Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het van het lid Bamenga over de plannen voor (intensievere) controles aan de landsgrenzen

Antwoord van Minister Faber-van de Klashorst (Asiel en Migratie), mede namens de Minister
van Defensie (ontvangen 18 december 2024).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht van het NRC van 24 oktober 2024 «En zo moest Wilders
toch inbinden: asielnoodwet is van de baan», de uitspraak van het Gerechtshof Den
Haag van 14 februari 2023 inzake etnisch profileren door de Koninklijke Marechaussee,
de brief van de directeur-generaal Migratie aan de Commandant der Koninklijke Marechaussee
van 17 februari 2023 inzake «Opvolging uitspraak gerechtshof d.d. 14 februari 2023
inzake gebruik etniciteit in selectiebeslissingen tijden MTV-controles», de brief
van de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid van 20 februari 2023 «Uitspraak
gerechtshof verbiedt de Marechaussee ras en etniciteit te gebruiken als indicator
in selectiebeslissingen t.b.v. MTV-controles», de brief van de Staatssecretaris van
Justitie en Veiligheid en de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
van 16 mei 2023 «Reactie op het verzoek van het lid Belhaj, gedaan tijdens de Regeling
van Werkzaamheden van 14 februari 2023, over de uitspraak van het gerechtshof over
etnisch profileren van de Marechaussee bij grenscontroles», de brief van Amnesy International
aan het kabinet van 12 februari 2024 «Reactie Kamerbrief nr. 349, 16 mei 2023», het
bericht van Vrij Nederland van 14 februari 2024 «Marechaussee blijft etnisch profileren»,
het bericht van NU.nl van 26 april 2024 «Ook marechaussee stopt met meewegen uiterlijk
en afkomst bij controles» en met het position paper van de Koninklijke Marechaussee voor het rondetafelgesprek van 23 mei 2024 inzake
risicoprofilering in het handhavingsbeleid?1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2 en 3

Overwegende dat dit kabinet plannen heeft voor intensivering van grenscontroles, wordt
er ook gecontroleerd als er geen concrete geïndividualiseerde aanwijzing is voor illegaal
verblijf? Zo ja, hoe wordt dan gewaarborgd dat er niet mede op basis van uiterlijke
kenmerken geselecteerd wordt?

Kunt u de waarborgen puntsgewijs benoemen en verduidelijken wie toezicht houdt op
de naleving van de waarborgen in de praktijk?

Antwoord 2 en 3

Ook voor de binnengrenscontroles geldt, net als voor alle handelingen van de overheid,
dat de Koninklijke Marechaussee (KMar) is gehouden aan het discriminatieverbod uit
artikel 1 van de Grondwet en de gelijke behandelingswetgeving, zoals nader uitgewerkt
in nationale en internationale jurisprudentie. Ten aanzien van de binnengrenscontroles,
waarbij getoetst wordt op de voorwaarden voor de toegang tot Nederland, zet de KMar
in op risicogestuurd en informatiegestuurd toezicht, zodat de bestaande capaciteit
gericht wordt ingezet, de risicogestuurde controles zo effectief mogelijk zijn, en
de impact op de economie en grensregio’s zo beperkt mogelijk is. Dit is in lijn met
de algemene inzet van de KMar op informatiegestuurd grensmanagement.

Non-discriminatoir handelen is in alle gevallen het uitgangspunt bij alle uitvoeringshandelingen
van de overheid. In dit kader maakt de KMar gebruik van het handelingskader Professioneel
Controleren. Etniciteit is sinds november 2021 geen onderdeel meer van profielen en
individuele selectiebeslissingen. Op grond van de uitspraak van het gerechtshof10 is de KMar in februari 2023 geïnstrueerd geen gebruik meer te maken van etnische
kenmerken, ook niet in uitzonderlijke gevallen, waar dat nog zou gebeuren.

Als een persoon een klacht heeft over het handelen van de KMar, kan hij of zij zich
melden bij de KMar voor een klachtenprocedure. De KMar heeft hier recent in geïnvesteerd
om deze procedure te verbeteren en te professionaliseren. De Inspectie van Justitie
en Veiligheid houdt toezicht op het handelen van de KMar. Ten slotte kunnen personen
met klachten ook terecht bij de Nationale ombudsman.

Vraag 4

Bent u van mening dat het doen stoppen van een voertuig, terwijl een ander voertuig
kan doorrijden, te kwalificeren valt als een selectiebeslissing?

Antwoord 4

De keuze wordt gemaakt om een bepaald voertuig te controleren.

