Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Michon-Derkzen en Kisteman over een reportage over glazenwassers door het tv-programma Radar

Antwoord van Minister Van Weel (Justitie en Veiligheid), mede namens de Ministers
van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en van Economische Zaken (ontvangen 9 december
2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 495

Vraag 1

Bent u bekend met de reportage over glazenwassers die het tv programma Radar uitzond
op 14 oktober jl?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met de reportage.

Vraag 2

Deelt de mening dat de consument altijd een vrije keuze moet hebben bij het afnemen
van de diensten van een glazenwasser?

Antwoord op vraag 2

Ja, die mening deel ik. Die vrije keuze is er doorgaans ook. In het geval van glazenwassers
is het aannemelijk dat consumenten direct ingaan op het aanbod van de dienstenverrichter
die zich als eerste presenteert. Ook dat kan een vrije keuze zijn. Helaas kan het
ook voorkomen dat consumenten zich onder druk gezet voelen om diensten van bepaalde
glazenwassers af te nemen. Het is belangrijk dat consumenten de vrijheid hebben om
zelf te beslissen of zij de diensten van een bepaalde glazenwasser accepteren of weigeren.

Vraag 3

Waar kan een consument een melding doen als hij het gevoel heeft dat de geleverde
dienstverlening niet bonafide is? Is er overzicht van het aantal meldingen dat de
afgelopen twee jaar is gedaan over malafide glazenwassers?

Antwoord 3

Bij welke instantie consumenten een melding kunnen doen is afhankelijk van de aard
van de klacht of van de situatie.

In geval van oplichting en/of intimidatie is het belangrijk om hier melding van te
doen bij de politie. Indien het werk op onveilige of voor de gezondheid schadelijke
wijze wordt uitgevoerd is melding bij de Nederlandse Arbeidsinspectie gewenst.

Voor algemene klachten over verkooppraktijken aan de deur, bijvoorbeeld misleiding
of vermoeden van prijsafspraken, kunnen consumenten en bedrijven terecht bij de Autoriteit
Consument & Markt (ACM). Ook wanneer er mogelijk sprake is van oneerlijke concurrentie,
bijvoorbeeld door middel van marktverdelingsafspraken, kan hiervan melding worden
gedaan bij de ACM. Uiteindelijk is het aan de onafhankelijke toezichthouders om te
besluiten of zij overgaan tot het uitvoeren van (nader) onderzoek of van een handhavingsactie.
Meldingen van consumenten zijn daarbij een belangrijke bron van informatie voor toezichthouders.

Bij politie zijn geen overzichten aanwezig van het aantal meldingen dat de afgelopen
twee jaar is gedaan over glazenwassers, omdat geen sectorale overzichten worden bijgehouden.
De ACM ontving via haar consumentenloket, ACM Consuwijzer, de afgelopen twee jaar
minder dan tien meldingen over dienstverlening door glazenwassers. Meldingen over
glazenwassers die de Arbeidsinspectie ontving, hadden geen betrekking op malafide
dienstverlening aan consumenten, maar wel op het gebied van arbeidswetgeving.

Vraag 4

Heeft een consument het recht om niet met cash voor de geleverde dienstverlening te
betalen? Zo nee, welke andere rechten heb je als consument als je te maken krijgt
met een malafide glazenwasser die cash eist voor een geleverde dienst?

Antwoord op vraag 4

Op basis van Europese wet- en regelgeving mogen winkeliers en dienstenaanbieders de
betaling met een pinpas (dan wel met contant geld) weigeren. Een consument heeft daarmee
niet het recht om anders dan met contant geld voor de geleverde diensten te betalen.
Dienstaanbieders moeten consumenten wel op voorhand informeren over de wijze van betaling.

Wel kunnen gemeenten besluiten om, net als Zaanstad2, een vergunningplicht in te voeren en als voorwaarde voor het verkrijgen van een
vergunning op te nemen dat glazenwassers aan consumenten de optie moeten bieden om
via bankrekening te betalen. Dit kan bijvoorbeeld op factuur, door te pinnen of via
een online betaalverzoek.

Vraag 5

Wat is er bekend over de sector van glazenwassers? Kunt u hierbij onderscheid maken
in de informatie van de Autoriteit Consument & Markt (ACM), de Vereniging van Nederlandse
Gemeenten (VNG) en de Regionale Informatie- en Expertisecentra (RIEC’s)?

Antwoord op vraag 5

Ik ben vanuit de gemeente Zaanstad geïnformeerd dat er binnen de glazenwassersbranche
criminele samenwerkingsverbanden actief zijn, waarbij zwartwerken, oplichting, schijnzelfstandigheid,
geweldsincidenten, woon/-uitkeringsfraude en signalen van arbeidsuitbuiting voorkomen.
Tijdens een bezoek aan Zaandam op 18 november, dat ik samen met de Minister van Volkshuisvesting
en Ruimtelijke Ordening (VRO) aflegde, werd de urgentie van de schrijnende problematiek
opnieuw duidelijk gemaakt. Met o.a. burgemeester Hamming en de lokale wijkagenten
spraken we over de greep van de criminele netwerken op de glazenwassersbranche. Daarbij
is aangegeven dat er de laatste jaren door genoemde Zaanse glazenwassers veelvuldig
misbruik wordt gemaakt van kwetsbare en afhankelijke arbeidsmigranten die via tussenpersonen
naar Zaandam-Oost worden gehaald om van daaruit ingezet te worden in heel het land.

