Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Rajkowski en Michon-Derkzen over winkelverboden aan criminele overlastgevende asielzoekers

Antwoord van Minister Faber-Van de Klashorst (Asiel en Migratie), mede namens de Minister
van Justitie en Veiligheid (ontvangen 9 december 2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2024–2025, nr. 428

Vraag 1

Hoeveel winkelverboden zijn er de afgelopen jaren opgelegd vanaf 2020?

Antwoord 1

In onderstaande tabel staan de aantallen van zowel de individuele winkelverboden als
de collectieve winkelverboden. Onderstaande cijfers zijn afkomstig uit de registratie
collectieve winkelverboden van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid
(CCV).

Deze cijfers geven geen compleet beeld van het aantal individuele winkelverboden,
omdat hier geen landelijke registratie voor wordt bijgehouden. Het betreft hier het
aantal individuele winkelverboden dat is opgelegd in winkelgebieden die zijn aangesloten
bij de systematiek voor het collectief winkelverbod. Bij een collectief winkelverbod
wordt een persoon toegang ontzegd tot een winkelgebied met meerdere winkels.

Individuele winkelverboden

Collectieve winkelverboden

2020

310

160

2021

420

150

2022

660

230

2023

950

270

2024 (tot oktober)

980

250

Peildatum: 23 oktober 2024. De cijfers zijn afgerond op tientallen.

Vraag 2

Klopt het dat ondernemers die gebruik willen maken van een winkelverbod voor criminele
overlastgevende asielzoekers, dat winkelverbod zelf aan de asielzoeker moeten uitreiken?

Antwoord 2

Ja, (collectieve) winkelverboden moeten door de ondernemer in persoon aan de verdachte
worden uitgereikt. Het winkelverbod wordt in drievoud opgemaakt, waarvan één exemplaar
wordt uitgereikt aan de verdachte, één exemplaar naar de politie wordt verstuurd en
één exemplaar bedoeld is voor de eigen administratie.

Als de verdachte meewerkt, volstaat deze afhandeling. Als de verdachte niet meewerkt,
is het van belang dat de ondernemer aangifte doet waarbij ondersteuning van de politie
is vereist om bijvoorbeeld de NAW-gegevens van verdachte te controleren.

Vraag 3

Klopt het dat ondernemers sinds kort ook worden verplicht om alle winkelverboden die
ze willen opleggen niet alleen zelf moeten uitreiken, maar ook worden verplicht vertalingen
aan te bieden in het Engels, Arabisch, Russisch en/of een aantal andere talen, omdat
de asielzoeker anders het winkelverbod niet zou kunnen begrijpen en het winkelverbod
daardoor juridisch mogelijk geen stand zou houden?

Antwoord 3

Er bestaat geen wettelijke bepaling die verplicht tot het uitreiken van een winkelverbod
in de (moeder)taal van de betrokkene/verdachte. Een vereiste waar de rechter wel aan
toetst is dat het bij betrokkene/verdachte kenbaar is geweest dat hij geen toestemming
had voor toegang tot de winkel, zo blijkt uit jurisprudentie.

De politie raadt aan om een afschrift van het winkelverbod naar het plaatselijke politiebureau
te versturen. Als een strafdossier namelijk geen ontvangstbewijs noch enig ander bewijsmiddel
zit waaruit blijkt dat het winkelverbod betrokkene/verdachte heeft bereikt, dan zal
de rechter hoogstwaarschijnlijk overgaan tot vrijspraak. Maar zoals gezegd is hier
niet expliciet een verplichting tot vertaling van het winkelverbod in de taal van
betrokkene aan gekoppeld.

Op het moment dat er strafbare feiten worden gepleegd, of als er aangifte wordt gedaan
van lokaalvredebreuk vanwege overtreding van het uitgereikte winkelverbod, dan heeft
iemand wel het recht om kennis te nemen van hetgeen hem wordt aangerekend (denk aan
tolk of tolkentelefoon bij politieverhoor, of vertaling van dagvaarding).

Met de inwerkingtreding per 1 oktober 2013 van de Wet tot implementatie van richtlijn
2010/64/EU betreffende het recht op vertolking en vertaling in strafprocedures is
namelijk ook de bijstand van tolken en vertalers in de opsporingsfase wettelijk geregeld.
Een verdachte die de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheerst, wordt bij het
politieverhoor bijgestaan door een tolk; zie hiervoor de Aanwijzing bijstand van tolken
en vertalers in de opsporing en vervolging van strafbare feiten.

Als er wordt gewerkt met de systematiek van de Collectieve Winkelontzeggingen conform
het modelprotocol van het CCV, dan is de ondernemer verplicht de formulieren te gebruiken
die ten behoeve hiervan zijn ontwikkeld. Deze zijn door de Autoriteit Persoonsgegevens
beoordeeld en goedgekeurd. Op de achterzijde van de formulieren voor het opleggen
van een winkelverbod die worden verstrekt, staat in meerdere talen vermeld wat de
aanzegging inhoudt.

