Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Grinwis, De Hoop, Pierik, Postma, Stoffer en Vedder over de voortgang van de verruiming van het sluizencomplex bij Kornwerderzand

Antwoord van Minister Madlener (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen 27 september
2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 2398.

Vraag 1

Wat is de stand van zaken rond de verruiming van het sluizencomplex Kornwerderzand?

Antwoord 1

Op 30 augustus is uw Kamer geïnformeerd, dat vanwege de zorgvuldigheid in het proces
eerst de uitkomsten van een onafhankelijk onderzoek – waar de gedeputeerde van de
provincie Fryslân en de Minister van IenW opdrachtgever van zijn – worden besproken
om met de gedeputeerde de vervolgstappen te bepalen. In het eerste gesprek is afgesproken
dat:

1. De Provincie in gesprek gaat met de regiopartijen en in dat gesprek zal de gedeputeerde
aangeven dat IenW een substantiële bijdrage van de regio verlangt.

2. De Provincie nogmaals in beeld gaat brengen wat de economische baten zijn, in termen
van extra werkgelegenheid, etc.

3. Afhankelijk van de uitkomst van 1, vervolgens er een tweede gesprek zal worden gepland
met alle regionale bestuurders om te kijken of er dan een vervolgafspraak kan worden
gemaakt.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat er – mede door de demissionaire status van het kabinet – nog
steeds geen afspraken zijn gemaakt over de voortgang van de verruiming van het sluizencomplex
bij Kornwerderzand? Begrijpt u de teleurstelling van de regionale overheden en bijdragende
marktpartijen hierover?

Antwoord 2

Het klopt dat er vanwege de demissionaire status van het vorig kabinet geen afspraken
zijn gemaakt over de voortgang van het project. De teleurstelling hierover van de
regionale overheden en marktpartijen is begrijpelijk. Zoals eerder is gemeld zijn
de gesprekken weer opgestart.

Vraag 3

Kunt u bevestigen dat er sprake is van een forse kostentoename bij dit project? Zo
ja, kunt u aangeven hoe groot deze kostentoename is en wat de oorzaken zijn van deze
kostentoename? Welk deel heeft te maken met meer dan vooraf geraamde prijsstijgingen
en welk deel met aangescherpte normen?

Antwoord 3

Er is inderdaad sprake van een forse toename van de kosten. In het onafhankelijk rapport
is opgenomen dat de kosten van het totale project zijn opgelopen tot € 381 mln. of
€ 461 mln. (afhankelijk van welk scenario). De stijging van de kosten wordt veroorzaakt
doordat een meer realistische projectraming is opgesteld, een betere kwantificering
van de risico’s is gemaakt en voor een deel wordt de hogere raming veroorzaakt door
(extreme) prijsstijgingen.

Vraag 4

Kunt u bevestigen dat een deel van de kostentoename is ontstaan door gewijzigde normen
en aanvullende eisen, zoals hogere normen voor waterveiligheid, de grotere vaarwegklasse
en de verziltingsproblematiek, waardoor het sluizencomplex versterkt en/of aangepast
moet worden?

Antwoord 4

De kostenstijging – zoals opgenomen in het rapport – heeft niet te maken met hogere
normen, maar zijn vooral het gevolg van een meer realistische projectraming. De wijzigingen
in de normen, waar de Provincie aan refereert zijn reguliere eisen die al in de raming
van de Provincie hadden moeten zitten. Vanuit die optiek is optie B (voorkeursvariant
door de Provincie ingebracht in het onafhankelijk onderzoek) dan ook geen gewenste
optie vanuit optiek RWS.

In deze variant wordt alleen de sluis verbreed en niet de overige infrastructuur rondom
de sluis. Daarmee voldoet deze optie niet aan normen die horen bij dit type vaarweg
en bijbehorende sluis en zal RWS voor een langdurige periode ontheffingen moeten verlenen
voor de grote schepen. Dit is daarmee geen robuuste oplossing. Het verlenen van ontheffingen
gaat uiteindelijk ten koste van de betrouwbaarheid van het netwerk, aangezien er met
te grote schepen gevaren wordt dan waar het object voor is gebouwd.

Naast de kostenstijging voor de sluisverruiming is er ook sprake van een verziltingsopgave,
die ten tijde van het ondertekenen van de Bestuursovereenkomst Kornwerderzand nog
onvoldoende in beeld was. Deze verziltingproblematiek is bij de huidige sluis al een
probleem, zoals in 2018 en de droge jaren daarna is gebleken. Naast deze huidige verziltingsopgave,
wordt de verziltingsopgave groter als gevolg van het project Kornwerderzand. Tegelijkertijd
blijkt uit een verkenning dat er robuuste maatregelen mogelijk zijn die de verzilting
sterk reduceren, ook als de sluis verruimd wordt. De omvang van de totale verziltingsopgave
is volgens een eerste inschatting € 114 mln. bij sluisverruiming.

