Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Nispen over de onveilige situatie voor meldingen van fraude en de barrière om meldingen te doen van misstanden

Antwoord van Minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 5 november 2024).

Vraag 1

Kunt u aangeven wat tot nu toe het resultaat is van de motie van het lid Van Nispen
over betere waarborgen voor de veiligheid van de melder van een ongebruikelijke transactie,
waarin wordt verzocht in overleg met verschillende beroepsgroepen te bezien hoe de
veiligheid van een melder van een ongebruikelijke transactie beter gewaarborgd kan
worden, bijvoorbeeld door de melder in het strafdossier te anonimiseren?1

Antwoord 1

De motie van de heer van Nispen2 van 30 juni 2020 is ten uitvoering gebracht door samen met de partners te bezien
op welke manier de veiligheid en het gevoel van veiligheid van melders kan worden
versterkt. Er is toen een extra maatregel getroffen: indien er informatie over een
verdacht verklaarde transactie van een kleine onderneming als bewijs wordt toegevoegd
aan het strafdossier, nemen de opsporingsdiensten altijd contact op met de meldende
instantie. Er wordt dan een afweging gemaakt of er concrete dreigingsrisico’s zijn.
Tijdens deze afweging wordt ook informatie die bekend is bij de opsporingsdiensten
meegenomen. Vervolgens wordt deze informatie aangeleverd bij het Openbaar Ministerie.
Deze instantie kan zo gedegen beoordelen of er aanleiding is om informatie over de
verdacht verklaarde transactie te anonimiseren in het strafdossier en of er aanvullende
maatregelen moeten worden genomen om de veiligheid van melders te waarborgen.

Verder heeft mijn voorganger in 2023 in reactie op Kamervragen3 aangegeven dat er standaard in het meldproces al waarborgen zijn ingebouwd zodat
er veilig kan worden gemeld. Om te beginnen is enkel de Financial Intelligence Unit
bevoegd om meldingen van ongebruikelijke transacties te ontvangen en analyseren. Deze
meldingen worden behandeld als staatsgeheim en zijn hierdoor onderworpen aan strenge
veiligheidsvoorschriften. Indien een ongebruikelijke transactie door de Financial
Intelligence Unit wordt verklaard tot een verdachte transactie, wordt alleen de bedrijfs-
of kantoornaam van de melder opgenomen in de rapportage aan de opsporingsdiensten.
De naam van de meldende persoon wordt dus nooit aan de opsporingsdiensten verstrekt.

Bovendien is het Openbaar Ministerie bevoegd om – op individuele basis – gegevens
in het strafdossier te anonimiseren, wat is neergelegd in het Wetboek van Strafvordering.

Ondanks deze waarborgen kan een gevoel van onveiligheid blijven bestaan. Bijvoorbeeld
omdat een melder niet bekend is met deze waarborgen of omdat de waarborgen in praktijk
onvoldoende zekerheid geven.

Vraag 2

Kunt u in het kader hiervan reflecteren op het feit dat dit een terugkerend onderwerp
is en nog veel melders aangeven zich nog steeds onveilig te voelen?

Antwoord 2

Dit is inderdaad een terugkerend onderwerp en ik heb begrip voor de gevoelens van
onveiligheid onder poortwachters. Ik zet mij daarom in om de veiligheid en gevoelens
van veiligheid onder poortwachters verder te versterken. Er zijn zoals gezegd al bestaande
waarborgen waardoor poortwachters veilig kunnen melden, zie graag de beantwoording
van vraag 1.

Daarnaast werk ik, zoals toegezegd aan uw Kamer4, aan een verkenning naar aanvullende maatregelen die de veiligheid en de gevoelens
van veiligheid onder poortwachters verder zouden kunnen versterken. Over de uitkomsten
wordt u in het najaar 2024 met de Halfjaarsbrief Aanpak georganiseerde, ondermijnende
criminaliteit geïnformeerd.

Vraag 3

Kunt u aangeven hoe het staat met het bewerkstelligen van betere waarborgen voor de
veiligheid van de melder van een ongebruikelijke transactie zoals aangegeven in de
voortgangsbrief aanpak ondermijnende criminaliteit van 13 november 2020?5

Antwoord 3

Zie graag de beantwoording van vraag 1 en 2.