De RIEC’s hebben aangegeven wisselende beelden te hebben over de glazenwassersbranche.
In bepaalde regio’s wordt de glazenwassersbranche als kwetsbare branche voor ondermijning
onderkend, terwijl er in andere regio’s geen signalen zijn die op ondermijnende activiteiten
wijzen of de glazenwassersbranche slechts in individuele casuïstiek naar voren komt.
Malafide glazenwassers binnen de glazenwassersbranche in Zaanstad zijn zo’n 10 jaar
in beeld bij de samenwerkende RIEC partners in Noord-Holland. Met name de gemeente
Zaanstad, de lokale politie en de Arbeidsinspectie hebben signalen over misstanden
en ondermijnende criminaliteit ontvangen en onderzocht. Dit heeft in juli 2024 geleid
tot de invoering van een vergunningstelsel3 voor glazenwassers door de gemeente Zaanstad.

Aanvullend op bovenstaande, geeft de VNG aan dat bij hen bekend is dat de problematiek
in de glazenwassersbranche in de gemeente Zaanstad diep geworteld is in enkele kwetsbare
buurten en wijken en daar zorgt voor sociale- en veiligheidsproblemen. Verder is bekend
dat de malafide Zaanse glazenwassers het gehele land door gaan voor het verrichten
van hun werkzaamheden, waardoor het zicht ontbreekt en de problemen breed spelen.

De ACM geeft aan in de afgelopen jaren wel enkele meldingen te hebben ontvangen, maar
geen marktonderzoek te hebben gedaan naar de glazenwassersbranche.

Vraag 6

Deelt u de mening dat de sector van glazenwassers kwetsbaar is voor criminaliteit
en dus een criminogene sector is?

Antwoord 6

Ik ben bekend met dat er criminele netwerken actief zijn in de glazenwassersbranche.
Ik deel daarmee de mening dat de glazenwassersbranche kwetsbaar is voor criminaliteit.
Het gaat echter te ver om hier generaliserend te spreken van een criminogene sector,
omdat dat zou betekenen dat er sprake is van een «misdaad verwekkende» of «misdaad
stimulerende» branche. Daar lijkt geenszins sprake van, omdat het glazen wassen op
zichzelf bonafide dienstverlening betreft en niet misdaad verwekkend of stimulerend
is. Tevens zouden we de hardwerkende glazenwassers daar tekort mee doen. Dat neemt
niet weg dat de gesignaleerde praktijken zeer ongewenst zijn.

Vraag 7

Bent u bereid om nader onderzoek te doen naar de sector van glazenwassers? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 7

Ik ben momenteel niet voornemens om nader onderzoek te doen naar de sector van glazenwassers.
Reden om geen nader onderzoek te doen is dat er – zoals uiteengezet in de beantwoording
van vraag 5 – vooralsnog voldoende bekend is over de aard van de misstanden.

Vraag 8

Deelt u de mening dat de inzet van de burgemeester van Zaanstad op de aanpak van malafide
glazenwassers navolging verdient in andere gemeenten? Zo ja, hoe gaat u andere gemeenten
stimuleren om een dergelijke aanpak uit te voeren?

Antwoord op vraag 8

Het is aan gemeenten zelf om vast te stellen of er in hun gemeente misstanden zijn
binnen de glazenwassersbranche en te bepalen of navolging daarop nodig is. Een vergunningplicht
vereist maatwerk vanuit de desbetreffende gemeente. Het is niet aan het Rijk om gemeenten
hierin te stimuleren, maar het Rijk kan wel ondersteuning bieden en afspraken maken
met de betrokken landelijke partners.

Vraag 9

Hoeveel gemeenten hebben inmiddels een analyse uitgevoerd naar kwetsbare sectoren
in hun gemeenten op basis van de handreiking die daarvoor is ontwikkeld?

Antwoord 9

Er wordt (landelijk) niet geregistreerd hoeveel gemeenten een dergelijke analyse uitvoeren
of hebben uitgevoerd. Wel is bekend dat diverse gemeenten, brancheorganisaties en
Platform Veilig Ondernemen-Nederland (PVO-NL) gebruik maken van de handreiking voor
vervolgonderzoek. Vanuit mijn ministerie wordt ingezet op het tegengaan waar criminele
inmenging in het bedrijfsleven, waar deze onderzoeken onderdeel van uitmaken.

Vraag 10

Worden er integrale handhavingsacties uitgevoerd op landelijk niveau, bijvoorbeeld
door de Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD), het Openbaar Ministerie,
de Arbeidsinspectie etcetera? Zo ja, kunt u schetsen hoe vaak dat in 2024 is gebeurd?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Het Openbaar Ministerie (OM) heeft laten weten dat er op dit moment geen sprake is
van een landelijk lopende integrale handhaving m.b.t. de glazenwassersbranche vanuit
de FIOD en de Arbeidsinspectie.

Onder het gezag van het OM en in samenwerking met de toezichthouders voert de FIOD
strafrechtelijke opsporingsonderzoeken uit naar financiële en fiscale criminaliteit.
De FIOD heeft geen specifieke aanpak lopen op de glazenwassersbranche als geheel.

De Arbeidsinspectie sluit aan bij lokaal geïnitieerde controles, die met regelmaat
plaatsvinden. Deze controles beperken zich niet tot de gemeente Zaanstad. De Belastingdienst
heeft op regionaal niveau contact met de gemeente Zaanstad en heeft de bereidheid
uitgesproken om waar er een fiscaal belang is deel te nemen aan lokale activiteiten
binnen die gemeente.