Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op de leden Paternotte en Bamenga over het bericht ‘Chinese luchtvaartmaatschappijen stunten met goedkope vliegtickets op de Europese markt omdat zij over Rusland kunnen blijven vliegen.’

Antwoord van Minister Madlener (Infrastructuur en Waterstaat), mede namens de Minister
van Buitenlandse Zaken (ontvangen 14 oktober 2024).

Vraag 1

Bent u bekend met de berichten over Chinese luchtvaartmaatschappijen die goedkopere
vluchten kunnen aanbieden dan hun Europese concurrenten, omdat zij over Rusland blijven
vliegen?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u uiteenzetten welke luchtvaartmaatschappijen het Russische luchtruim gebruiken
voor vluchten naar Schiphol?

Antwoord 2

Uit de vluchtgegevens van Schiphol van augustus 2024 blijkt dat Xiamen Airlines, China
Southern Airlines, China Eastern Airlines, Suparna Airlines, China Cargo Airlines,
Air China Cargo, Air India en Qatar Executive het Russisch luchtruim gebruiken voor
vluchten naar Schiphol.

Vraag 3

In hoeverre is er sprake van een gelijk speelveld als maatschappijen die niet over
Rusland mogen vliegen of zich aan het Europese verbod houden, moeten concurreren met
– onder andere – Chinese, Qatarese en Emirati luchtvaartmaatschappijen?

Antwoord 3

Het kan luchtvaartmaatschappijen uit landen die nog steeds toegang hebben tot het
Russische luchtruim concurrentievoordeel opleveren ten opzichte van luchtvaartmaatschappijen
die geen toegang meer hebben tot het Russisch luchtruim. Het gaat dan om tijdwinst,
verminderd brandstofgebruik en lagere personeelskosten die dat kan opleveren.

Vraag 4

Heeft u over deze ongelijkheid contact met uw Europese en Amerikaanse collega’s, en
zo ja, is de Nederlandse inzet om het overvliegen van Rusland te verbieden voor vluchten
van en naar de Europese Unie (EU)?

Antwoord 4

Het Ministerie van IenW heeft op ambtelijk niveau contact met verschillende landen
over deze kwestie. Het blijkt echter juridisch niet mogelijk om luchtvaartmaatschappijen
uit landen die nog wel via het Russisch luchtruim mogen opereren te verbieden om vluchten
van en naar de Europese Unie (EU) uit te voeren.

Vraag 5

Is het mogelijk dat Nederlanders een ticket boeken bij een maatschappij die niet over
Rusland vliegt, maar uiteindelijk in een toestel terechtkomen van een maatschappij
die wél over Rusland vliegt? Zo ja, vindt u dit wenselijk?

Antwoord 5

Op grond van Europese regelgeving (EU-Verordening EU nr. 2111/20052) moeten passagiers bij de aankoop van een ticket geïnformeerd worden over de identiteit
van luchtvaartmaatschappijen waarmee ze gaan vliegen. Ter bescherming van reizigers
kent de verordening een specifieke informatieverplichting die voor de luchtvaartmaatschappijen
en touroperators geldt. De informatieplicht geldt bijvoorbeeld ook bij het omboeken
van tickets. De informatieplicht moet in de algemene vervoersvoorwaarden worden opgenomen.

Bij het boeken van tickets kunnen passagiers aan de hand van de informatie van de
desbetreffende luchtvaartmaatschappij of reisorganisatie dus zelf vaststellen of gevlogen
wordt met een luchtvaartmaatschappij die (mogelijk) gebruik maakt van het Russische
luchtruim.

Vraag 6

Hoe beoordeelt u het veiligheidsrisico voor Nederlanders bij het overvliegen van Russisch
en Wit-Russisch luchtruim, gezien het feit dat Wit-Rusland in 2021 een vlucht dwong
te landen om een dissident op te pakken en hem tot op heden vast te houden?

