Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de geannoteerde agenda voor de Raad Algemene Zaken van 28 januari 2025

Binnen de vaste commissie voor Europese Zaken hebben enkele fracties de behoefte vragen
en opmerkingen voor te leggen over de brieven van de Minister van Buitenlandse Zaken
d.d. 17 januari 2025 inzake Geannoteerde agenda Raad Algemene Zaken van 28 januari
2025 (Kamerstuk 21 501-33, nr. 1109) en d.d. 19 december 2024 inzake Verslag Raad Algemene Zaken van 17 december 2024
(Kamerstuk 21 501-02, nr. 3002).

De voorzitter van de commissie,

Van der Plas

Adjunct-griffier van de commissie,

Hoedemaker

Inhoudsopgave

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

• Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

• Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie

• Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

• Vragen en opmerkingen van de leden van de NSC-fractie

• Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

• Vragen en opmerkingen van de leden van de SGP-fractie

• Vragen en opmerkingen van de leden van de Volt-fractie

II Reactie van de Minister van Buitenlandse Zaken

I. Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

De leden van de PVV-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de geannoteerde
agenda en hebben nog wat vragen.

Het lijkt nog onduidelijk te zijn wat de koers gaat worden van de regering-Trump met
betrekking tot de financiële en militaire steun aan Oekraïne. De leden van de PVV-fractie
vragen de Minister of hij indicaties heeft ontvangen die blijk geven van een onduidelijke
opstelling van de regering-Trump bij het voortzetten van de steun aan Oekraïne.

Hoge Vertegenwoordiger Kaja Kallas heeft onlangs aangegeven dat de Europese Unie (EU)
klaarstaat om de leidende rol van de Verenigde Staten (VS) over te nemen ten aanzien
van de steun aan Oekraïne en de leden van de PVV-fractie vragen wat de Minister van
deze uitspraak van de Hoge Vertegenwoordiger vindt. Deze leden merken in dit kader
op dat de bekrachtiging van de uitbreiding van het buitenlandbeleid van de EU door
nationale parlementen moet worden bepaald.

Voor 31 januari a.s. moeten EU-lidstaten instemmen met de verlenging van de huidige
sanctiemaatregelen tegen Rusland en de Hongaarse Minister van Buitenlandse Zaken wil
eigenlijk geen besluit nemen tot duidelijk is of de regering-Trump deze ook in stand
zal houden. De leden van de PVV-fractie vragen wat het effect van deze sancties nog
zal zijn als de Verenigde Staten deze niet meer in stand zal houden en wat de mening
van de Minister is over de opstelling van de Hongaarse Minister van Buitenlandse Zaken.

Deelt de Minister de mening van de leden van de PVV-fractie dat Hamas nooit ofte nimmer
(meer) politieke macht mag hebben in gebieden die onder controle van de Palestijnen
zijn?

De voornoemde leden vragen opheldering aan de Minister waarom Nederland samen met
Frankrijk voortrekker is in de totstandkoming van het derde sanctiepakket tegen zogenaamde
gewelddadige kolonisten in betwiste gebieden. Ook vragen deze leden waarom er nog
geen nieuwe sancties tegen Hamas bekrachtigd zijn. Tevens vragen zij de Minister of
hij in kaart kan brengen welke andere betwistbare conflictgebieden potentieel in aanmerking
voor sancties zouden kunnen komen. Kan de Minister per gebied aangeven waarom Nederland
daar geen voortrekkersrol in speelt?

Kan de Minister de leden van de PVV-fractie garanderen dat het arrestatiebevel tegen
het democratisch gekozen en bevriende staatshoofd Netanyahu van het Internationaal
Strafhof niet zal worden uitgevoerd door de Nederlandse regering? Tevens vragen deze
leden welke consequenties de onlangs aangenomen resolutie door het Amerikaanse Congres
heeft op Nederlandse parlementariërs en bewindslieden die eventueel mee zullen werken
aan de daadwerkelijke uitvoering van het arrest.

De aan het woord zijnde leden willen graag weten of de Nederlandse Speciaal Gezant
voor Syrië zich ook gaat inzetten voor de terugkeer van Syrische vluchtelingen die
nog in Nederland verblijven.

De leden van de PVV-fractie maken zich ernstige zorgen over de uitspraken van de CEO
van Meta, Mark Zuckerberg, die een toename ziet van Europese wet- en regelgeving op
het gebied van censuur. Zij vragen de Minister of hij deze vrees deelt en of hij zich
sterk wil maken tijdens de Raad Algemene Zaken voor de vrijheid van meningsuiting,
en zich uit wil spreken tegen het voornemen van de Europese Commissie om censuur verder
te institutionaliseren in de EU.