Vraag 5

Kunt u bevestigen dat het op norm brengen van de waterveiligheid, vaarklasse en aanpakken
van de verziltingsproblematiek van het sluizencomplex een Rijksverantwoordelijkheid
betreft? Kunt u bevestigen dat de gewijzigde normen en aanvullende eisen, zoals het
op norm brengen van de waterveiligheid, het treffen van maatregelen voor de verziltingsproblematiek
van dit complex óók zal moeten geschieden als er geen sprake zou zijn geweest van
een vergroting van het sluizencomplex? Erkent u daarmee dat de kosten hiervan eerst
en vooral bij het Rijk liggen?

Antwoord 5

Zoals bij de eerdere beantwoording is aangegeven is er in de optiek van IenW geen
sprake van gewijzigde normen en hadden deze al in de eerder ramingen meegenomen moeten
worden door de Provincie. De verziltingsopgave bestaat uit een huidige opgave van
€ 83 mln. en een aanvullende verziltingsopgave van € 31 mln. bij een sluisverruiming.
De autonome verzilting is een opgave die óók zal moeten geschieden zonder vergroting
van het sluizencomplex, waarvoor op dit moment geen dekking is binnen de begroting
van het ministerie. De aanvullende verziltingsopgave en daaraan gekoppelde meerkosten
is onderdeel van het project verruiming sluis Kornwerderzand.

Vraag 6

Indien aangescherpte waterveiligheidsnormen een belangrijke oorzaak zijn voor vertraging
en kostentoename bij dit project, wat betekent dit voor andere kustwerken in de hoogwaterbescherming
die op termijn moeten worden aangepakt? Kunt u een overzicht van de financiële en
uitvoeringstechnische gevolgen geven?

Antwoord 6

Zie het antwoord op vraag 5.

Vraag 7

Kunt u bevestigen dat op basis van de uitkomsten van het verziltingsrapport de vaargeulen
verdiept kunnen worden? Kunt u bevestigen dat het daarom mogelijk is om met de regionale
partijen afspraken te maken over het vervolg van het project?

Antwoord 7

In het onafhankelijk onderzoek is geconcludeerd dat verdiepen van de vaargeulen tot
de voor de scheepvaart gewenste diepte, zonder extra maatregelen leidt tot toename
van de verzilting van het IJsselmeer. Zoals in het antwoord op vraag 3 is aangegeven
zijn er effectieve maatregelen mogelijk om de zoutlast via de schutsluizen sterk te
beperken, ook als de sluis wordt verruimd en de vaargeulen worden verdiept. Uitvoeren
van deze maatregelen is daarmee een randvoorwaarde voor sluisverruiming.

Vraag 8

Kunt u aangeven hoe u in het licht van de gesloten Bestuursovereenkomst wilt omgaan
met de kostentoename bij de verruiming van het sluizencomplex?

Antwoord 8

In de Bestuursovereenkomst is opgenomen dat het project wordt uitgevoerd voor rekening
en risico van de Provincie, met een taakstellende bijdrage van het Rijk. Het is niet
realistisch dat – gezien de oorzaak van de kostenstijging – de Provincie de kostenstijging
eenzijdig bij het Rijk neerlegt. In het overleg met de gedeputeerde is aangegeven
dat als de regio ervoor kiest het project te willen realiseren, IenW eerst een substantiële
bijdrage van de regionale overheden verwacht voor de geconstateerde kostenstijging.

Vraag 9

Kunt u aangeven welke maatregelen u heeft genomen om de kostentoename te mitigeren?

Antwoord 9

Het project sluisverruiming Kornwerderzand is een project dat door de Provincie Fryslân
wordt uitgevoerd. Zoals opgenomen in de Bestuursovereenkomst doet het Rijk een taakstellende
bijdrage voor dit regionale project.

Vraag 10

Kunt u bevestigen dat aanvullende afspraken over financiering van het sluizencomplex
nodig zijn, en dat u hiervoor ook naar de regio kijkt? Houdt u daarbij rekening met
het feit dat zowel de regionale overheden áls marktpartijen reeds diep in de buidel
tasten om de uitbreiding van het sluizencomplex mogelijk te maken?

Antwoord 10

Zoals gesteld in het antwoord op vraag 9 betreft het hier een project van de provincie
Fryslân. Het is de provincie Fryslân die een beroep doet op het Rijk voor een aanvullende
bijdrage. In het gesprek is aangegeven dat een substantiële bijdrage van de regio
zelf wordt verwacht en gezien onderbouwing van kostenstijging en de gemaakte afspraken
in de bestuursovereenkomst dit ook uitlegbaar is.

Vraag 11

Kunt u aangeven of u overweegt de bruggen in de A7 afzonderlijk van het sluizencomplex
aan te pakken? Zo ja, welke redenen heeft u hiervoor? Kunt u aangeven hoe groot het
risico is dat een aslast-beperking op de huidige bruggen moet worden toegepast?