Antwoord 6

Gelet op de onwettige gedwongen landing van een Ryanair vlucht in Wit-Rusland op 23 mei
2021, valt niet uit te sluiten dat Belarus of Rusland een luchtvaartmaatschappij die
nog wel over hun luchtruim mag opereren dwingt om te landen als er een passagier aan
boord is die ze willen aanhouden. Dit zou ook een Nederlander kunnen betreffen.

Vraag 7

Bent u bereid te verkennen hoe het vliegen over Rusland vanaf en naar Schiphol gestopt
kan worden?

Antwoord 7

Zoals gesteld in antwoord op vraag 4, is het juridisch niet mogelijk om luchtvaartmaatschappijen
uit landen die nog wel via het Russisch luchtruim mogen opereren te verbieden om vluchten
van en naar luchthavens binnen de Europese Unie, waaronder Schiphol, uit te voeren.
Het EU-vliegverbod dat naar aanleiding van de Russische inval in Oekraïne geldt, heeft
namelijk uitsluitend betrekking op Russische luchtvaartuigen.

Zoals al eerder aan de Kamer meegedeeld, overweegt het kabinet ook niet om voor te
stellen de huidige EU luchtvaartsancties uit te breiden naar luchtvaartmaatschappijen
uit dergelijke landen. Daarbij kan een dergelijke uitbreiding ook leiden tot mogelijke
tegenmaatregelen door de desbetreffende landen tegen in Nederland gevestigde EU luchtvaartmaatschappijen,
zoals KLM, die op die landen opereren. Ook kan het in bredere zin schadelijke neveneffecten
hebben op de Nederlandse handelsbelangen met die landen.

Het kabinet is er in algemene zin wel voorstander van dat de EU er bij derde landen
op blijft aandringen om vergelijkbare sancties als de EU in te stellen en de Europese
sancties in ieder geval niet te ondermijnen.3

Vraag 8

Deelt u de mening dat, zolang Rusland een agressieoorlog tegen Oekraïne voert, Rusland
zoveel mogelijk overvliegrechten ontzegd moeten worden?

Antwoord 8

Voor zover het ontzegging van overvliegrechten van Russische luchtvaartuigen over
het EU luchtruim betreft voorziet het huidige EU-vliegverbod daar al in.

Vraag 9

Bent u bereid met uw Europese collega’s de optie te bespreken om een heffing in te
stellen op het vliegen naar de EU over gebieden waar EU-luchtvaartmaatschappijen niet
mogen overvliegen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Heffingen mogen op grond van artikel 15 van het Verdrag van Chicago (1944) niet discriminatoir
worden opgelegd aan luchtvaartmaatschappijen uit verschillende Verdragsluitende Staten
bij ICAO voor het gebruik van luchthavens en luchthavenfaciliteiten. Daarbij mogen
er geen heffingen worden opgelegd voor het enkele recht van het vliegen over, het
binnenvliegen in of het vertrek uit elkaars grondgebied.

Het kabinet ziet dus geen mogelijkheid tot het opleggen van een dergelijke discriminatoire
heffing aan luchtvaartmaatschappijen uit bepaalde landen op het vliegen naar de EU
over gebieden waar EU-luchtvaartmaatschappijen niet over mogen vliegen.

Vraag 10

Bent u bereid om zich binnen International Civil Aviation Organization (ICAO)-verband
in te zetten voor een stop op internationale vluchten die Rusland overvliegen?

Antwoord 10

De bevoegdheden van ICAO hebben onder meer betrekking op de ontwikkeling van internationale
normen en voorschriften voor de internationale burgerluchtvaart en het bevorderen
van de naleving daarvan door de ICAO lidstaten. Ze voorzien daarmee niet in het opleggen
van dergelijke sancties aan haar lidstaten. Het is dus niet mogelijk om in ICAO verband
een stop op internationale vluchten die Rusland overvliegen af te dwingen.