Tot slot vragen de leden van de PVV-fractie waarom de vragen over de artikel 7-procedure
tegen Hongarije, gesteld tijdens het schriftelijk overleg over de Raad Algemene Zaken
van 19 november jl., niet inhoudelijk zijn beantwoord. Kan de inhoudelijke beantwoording
van deze onbeantwoorde vragen meegenomen worden in de beantwoording van dit schriftelijk
overleg?

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda
voor de Raad Algemene Zaken van 28 januari 2025. Zij hebben hier nog enige vragen
en opmerkingen bij.

Tijdens de Raad zal onder andere gesproken worden over energiezekerheid en -onafhankelijkheid.
De Nederlandse afhankelijkheid van lng uit de Verenigde Staten is de afgelopen jaren
sterk toegenomen. De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie maken zich zorgen over deze
afhankelijkheid gezien de onvoorspelbaarheid ten opzichte van de EU van de aanstaande
Amerikaanse president. Bovendien is het Amerikaanse gas verantwoordelijk voor 66 procent
van de totale Nederlandse broeikasgasuitstoot die met gaswinning en -transport gepaard
gaat. Erkent de Minister dat het op lange termijn onwenselijk is om deze afhankelijkheid
te behouden? Ziet de Minister ook het geopolitieke belang van meer inzetten op energieopwekking
op zee en energiebesparing, bijvoorbeeld door grootschalige isolatie in Nederland?
Wat zijn de opties voor differentiatie? Op welke manier kan hier in Europees verband
samen worden opgetrokken? Is de Minister bereid dit op te werpen bij zijn ambtsgenoten
tijdens de Raad?

Tijdens de Raad zal ook gesproken worden over het landenhoofdstuk van de rechtsstaatsdialoog
van Hongarije. De aan het woord zijnde leden achten het van belang dat er uitgebreid
wordt stilgestaan bij de slechte staat van de rechtsstaat in Hongarije. De Europese
Commissie heeft Hongarije voor de rechter gedaagd voor de omstreden en door het Kremlin
geïnspireerde «foreign agents law». Deze leden vinden het van belang dat deze wet
van tafel gaat, met name met het oog op eerlijke verkiezingen in Hongarije in 2026
en het effect dat dit met zich meebrengt voor landen met soortgelijke wetten. Is de
Minister bereid zich uit te spreken in de zaak bij het Hof van Justitie van de EU
over deze wet? Zo nee, waarom niet?

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de stukken
ter voorbereiding op de Raad Algemene Zaken van 28 januari 2025. Zij wensen in dit
kader enkele specifieke aandachtspunten te benadrukken en vragen hierover nadere toelichting
van de Minister.

De aan het woord zijnde leden hebben kennisgenomen van de prioriteiten van het Pools
EU-voorzitterschap, met bijzondere aandacht voor de vier centrale uitdagingen: Europese
veiligheid, migratie, klimaatverandering en concurrentievermogen van de EU. Met betrekking
tot de steun aan Oekraïne onder het Pools EU-voorzitterschap zijn deze leden positief
over het voornemen om de militaire, economische en politieke steun te maximaliseren.
Tegelijkertijd zijn zij benieuwd naar de uitvoerbaarheid van het voorstel om winsten
uit geïmmobiliseerde activa van de Russische centrale bank in te zetten voor de wederopbouw
van Oekraïne. Welke juridische en praktische uitdagingen ziet de Minister bij deze
inzet, en hoe denkt hij deze te overkomen? Bovendien vragen deze leden of de Minister
bereid is zich in te zetten voor verdere sancties tegen Rusland, in lijn met het Poolse
beleid.

De voornoemde leden delen de ambitie van het Pools EU-voorzitterschap om de integratie
van kandidaat-lidstaten te bevorderen, met name Oekraïne, Moldavië en de Westelijke
Balkan – vanzelfsprekend op merites gebaseerd. Op het gebied van economie, rechtsstaat
en acquis moeten deze landen hun huiswerk op orde hebben. Deze leden constateren echter
dat deze processen gepaard gaan met complexe hervormingsagenda’s, zoals op het gebied
van goed bestuur en de rechtsstaat. Kan de Minister aangeven hoe hij de balans ziet
tussen het aanmoedigen van integratie en het strikt vasthouden aan de Kopenhagen-criteria?
Hoe wil de Minister voorkomen dat toetredingstrajecten versneld worden zonder de noodzakelijke
hervormingen te waarborgen en deelt hij de opvatting van de leden van de VVD-fractie
dat dit de Europese Unie als geheel alleen maar zou verzwakken?