Vraag 4

Ziet u ook het grote belang van het kunnen doen van anonieme meldingen om zo het aantal
mogelijke vormen van fraude effectiever te kunnen opsporen?

Antwoord 4

Het is niet mogelijk om anoniem meldingen van ongebruikelijke transacties te doen
aan de Financial Intelligence Unit Nederland. Het doel van de wettelijke meldplicht
is namelijk om via de meldingen van ongebruikelijke transacties criminelen op te kunnen
sporen en vervolgen. De herkomst van de informatie dient daarom transparant en herleidbaar
te zijn.

Transparantie, herleidbaarheid en controle van informatie voor opsporingsdiensten
en het Openbaar Ministerie en ook voor de verdediging van de verdachte en gerechtelijke
instanties zijn essentiële uitgangspunten voor ons rechtsstelsel. Het invoeren van
een systeem om standaard anonieme meldingen te doen draagt hier niet aan bij6.

Vraag 5

Ziet u ook dat het onrechtvaardig is dat iemand die dapper genoeg is om een melding
te doen van misstanden, vervolgens zou moeten vrezen voor zijn of haar veiligheid?

Antwoord 5

Het is inderdaad ongewenst dat mensen zich niet voldoende veilig voelen om vermoedens
van criminaliteit te melden aan de Financial Intelligence Unit Nederland.

Deze gevoelens van onveiligheid erken ik, net als mijn voorganger. Ik zet mij er dan
ook voor in om de veiligheid van alle melders zo goed mogelijk te waarborgen. Poortwachters
hebben een cruciale rol in het voorkomen- en bestrijden van witwassen en het financieren
van terrorisme en andere criminele activiteiten. Het is juist deze kracht van het
gezamenlijk publiek-privaat optreden dat de strijd tegen georganiseerde, ondermijnende
criminaliteit kan helpen winnen. Deze kracht heeft in de praktijk dan ook de grootste
impact wanneer de private partijen aan hun wettelijke meldplicht voldoen en de publieke
partijen deze meldingen gebruiken om criminelen op te sporen en vervolgen. Zo houden
we gezamenlijk ons financiële stelsel integer en onze samenleving veilig.

Vraag 6

Bent u bekend met het feit dat notarissen de afgelopen periode minder meldingen hebben
gedaan van verdachte transacties?7

Antwoord 6

Ja, hier ben ik mee bekend.

Vraag 7

Is het volgens u voldoende bekend dat deze mogelijkheid van het anoniem melden er
is? Wat zijn de mogelijkheden om hier meer bekendheid aan te geven?

Antwoord 7

Het is niet mogelijk voor poortwachters om anoniem meldingen van ongebruikelijke transacties
te doen aan de Financial Intelligence Unit Nederland. Transparantie, herleidbaarheid
en controle van informatie voor opsporingsdiensten en het Openbaar Ministerie en ook
voor de verdediging van de verdachte en gerechtelijke instanties zijn essentiële uitgangspunten
voor ons rechtsstelsel8.

Niet-poortwachters kunnen signalen van fraude, ondermijning en andere criminaliteit
wél anoniem melden via Meld Misdaad Anoniem9.

Vraag 8

Bent u bereid om met de beroepsgroepen van onder andere notarissen en belastingadviseurs
in gesprek te gaan en in kaart te brengen waar de knelpunten momenteel liggen als
het gaat om meldingen?

Antwoord 8

Momenteel wordt er gewerkt aan een verkenning naar aanvullende maatregelen om de veiligheid
en gevoelens van veiligheid onder poortwachters verder te versterken. Hier kom ik
op terug in de Halfjaarsbrief Aanpak georganiseerde, ondermijnende criminaliteit in
het najaar van 2024.

Ik voer daarnaast doorlopend gesprekken met poortwachters, waaronder notarissen en
makelaars, om deze knelpunten in kaart te brengen en oplossingen te vinden. Dat blijf
ik doen om waar nodig te kunnen anticiperen op nieuwe knelpunten en ontwikkelingen.