontvang je via de Nederlandse belastingdienst. Het COA
helpt je om je huurtoeslag aan te vragen. Neem hiervoor contact op met je contactpersoon
van het COA.»?2

Antwoord 5

Ja, de tekst is inmiddels aangepast op de website voor bewoners van het COA. Er is
nu duidelijk aangegeven dat huurtoeslag en zorgtoeslag zelf aangevraagd dienen te
worden.

Vraag 6

Is er overeenstemming en duidelijkheid bij de overheid zelf wie statushouders ondersteunt
vanaf januari? Zo ja, wie is dat en hoe wordt dat gecommuniceerd?

Antwoord 6

Ja. De overheid heeft verschillende loketten waar een statushouder kan worden geholpen
met de aanvraag van toeslagen. Uiteindelijk blijft de statushouder zelf verantwoordelijk
voor de eigen toeslagen. Hulp bij het aanvragen van toeslagen is geen wettelijke taak,
maar statushouders worden wel ondersteund door gemeenten. Zij hebben budget om inburgeringsplichtige
statushouders te begeleiden in hun financiële zelfredzaamheid, te ondersteunen bij
het inregelen van basisvoorzieningen en hen verder wegwijs te maken in Nederland.

Daarnaast kunnen statushouders hulp krijgen via gemeentelijke steunpunten en de balies
van de Belastingdienst. Ook zijn er meerdere toeslagenservicepunten verspreid over
het land waar mensen met vragen over toeslagen terecht kunnen.

Vraag 7

Naar welke wijziging bij de Dienst Toeslagen verwijst het COA waardoor het ingewikkelder
is geworden om toeslagen aan te vragen en hoeveel extra tijd kost het per persoon
daardoor om de aanvragen te doen?

Antwoord 7

Het gaat om twee wijzigingen. De eerste wijziging ziet op de zorgtoeslag.

Voorheen kon het TSP van het COA zorgtoeslag aanvragen vóórdat de zorgverzekering
van een statushouder was goedgekeurd. Dit zorgde ervoor dat statushouders bij uitstroom
naar de gemeente direct recht hadden op zorgtoeslag. In mei 2023 werd een technische
koppeling met VeCoZo (Veilige Communicatie voor in de Zorg) ingevoerd om hoge terugvorderingen
te voorkomen. Door deze koppeling kan de zorgverzekerdheid direct bij een aanvraag
zorgtoeslag worden gecontroleerd, wat heeft geleid tot een aanzienlijke verbetering
voor het overgrote deel van de aanvragers van zorgtoeslag: zij krijgen sneller hun
zorgtoeslag en het risico op terugvorderingen is verkleind. Het kende echter een nadelig
effect voor statushouders: vanwege de controle op zorgverzekerdheid konden verzekering
en toeslag niet tegelijk aangevraagd worden. Hierdoor kon het COA statushouders niet
meer ondersteunen bij de zorgtoeslagaanvraag.

Naar aanleiding van dit signaal heeft Dienst Toeslagen samen met de BRP-straat in
Ter Apel een werkwijze ingevoerd waarin voor de zorgtoeslag een schriftelijke aanvraagprocedure
is geïntroduceerd. In de BRP-straat kunnen statushouders een aanvraagformulier (laten)
invullen, dat automatisch wordt geactiveerd. Wanneer de zorgverzekerdheid van de aanvrager
vervolgens is bevestigd, wordt de lopende zorgtoeslagaanvraag geaccepteerd en kan
Dienst Toeslagen alsnog direct overgaan tot uitbetaling.

De tweede wijziging vond plaats bij de aanvraag van de huurtoeslag waarbij in het
aanvraagsysteem wordt gevraagd om het BSN van de partner. Deze vraag heeft gevolgen
voor het recht op het kindgebonden budget. Veel partners van statushouders hebben
echter op dat moment nog geen BSN omdat vele nog in het buitenland verblijven. Het
is belangrijk dat deze partner tijdig wordt doorgegeven, omdat dit van invloed is
op de hoogte van de toeslag (bijvoorbeeld omdat anders Alleenstaande Ouder-kop wordt
toegekend). Dienst Toeslagen heeft naar aanleiding van dit signaal het aanvraagsysteem
aangepast, zodat burgers en dienstverleners een aanvraag kunnen indienen waarin zij
aangeven dat er weliswaar een partner is, maar dat deze (nog) geen BSN heeft en dit
ook niet kan aanvragen. Deze procedure is ingewikkelder dan wanneer de partner wel
een BSN heeft. Het kabinet werkt momenteel aan een wetsvoorstel om onder andere asielstatushouders
met een huwelijkspartner die niet in Nederland is ingeschreven, voor de toeslagen
als alleenstaand te beschouwen.

Vraag 8

Kunt u deze vragen een voor een en binnen een week beantwoorden?

Antwoord 8

Vanwege de benodigde afstemming is het niet mogelijk gebleken om de vragen binnen
een week te beantwoorden.