Wat betreft de rechtsstaat in Hongarije constateren deze leden dat de recente maatregelen
van de Europese Commissie, zoals het definitief bevriezen van 1,04 miljard euro aan
Europese tegoeden, een duidelijk signaal afgeven. Zij steunen deze aanpak, maar vragen
of de Minister van mening is dat de bestaande sancties voldoende effectief zijn in
het afdwingen van hervormingen. Is de Minister bereid om verdergaande maatregelen
te ondersteunen als Hongarije blijft falen in het nakomen van de aanbevelingen, zoals
het verbeteren van transparantie en corruptiebestrijding? Daarnaast vragen deze leden
of de Minister kan aangeven hoe hij de geloofwaardigheid van de EU wil waarborgen
in het licht van de aanhoudende schendingen door Hongarije.

Met betrekking tot Roemenië en Slovenië zijn de aan het woord zijnde leden verheugd
over de geconstateerde verbeteringen, zoals de voortgang in de onafhankelijkheid van
de rechterlijke macht en de bestrijding van corruptie. Tegelijkertijd blijven zij
bezorgd over structurele problemen, zoals het gebrek aan regels voor lobbyen en de
aanhoudende bedreigingen van journalisten. Kan de Minister aangeven hoe hij binnen
de EU wil pleiten voor versterkte bescherming van journalisten, vooral in landen waar
intimidatie en commerciële druk op de media blijven bestaan?

Tot slot zijn de leden van de VVD-fractie benieuwd naar de Nederlandse positie in
de discussies rondom het nieuwe Meerjarig Financieel Kader (MFK) en de hervorming
van het landbouw- en cohesiebeleid, zoals bepleit door het Pools voorzitterschap.
Zij vragen de Minister om een standpunt in te nemen over de mogelijke gevolgen van
deze hervormingen voor Nederland en de bredere EU-begroting. Hoe kijkt de Minister
aan tegen plannen die kunnen leiden tot centralisatie van de begroting, of een striktere
conditionaliteit, die mogelijk disproportioneel nadelig kunnen uitpakken voor lidstaten
met een netto-betalingspositie? En welke kansen ziet de Minister voor het instellen
van conditionaliteiten om Europese lidstaten te houden aan de rechtsstaatbeginselen,
waarmee corruptie kan worden bestreden en rechten van minderheden worden geborgd?

Vragen en opmerkingen van de leden van de NSC-fractie

De leden van de NSC-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de geannoteerde
agenda van de Raad Algemene Zaken d.d. 28 januari 2025. Deze leden hebben een enkele
vraag over de inzet van de Minister gedurende deze Raad Algemene Zaken.

De aan het woord zijnde leden zijn blij te horen dat er door een aantal landen, zoals
Hongarije en Portugal, voortgang is geboekt ten aanzien van de aanbevelingen die gedaan
zijn in het Rechtstaatrapport door de Europese Commissie. Toch zijn er nog veel zorgen
over de aanbevelingen die niet geadresseerd zijn. Kan de Minister aangegeven welke
andere mogelijkheden, naast het voortdurend aanspreken van deze landen, de Europese
Commissie heeft om deze landen aan te sporen de resterende aanbevelingen te implementeren?

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de geannoteerde
agenda. Hierover hebben deze leden nog enkele vragen.

Vanaf 1 januari 2025 heeft Polen het voorzitterschap van de Raad overgenomen. Overwegende
dat Polen in het programma voor zijn presidentschap veiligheid en defensie heeft aangedragen
als focusgebied, vragen de aan het woord zijnde leden hoe het kabinet naar gezamenlijke
Europese financiering van defensie-uitgaven kijkt. Zijn er volgens de Minister aanpassingen
nodig aan de huidige Europese (MFK-)wet- en regelgeving om defensie-uitgaven op Europees
niveau te kunnen doen? Erkent de Minister dat er op dit moment jaarlijks voor 75 miljard
euro efficiënter gewerkt kan worden als EU-lidstaten beter zouden samenwerken op het
gebied van defensie en veiligheid?

Overwegende dat ook financiële stabiliteit wordt genoemd in de geannoteerde agenda
als één van de prioriteiten van het Pools voorzitterschap en dat de Nederlandse begroting
eind vorig jaar door de EU is afgekeurd, vragen de voornoemde leden welke stappen
er tot op heden zijn gezet (en nog gezet gaan worden) om de Nederlandse begroting
ook op de middellange termijn in lijn te brengen met de Europese begrotingsregels?

