Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Nispen over malafide bewindvoerders die stelen van kwetsbare cliënten

Antwoord van Staatssecretaris Struycken (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 26 september
2024)Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 2094

Vraag 1

Bent u bekend met de aflevering van «Undercover in Nederland» waarin Ilona R. wordt
ontmaskerd als bewindvoerder die steelt van haar cliënten?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u ervan dat deze bewindvoerder door de rechtbank officieel is aangesteld
als bewindvoerder, in het licht van deze gebeurtenissen?

Antwoord 2

Vooropgesteld dient te worden dat het niet acceptabel is wanneer bewindvoerders misbruik
maken van hun positie. Het is in de eerste plaats schadelijk voor het slachtoffer,
maar het schendt ook de bewindvoerders die wel met goede intenties handelen.

Het geval dat aandacht krijgt in de genoemde televisie uitzending betreft een oude
zaak van vóór de invoering van het Besluit kwaliteitseisen2 en de vorming van het Landelijk kwaliteitsbureau (LKB). Met de invoering van dit
Besluit zijn er kwaliteitseisen voor curatoren, bewindvoerders en mentoren gekomen
en is de toets of aan deze kwaliteitseisen wordt voldaan bij het Landelijk kwaliteitsbureau
neergelegd. Het Landelijk kwaliteitsbureau toetst voorafgaand aan de benoeming van
de curator, bewindvoerder en/of mentor of aan de kwaliteitseisen wordt voldaan.

Nadat de kantonrechter een bewind heeft ingesteld, wordt de bewindvoerder benoemd.
Daarbij vergewist de kantonrechter zich van de bereidheid en vormt een oordeel over
diens geschiktheid. De bewindvoerder staat gedurende het bewind onder toezicht van
de kantonrechter die de bewindvoerder heeft benoemd.

De kwaliteitseisen betreffen eisen omtrent onder meer opleiding en bedrijfsvoering.
Hiertoe moeten verschillende documenten bij het Landelijk kwaliteitsbureau worden
ingediend, waaronder een verklaring omtrent gedrag (VOG). Vervolgens moet jaarlijks
worden aangetoond dat de bewindvoerder nog steeds aan de kwaliteitseisen voldoet.
Daarnaast moet een bewindvoerder jaarlijks een rekening en verantwoording aan de kantonrechter
overleggen en periodiek een verslag indienen over het gevoerde bewind. Zodra er misstanden
aan het licht komen, kan de kantonrechter een bewindvoerder schorsen3, dan wel ontslaan.

Vraag 3

Hoe is het mogelijk dat een bewindvoerder de ruimte kan krijgen om cliënten te gebruiken
als pinautomaat en hiermee weg kan komen?

Antwoord 3

Zoals ik in het antwoord op vraag 2 heb aangegeven, is het onacceptabel dat er op
deze wijze met onderbewindgestelden wordt omgegaan. Beschermingsbewind wordt ingesteld
als een meerderjarige persoon tijdelijk of duurzaam niet in staat is om zijn financiële
belangen zelf behoorlijk waar te nemen. De bewindvoerder heeft tot taak de financiën
van de onder bewind gestelde te beheren en legt daarover jaarlijks rekening en verantwoording
af ten overstaan van de kantonrechter. De jaarlijkse rekening en verantwoording dient
ter controle en het voorkomen van misbruik. Hiermee de kantonrechter immers controleren
of er juist met de gelden is omgegaan. Bij een vermoeden van onjuiste besteding van
de gelden kan ook door de onderbewindgestelde of een belanghebbende een klacht worden
ingediend bij de kantonrechter. Wanneer daar aanleiding toe is zal de kantonrechter
maatregelen treffen, bijvoorbeeld de bewindvoerder oproepen voor een verhoor en/of
onderzoek laten doen. Wanneer een bewindvoerder zijn taak niet naar behoren heeft
verricht, kan de kantonrechter een bewindvoerder schorsen en ontslaan. Indien een
onderbewindgestelde stelt schade te hebben geleden, is de (gewezen) bewindvoerder
hiervoor aansprakelijk. De onderbewindgestelde of diens nieuwe bewindvoerder kan een
verzoek tot schadevergoeding indienen en een civielrechtelijke procedure starten.
De jaarlijkse rekening en verantwoording, evenals de mogelijkheid om een klacht in
te dienen bij de kantonrechter, dienen ter voorkoming van misbruik van de gelden van
de onderbewindgestelde.

Vraag 4

Wat zegt dit volgens u over vereisten om bewindvoerder te mogen worden en de verdere
controle op deze regels?