Antwoord 11

De bruggen bij Kornwerderzand zouden conform de afspraken in de Bestuursovereenkomst
in 2025 vervangen moeten zijn. De reden hiervoor is dat de bruggen in slechte staat
en vaak in storing zijn. De bruggen zijn dan regelmatig niet bedienbaar voor weg-
en het huidige scheepvaartverkeer. De meest recente storing was 11 september. Weg-
en scheepvaart ondervonden enige uren hinder van deze stremming. Verdere uitval en
beperkingen moeten voorkomen worden. Daarom vraagt RWS ook om spoedige besluitvorming.
Indien gekozen wordt om de huidige bruggen 1 op 1 te vervangen, kunnen deze nog meelopen
in de reeds lopende aanbesteding van het vervangen van de bruggen bij Den Oever. Anders
kan RWS niet inspelen op die situatie en zal er langere tijd geen capaciteit en contractmogelijkheid
zijn om de bruggen 1 op 1 te vervangen. Gelet op de staat van de bruggen is dat niet
wenselijk. Er is nog geen sprake van een aslast-beperking, maar dat zou in de toekomst
een risicobeheersmaatregel kunnen zijn. Keerzijde van het 1 op 1 vervangen van de
bruggen is dat een sluisverbreding de eerste 25 jaar niet in de rede ligt.

Vraag 12

Kunt u aangeven in hoeverre u overweegt om het sluizencomplex niet te verruimen, maar
dit complex op te nemen in het programma Vervanging en Renovatie (V&R)?

Antwoord 12

Het is mogelijk om het sluiscomplex (bruggen en sluis) op te nemen in de instandhoudingsopgave.
Dit is optie D in het onafhankelijke onderzoek. Indien zowel Provincie als het Rijk
geen zicht op financiering heeft, dan is, gezien de staat van de bruggen en de toenemende
storingen, een 1 op 1 vervanging van de bruggen een optie

Vraag 13

Erkent u dat het opnemen van de sluis in het V&R-programma slechts een tijdelijke
oplossing biedt, terwijl bij verruiming van het sluiscomplex een definitieve oplossing
voor het complex gerealiseerd wordt? Klopt het dat verruiming daarmee op langere termijn
kostenefficïenter is? Erkent u dat het opnemen van het sluizencomplex in het V&R-programma
geen oplossing biedt voor het huidige onveilige gebruik (van zowel de weg als de vaarweg)
en ook het verziltingsprobleem niet oplost?

Antwoord 13

Er is momenteel geen sprake van onveilig gebruik van zowel weg als vaarweg. Er is
wel sprake van een toenemend aantal stremmingen van de brug voor het weg- en huidige
scheepvaartverkeer. De bruggen bij Kornwerderzand zouden in 2025 vervangen moeten
zijn. De storingen nemen steeds meer toe. Beredeneerd vanuit de weg, moeten de bruggen
zo snel mogelijk vervangen worden. Er is nog geen sprake van een aslast-beperking,
maar dat kan wel een risico beheersmaatregel worden. Met het 1 op 1 vervangen van
de brug kan deze ten minste weer 25 jaar mee. Of de verruiming van de sluis kosten
efficiënter is, kan ik nu niet beoordelen. Het verziltingsprobleem wordt inderdaad
niet opgelost, maar kan worden aangepakt door het nemen van maatregelen zonder en
los van een sluisverruiming. Echter, indien gekozen wordt voor een sluisverruiming,
dan moet de verzilting wel gelijktijdig en voorafgaand aan de vaargeulverdieping worden
aangepakt.

Vraag 14

Hoe weegt u het feit dat de maritieme maakindustrie zich al heeft voorbereid op én
investering heeft gedaan in onder andere grotere montagehallen op basis van de eerdere
planningen dat het sluizencomplex al in 2028 gereed is, en nu weer geconfronteerd
worden met uitstel? Wat is uw boodschap aan deze bedrijven?

Antwoord 14

De gedeputeerde heeft mij inderdaad geïnformeerd dat dat er bedrijven zijn die hebben
geanticipeerd op een verruimde sluis. Mijn boodschap aan deze bedrijven is dat Provincie
en Rijk met elkaar nog in gesprek zijn met elkaar over de scenario’s en over de kostenstijging.

Vraag 15

Beseft u dat uitstel van de verruiming van het sluizencomplex Kornwerderzand grote
financiële en economische gevolgen heeft voor deze bedrijven én de omgeving waarin
zij zich bevinden? Kunt u deze economische gevolgen bij benadering kwantificeren?
Hoe spant u zich in om het eventuele wegvallen van de substantiële regionale bijdrage
als het project verdere vertraging of uitstel oploopt te voorkomen?

Antwoord 15

Zie het antwoord op vraag 14.

Vraag 16

Bent u bereid om zo spoedig mogelijk na het aantreden van het nieuwe kabinet in overleg
te treden met de regionale partijen waarmee de Bestuursovereenkomst is gesloten, om
duidelijkheid te scheppen over het vervolg van de aanpak van het sluizencomplex Kornwerderzand
en afspraken te maken over de prijsstijgingen en planning en ons over de uitkomsten
te informeren?

Antwoord 16

Zie de aanbiedingsbrief bij de beantwoording van deze vragen.