De leden van de D66-fractie maken zich, net als de Europese Commissie, aanhoudend
zorgen over de ontwikkelingen van de Hongaarse rechtsstaat. Kunt u een overzicht geven
van de specifieke punten waarop het kabinet zich zorgen maakt over de Hongaarse rechtsstaat?
Deze leden hebben met zorg kennisgenomen van recente onderzoeksresultaten waaruit
blijkt dat Hongarije middels YouTube-campagnes het publieke debat in zeven andere
Europese landen heeft geprobeerd te beïnvloeden. In de gevallen van Polen en Slowakije
ging het zelfs om beïnvloeding tijdens verkiezingen. Is de Minister het met de leden
van de D66-fractie eens dat beïnvloeding van verkiezingen in andere EU-lidstaten absoluut
onacceptabel is? Is de Minister bereid om aan te dringen op vervolgonderzoek op Europees
niveau naar deze vorm van Hongaarse inmenging in verkiezingen? Kan de Minister uitsluiten
dat dergelijke Hongaarse beïnvloeding ook in Nederland heeft plaatsgevonden?

De aan het woord zijnde leden hebben eerder deze week ook kennisgenomen van de inval
bij de Hongaarse anti-corruptiewaakhond. Overwegende dat deze organisatie ooit is
opgericht omdat de Europese Unie beter toezicht wilde houden op hoe EU-subsidies worden
uitgegeven, vragen deze leden welke Europese gevolgen deze inval volgens de Minister
moet hebben.

Tot slot vragen de leden van de D66-fractie welke stappen er tot op heden zijn ondernomen
naar aanleiding van de aangenomen motie van het lid Paternotte (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2988), waarin de regering wordt verzocht zich in te zetten voor een onderzoek naar de
Hongaarse spionagepraktijken en, in afwachting van de resultaten daarvan, de veiligheidssituatie
expliciet mee te wegen bij het afvaardigen van delegaties naar Hongarije.

Vragen en opmerkingen van de leden van de SGP-fractie

De leden van de SGP-fractie danken de Minister voor de ontvangen stukken en hebben
nog enige vragen en opmerkingen.

De leden van de SGP-fractie zijn verheugd dat meerdere lidstaten bij de discussie
over de toekomst van Europa aandacht vroegen voor het minderen van regeldruk en administratieve
lasten. Hoe wil de Minister dat het beste waarborgen en bereiken, en bouwt de Minister
daarop coalities met gelijkgezinde landen?

De aan het woord zijnde leden zijn benieuwd naar het gesprek over het defensiegedeelte
van het Draghi-rapport. Het kabinet gaf eerder aan veel van de voorstellen te steunen
die fragmentatie van de defensie-industrie tegengaan. Voorgenoemde leden vragen hoe
de Minister zich de voorgestelde centrale EU defensie-industrieautoriteit voorstelt.
Hoe ziet de Minister dit voorstel in het licht van subsidiariteit en proportionaliteit?
Hoe weegt de Minister het «bij voorkeur Europees aankopen» op het gebied van defensie
af tegen andere wensen zoals snelheid, hoeveelheid, kosten en de kwalitatieve eisen?
Is de Minister het met deze leden eens dat de voorkeursregel voor kopen uit EU-landen
in plaats van externe landen eerder politiek commitment dan wetgeving moet worden?

De leden van de SGP-fractie danken de Minister voor de landenhoofdstukken uit het
rechtstaatrapport. Zij vragen voor de discussie met de Roemeense overheid welke steun
aan de Roemeense overheid geleverd kan worden voor de stagnerende voortgang inzake
mediaonafhankelijkheid, publieke consultaties over wetgeving en lobbyregels.

De leden van de SGP-fractie zijn benieuwd naar het interinstitutioneel orgaan voor
Ethiek en Integriteit dat nog geoperationaliseerd moet worden. Welke voorkeuren heeft
de Minister daarbij en kan hij die uiteenzetten? Zo vragen deze leden of dit orgaan
vooral adviserend of regulerend moet worden. Ook vragen de voornoemde leden welke
bevoegdheden het orgaan moet krijgen als het op basis van loyale samenwerking gaat
werken volgens de BNC-fiche.

Vragen en opmerkingen van de leden van de Volt-fractie

De leden van de Volt-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de onderhavige
stukken voor de Raad Algemene Zaken van 28 januari 2025. Deze leden hebben daarover
nog enkele vragen.

De leden van de Volt-fractie hebben met interesse kennisgenomen van het werkprogramma
van het Poolse voorzitterschap. Kan de Minister hier een appreciatie van geven? Kan
de Minister, nu het Poolse voorzitterschap begonnen is, reflecteren op de afgelopen
6 maanden onder het Hongaars voorzitterschap?