Vraag 4

Kunt u bevestigen dat het Openbaar Ministerie (OM) en de politie juist zoveel mogelijk
hun best moeten doen om de drempel om aangifte te doen te verlagen, bij winkeldiefstal
en bij overtreden van winkelverboden? Zo ja, hoe wordt dat in de praktijk gebracht?

Antwoord 4

De politie werkt doorlopend aan het verbeteren en verduidelijken van de mogelijkheden
voor burgers en bedrijven om contact op te nemen met politie. Op die manier wordt
de contactbereidheid van burgers en bedrijven bevorderd, ook voor het doen van aangifte.
Zo wordt de voorziening voor bedrijven om online aangifte te doen doorontwikkeld en
is binnen de nieuw ontwikkelde politie-applicatie RAPP (Registratieve Applicatie Politie
Processen) een mogelijkheid gemaakt om met een paar klikken ter plaatse een aangifte
terzake winkeldiefstal op te maken.

Vraag 5

Klopt het dat een aantal opgelegde winkelverboden niet rechtsgeldig zijn omdat het
volgens het OM onduidelijk zou zijn of de criminele overlastgevende asielzoeker de
inhoud van het winkelverbod begrijpt?

Antwoord 5

De rechtsgeldigheid van het winkelverbod wordt beheerst door het civiele recht. Voor
strafrechtelijke aansprakelijkheid voor het overtreden van een winkelverbod is onder
meer vereist dat de verdachte bekend is met de wederrechtelijkheid van zijn gedraging.
Voor alle verdachten geldt dan ook dat een winkelverbod moet zijn uitgereikt dan wel
– indien een verdachte weigert het verbod in ontvangst te nemen – dat de betekenis
daarvan is uitgelegd op een voor de verdachte begrijpelijke wijze. Indien dit niet
duidelijk blijkt uit het strafdossier, volgt vrijspraak. Dit laat de rechtsgeldigheid
van het winkelverbod op grond van het civiel recht onverlet.

Vraag 6

Welke maatregelen treft u nog meer in het kader van de aanpak voor overlastgevende
asielzoekers om de aangiftebereidheid van winkeliers en omwonenden te verhogen?

Antwoord 6

Het is van belang dat er van strafbare feiten, zoals diefstal, geweld (verbaal of
fysiek) of bedreiging, altijd aangifte wordt gedaan door het slachtoffer. In de ketensamenwerking
is dit een permanent aandachtspunt, dat ook actief wordt uitgedragen door de ketenmariniers
en de ketenorganisaties. Alleen als er aangifte wordt gedaan van strafbare feiten,
kan er een dossier worden opgebouwd en kan er een strafrechtelijk onderzoek worden
ingesteld hetgeen kan leiden tot een veroordeling. Het opbouwen van (strafrechtelijke)
dossier is van belang omdat dit gevolgen kan hebben voor de strafvervolging en de
afhandeling van de asielaanvraag. Zo kan uit het dossier blijken dat een asielzoeker
veelvuldig wordt verdacht van veelvoorkomende criminaliteit als (winkel)diefstal,
vernieling of zakkenrollerij of daarvoor reeds is veroordeeld. Dit is van belang voor
de strafrechtelijke aanpak door het Openbaar Ministerie.

Wanneer er geen sprake is van een strafbaar feit, maar wel van overlastgevend gedrag,
is het alsnog van belang dit te melden bij de politie. De politie registreert bij
meldingen een incident. Deze informatie kan bruikbaar zijn voor een nieuwe zaak.

Vraag 7

Bent u het met de stelling eens dat in de «Toolbox aanpak overlastgevende en/of criminele
asielzoekers» kan worden geëxpliciteerd dat winkeliers niet zelf verantwoordelijk
zijn om een aantal vertalingen aan te bieden bij het uitreiken van een winkelverbod
aan een overlastgevende asielzoeker? Zo ja, hoe en wanneer gaat u dit regelen? Zo
nee, waarom niet?

Antwoord 7

Om gemeentes op weg te helpen in een lokale aanpak, is in de Toolbox1 een groot aantal maatregelen verzameld die gemeenten in kunnen zetten. In de huidige
Toolbox wordt benoemd dat ondernemers een (collectief) winkelverbod kunnen invoeren.
Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) kan ondernemers hierbij
ondersteunen. In de Toolbox wordt daarom verwezen naar de protocollen van het CVV.
Deze verwijzing volstaat en het is daarom niet noodzakelijk om de tekst in de Toolbox
aan te passen. De inhoud van de protocollen waarnaar wordt verwezen, kan indien nodig
door het CCV worden aangepast of gespecificeerd.