Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Martens-America over de capaciteitsfixus op trajecten binnen een opleiding

Antwoord van Minister Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen 18 november
2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 337.

Vraag 1

Bent u bekend met het door de Kamer aangenomen gewijzigde amendement van het lid Martens-America
ter vervanging van nr. 45 over een capaciteitsfixus op trajecten binnen een opleiding?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2 en 3

Kunt u bevestigen dat dit amendement in werking is getreden en dat daarmee een capaciteitsfixus
mogelijk is voor inschrijvingen voor het collegejaar 2025–2026? Kunt u uw antwoord
toelichten?

Kunt u aangeven hoe de voortgang verloopt voor de benodigde administratieve handelingen
voor invoering van dit amendement? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 2 en 3

Het amendement is inderdaad in werking getreden per 1 september jongstleden.2

Formeel juridisch is met de inwerkingtreding van het amendement de wettelijke mogelijkheid
gerealiseerd om te selecteren op trajectniveau voor studiejaar 2025–2026. Ook DUO
heeft de systemen gereed om de fixus te kunnen registreren en daar instructies voor
verspreid onder de instellingen. Instellingen moeten hun fixus uiterlijk 1 december
registreren in de Registratie instellingen en opleidingen (RIO).

Aan de kant van de instellingen vraagt deze wetswijziging ook om uitgebreide aanpassing
van de systemen. Op basis van een analyse van Studielink is gebleken dat implementatie
voor studiejaar 2025–2026 grote risico’s kende voor de uitvoering en bovendien slechts
zeer beperkt mogelijk was. Volledige implementatie van alle mogelijkheden die het
amendement biedt zou pas op zijn vroegst gereed kunnen zijn voor studiejaar 2027–2028.
Uiteindelijk hebben de instellingen gekozen voor het scenario waarbij het instrument
van een fixus op een taaltraject volledig kan worden ingezet, op zo kort mogelijke
termijn. De mogelijkheid om een fixus in te stellen op andere trajecten dan taaltrajecten
volgt later, nadat ook de aanvullende fixusinstrumenten uit de Wet internationalisering
in balans beschikbaar komen. Hier is op korte termijn vanuit de instellingen de behoefte
minder groot. Over de juiste implementatie daarvan zal op dat moment opnieuw het gesprek
binnen de keten moeten worden gevoerd.

Studielink werkt op dit moment samen met instellingen en leveranciers van Studenten
informatiesystemen om de fixus op taaltrajecten mogelijk te maken voor studiejaar
2026–2027. De inschrijving voor studiejaar 2026–2027 gaat open op 1 oktober 2025.
Vanaf dat moment kunnen studenten zich aanmelden. Studielink loopt op schema om deze
planning te halen.

Vraag 4

Wat doet u er op dit moment aan om gebruik van de capaciteitsfixus vanaf collegejaar
2025–2026 te stimuleren? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 4

Instellingen kunnen een capaciteitsfixus instellen als de beschikbare onderwijscapaciteit
ontoereikend is om alle aspirant-studenten die zich aanmelden toe te laten. Het gaat
dan bijvoorbeeld om de beschikbaarheid van onderwijs- en practicumruimtes, docenten
of stageplaatsen. Het is niet aan mij om te beoordelen wanneer dat het geval is, maar
aan de instellingen. Het is niet toegestaan een capaciteitsfixus in te stellen om
andere redenen dan de beschikbare onderwijscapaciteit, bijvoorbeeld beschikbaarheid
van woonruimte voor studenten of het beperken van studiemigratie.

Voor de zomer heeft het Ministerie van OCW in een brief aan alle instellingen ambtelijke
ondersteuning aangeboden aan hen die de wens hadden om een fixus op trajectniveau
in te zetten. De reden hiervoor was dat het proces zoals beschreven in antwoord 3
door Studielink voor studiejaar 2025–2026 nog niet ondersteund wordt. Naar aanleiding
van deze brief heeft zich één opleiding gemeld.

In het debat over DUO en het hoger onderwijs op 23 oktober jongstleden wees het lid
Martens-America mij op berichtgeving vanuit UNL. Deze berichtgeving is inmiddels ook
met mij gedeeld. UNL geeft hierin aan dat van de fixus op een traject niet op grote
schaal gebruik wordt gemaakt, omdat het nadelig zou zijn voor de uitkomst van de toets
anderstalig onderwijs uit het wetsvoorstel Wet internationalisering in balans. Ik
wil hier benadrukken dat het instellen van een numerus fixus op een traject als zodanig
geen invloed heeft op de beoordeling van de toets anderstalig onderwijs. Nederlands
moet weer de norm worden. Ik juich het dan ook toe dat UNL inzet op meer beschikbaarheid
van Nederlandstalige trajecten. Of een anderstalige opleiding of een anderstalig traject
doelmatig is, zal worden beoordeeld op basis van de doelmatigheidscriteria die ik
nu uitwerk in de algemene maatregel van bestuur bij het wetsvoorstel Wet internationalisering
in balans.

Vraag 5 en 6

Kunt u uitleggen hoe u de uitvoeringsbezwaren van bijvoorbeeld Studielink helpt weg
te nemen? Kunt u het antwoord toelichten?

Hoe helpt u onderwijsinstellingen met het implementeren van de capaciteitsfixus en
hoe verloopt dit?

Antwoorden 5 en 6

Er zijn geen uitvoeringsbezwaren, anders dan dat implementatie van het amendement
Martens-America tijd kost. De implementatie valt verder onder de verantwoordelijkheid
van de instellingen, omdat Studielink als stichting wordt vormgegeven en gefinancierd
door instellingen. Mijn ministerie is in de afgelopen periode meermaals in gesprek
geweest met Studielink om verdere informatie te verstrekken die nodig is voor de implementatie
en zal ook in de toekomst ondersteuning blijven aanbieden waar dit nodig is. Bovendien
heb ik besloten de kosten te dekken voor implementatie van het amendement door Studielink.

Vraag 7

Kunt u beschrijven welke opleidingen op dit moment een capaciteitsfixus aan het implementeren
zijn? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 7

Voor een numerus fixus op een traject in het studiejaar 2025–2026 heeft zich op dit
moment één opleiding bij OCW gemeld. Hoeveel opleidingen bezig zijn met het implementeren
van een numerus fixus op traject voor studiejaar 2026–2027 of daarna is op dit moment
niet te zeggen.

Instellingen hoeven hun fixus op opleidingsniveau pas uiterlijk 1 december te melden
en registreren via RIO. Ook hoeven instellingen niet aan te kondigen dat ze voornemens
zijn een fixus in te stellen. Een beschrijving van de opleidingen die een capaciteitsfixus
implementeren kan ik dus niet geven. Een actueel overzicht van opleidingen met een
numerus fixus is te raadplegen via https://www.studiekeuze123.nl/selectie/welke-opleidingen-hebben-een-num….