De aan het woord zijnde leden zijn verheugd te lezen dat defensie en veiligheid prioriteiten
zijn van het Pools voorzitterschap. Vanwege de benodigde hoge defensie-uitgaven wil
Polen de discussie starten omtrent nieuwe financiële instrumenten voor defensie. Kan
de Minister ingaan op het gebruik van Eurobonds als financieel instrument om de Europese
defensie-industrie op te schalen, aangezien de EU volgens Agnieszka Bartol nieuwe
financieringsmogelijkheden voor defensie moet verkennen buiten de gemeenschappelijke
begroting om? Kan de Minister drie voordelen van het gebruik van Eurobonds voor Europese
defensie-uitgaven schetsen? Zo niet, waarom niet? Welke andere alternatieve financiële
instrumenten ziet de Minister om de defensie-uitgaven binnen de EU te verhogen en
om de Europese defensie-industrie op te schalen? Is de Minister hiernaast bereid zich
gedurende het Poolse voorzitterschap in te zetten voor het creëren van data-ambassades
binnen de EU, gezien het Poolse voorzitterschap zich ook richt op digitale veiligheid?

Het Poolse voorzitterschap zal zich inzetten voor meer steun aan Oekraïne, onder andere
door het gebruik van bevroren Russische tegoeden en het uitbreiden van de sanctiepakketten
tegen Rusland. Het is bekend dat sommige EU-landen, zoals Hongarije en Slowakije,
zich hiertegen verzetten. Op welke manier denkt de Minister dat het Pools voorzitterschap
om zal gaan met dit soort dwarsliggers? Welke extra maatregelen denkt de Minister
dat het Poolse voorzitterschap zal nemen om ons als EU extra in te kunnen zetten voor
Oekraïne en een vrede die gunstig is voor Oekraïne?

De voornoemde leden zijn benieuwd naar de hervormingen die het Poolse voorzitterschap
zal nastreven. Wat verwacht de Minister van de toekomstige EU-hervormingen die langs
de vier lijnen van waarden, beleid, begroting en bestuur zullen worden voorgesteld?
Welke EU-hervormingen zijn volgens de Minister noodzakelijk om in te voeren voordat
er sprake kan zijn van nieuwe EU-uitbreiding? Hoe is de Minister van plan zich voor
deze hervormingen in te zetten? Hoe staat de Minister tegenover het openen van de
onderhandelingshoofdstukken met Oekraïne en Moldavië?

De leden van de Volt-fractie hebben kennisgenomen van de vierde van de zeven pijlers
van het Poolse voorzitterschap: veiligheid en vrijheid van het bedrijfsleven verzekeren.
Kan de Minister een budgettaire schatting geven van de schade veroorzaakt door uitdagingen
gerelateerd aan technologische veranderingen, energie- en klimaattransitie en geopolitieke
spanningen en wat voor maatregelen denkt de Minister dat het Pools voorzitterschap
zal voorstellen om deze uitdagingen tegen te gaan?

De aan het woord zijnde leden hebben kennisgenomen van een onderzoek van SW Research
dat concludeert dat 33,4% van de Polen zich tijdens de Poolse presidentsverkiezingen
in mei zou laten beïnvloeden door de steun van Elon Musk en 11,2% zou stemmen op degene
die hij steunt. Hoe kan de EU volgens de Minister voorkomen dat Elon Musk op 18 mei
de presidentsverkiezingen in Polen beïnvloedt, zoals hij ook probeert in Duitsland
en het Verenigd Koninkrijk? Hoe kan bovendien worden voorkomen dat bij de nieuwe rondes
van de presidentsverkiezingen in Roemenië, Rusland niet in staat is deze verkiezingen
via TikTok opnieuw te beïnvloeden met desinformatiecampagnes?

Tot slot lezen de leden van de Volt-fractie dat de discussies over het nieuwe MFK
zullen worden opgestart tijdens het Pools voorzitterschap. Kan de Minister de contouren
schetsen van de Nederlandse inzet voor het nieuwe MFK? Is de vereenvoudiging van de
aanvraagprocedures voor EU-subsidies voor innovatieve mkb onderdeel van de Nederlandse
inzet tijdens de MFK-onderhandelingen? Zo niet, waarom niet? Wat ziet de Minister
in het voorstel om in het nieuwe MFK een fonds op te richten om als lidstaten betalingen
te krijgen vanuit de EU als tegenprestatie voor hervormingen?

II. Reactie van de Minister van Buitenlandse Zaken