Vraag 5

Bent u van mening dat het de Koninklijke Marechaussee (KMar) is toegestaan om bij
Mobiel toezicht veiligheid (MTV)-controles (waarbij er geen geïndividualiseerde verdenking
is) aan de landsgrenzen van Nederland gebruik te maken van etnische kenmerken van
inzittenden bij selectiebeslissingen?

Antwoord 5

Zoals reeds aangegeven bij vraag 3, maakt de KMar bij MTV-controles geen gebruik meer
van etnische kenmerken, ook niet in uitzonderlijke gevallen, waar dat nog zou gebeuren.
De MTV-controles worden uitgevoerd zonder gebruik te maken van etniciteit en ras als
selectiecriterium.

Vraag 6 en 7

Bent u van mening dat het de Koninklijke Marechaussee is toegestaan om bij MTV-controles
(waarbij er geen geïndividualiseerde verdenking is) aan de landsgrenzen van Nederland
gebruik te maken van de herkomst van een kenteken als een van de indicatoren voor
een selectiebeslissing?

Bent u van mening dat het de Koninklijke Marechaussee is toegestaan om bij MTV-controles
(waarbij er geen geïndividualiseerde verdenking is) aan de landsgrenzen van Nederland
gebruik te maken van specifieke stad- of regiocodes op een kenteken als een van de
indicatoren voor een selectiebeslissing?

Antwoord 6 en 7

De KMar zet, onder andere met het handelingskader Professioneel Controleren, in op
een professionele controle, waarin niet etnisch wordt geprofileerd. Dit handelingskader
wordt doorgaans onder de aandacht gebracht van de medewerkers en leidinggevenden van
de KMar, en biedt hen handvatten om de controle professioneel en non-discriminatoir
uit te voeren. Bij binnengrenscontroles toetst de KMar aan de voorwaarden voor toegang
tot Nederland. Profileren is een belangrijk element in het risico- en informatiegestuurd
controleren. Op basis van informatie worden selectie-indicatoren geïdentificeerd,
waarmee voertuigen geselecteerd worden voor controle. Denk hierbij informatie over
reisrouters en reisgezelschappen. Etniciteit is geen indicator in deze reeks. Een
kenteken van een voertuig kan dit wel zijn. Ook wordt geselecteerd op basis van cijfers,
trends en concrete tips van nationale en internationale partners. Hiermee wordt de
pakkans van de controle vergroot en worden bonafide reizigers zo min mogelijk nodeloos
aan de kant gezet.

Vraag 8

Bent u bekend met het item van Nieuwsuur over grenscontroles?11

Antwoord 8

Ja.

Vraag 9

Bent u bekend met het statement van de vertegenwoordiger van de vakbond van de KMar
in het Nieuwsuur-item, waarin wordt gezegd dat de KMar steekproefsgewijs gaan controleren?

Antwoord 9

Ja.

Vraag 10

Kunt u bevestigen dat de KMar steekproefsgewijs gaat controleren en toelichten wat
dat precies betekent?

Antwoord 10

Zoals eerder aan uw Kamer is medegedeeld, zullen de Nederlandse grenscontroles niet
systematisch worden uitgevoerd. De KMar zet haar personeel informatiegestuurd in op
basis van risicoanalyses. Op deze wijze worden zo min mogelijk bonafide reizigers
nodeloos gecontroleerd.

Vraag 11

Overwegende dat in datzelfde publieke statement wordt gesteld door de vertegenwoordiger
van de vakbond van de KMar dat de effectiviteit van controles met «goede sensoren»
verhoogd worden, kunt u toelichten wat (voor type) deze sensoren zijn? Welke informatie
wordt verzameld met deze sensoren en verwerkt? En hoe leidt dat tot selectie van (bepaalde)
voertuigen/mensen die de grens passeren?

Antwoord 11

De sensoren betreffen onder andere camera’s die bij grensovergangen boven of langs
de weg zijn geplaatst. Deze kunnen kentekens waarnemen. Deze kentekens kunnen worden
getoetst aan een referentielijst om zo voertuigen te identificeren en valideren. Op
de referentielijst staan voertuigen die in verband worden gebracht met bijvoorbeeld
migratiecriminaliteit of een ander strafbaar feit. De identificatie van een voertuig
kan aanleiding zijn voor een controle.

Ook kan gebruik worden gemaakt van andere sensoren en innovatieve technieken, zoals
het detecteren van mensensmokkel met gebruikmaking van warmtebeelden.