Antwoord 4

Zoals in het antwoord op vraag 2 is vermeld, moet een bewindvoerder voor de aanstelling
voldoen aan kwaliteitseisen die zijn opgenomen in het Besluit kwaliteitseisen curatoren,
beschermingsbewindvoerders en mentoren. Zo dient de bewindvoerder te beschikken over
een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) en aan bepaalde opleidingseisen te voldoen.
Ook moet de bewindvoerder de kennis en vaardigheden onderhouden door jaarlijkse bijscholings-
of trainingsactiviteiten. Hierop ziet de rechtbank samen met het Landelijk Kwaliteitsbureau
Rechtspraak toe. Verder is er een verplichte jaarlijkse accountantscontrole4 die een bewindvoerderskantoor dient te ondergaan. De uitkomsten van deze controle
worden gedeeld met het landelijk kwaliteitsbureau. Ten behoeve van de accountantscontrole
is een accountantsprotocol opgesteld door het landelijk kwaliteitsbureau, dat jaarlijks
wordt geëvalueerd en aangepast waar nodig. Daarnaast houden de gerechten elkaar op
de hoogte van bijzondere situaties en ontslagen vanwege fraude of andere onregelmatigheden,
zodat wordt voorkomen dat deze personen in de toekomst nog als bewindvoerder kunnen
worden benoemd.

Vraag 5

Wat vindt u ervan dat ondanks de zaken bij de rechtbank en het ontslag als bewindvoerder
van deze cliënten, het toch nog mogelijk is dat Ilona R. weer verder kan als bewindvoerder?

Antwoord 5

Als een bewindvoerder door de kantonrechter is ontslagen, wordt dit ook doorgegeven
aan het Landelijk Kwaliteitsbureau. Door de registratie bij het Landelijk Kwaliteitsbureau
is het niet mogelijk om opnieuw als bewindvoerder benoemd te worden. Het is voor een
voormalig bewindvoerder echter wel mogelijk om door te gaan als budgetcoach, aangezien
dit geen gereguleerd beroep is.

Vraag 6

Wat vindt u ervan dat een bewindvoerder in het allereerste jaar niet tussentijds wordt
gecontroleerd, terwijl dit het meest precaire moment is in het kader van vertrouwen?

Antwoord 6

Wanneer het bewind aanvangt dient een plan van aanpak met de gemaakte afspraken tussen
de betrokkene en bewindvoerder ingediend worden bij de kantonrechter waarop getoetst
kan worden. Als het plan niet goed wordt nagekomen of er zijn signalen van wanbeheer,
dan kan de onderbewindgestelde of kunnen diens naasten de kantonrechter verzoeken
maatregelen te treffen of de bewindvoerder te ontslaan. Dit is in individuele zaken
mogelijk vanaf het moment dat het bewind wordt uitgesproken, dus ook gedurende het
eerste jaar. Het landelijk kwaliteitsbureau beoordeelt eerst het toelatingsverzoek.
Als een bewindvoerder eenmaal is toegelaten dan dient deze in het jaar daarna, net
als al bestaande kantoren een handhavingsverzoek in te dienen.

Vraag 7

Bent u bereid om te kijken naar de mogelijkheden waarin dit soort bewindvoerders,
die bewezen stelen van cliënten, voor altijd uit dit beroep kunnen worden ontheven
zodat zij niet opnieuw schade aanrichten?

Antwoord 7

Dit is momenteel al het geval. Wanneer is vastgesteld dat een bewindvoerder heeft
gefraudeerd, wordt dat door de kantonrechter die de desbetreffende bewindvoerder heeft
ontslagen, gecommuniceerd met alle rechtbanken en het landelijk kwaliteitsbureau.
Hiervan wordt melding gemaakt om te voorkomen dat deze persoon nog op de lijst van
benoembare bewindvoerders terecht komt.

Vraag 8

Bent u bereid om te kijken naar de mogelijkheden voor een fonds vanuit het Rijk dat
slachtoffers van malafide bewindvoerders direct kan compenseren zodat de schulden
niet verder oplopen?

Antwoord 8

Zoals ik in het antwoord op vraag 3 heb aangegeven, kan een bewind worden beëindigd
door de kantonrechter wanneer deze niet goed is uitgevoerd. Wanneer een bewind onder
schade lijdt, kan een verzoek tot schadevergoeding worden ingediend bij de kantonrechter.
Uiteindelijk bepaalt de kantonrechter of civiele rechter of het bewind de schade moet
vergoeden. Een professioneel bewind is verplicht om een aansprakelijkheidsverzekering
te hebben, en het hangt af van de specifieke situatie of de verzekeraar dekking biedt.
Wanneer sprake is van fraude door het bewind en hierdoor schade ontstaat, zal dit
waarschijnlijk niet worden vergoed door de verzekeraar. Bij een andere fout kan in
sommige gevallen wel een beroep op de aansprakelijkheidsverzekering worden gedaan.

Het instellen van een fonds is een ingrijpende maatregel waarbij de grondslagen en
financiering zorgvuldig worden overwogen, maar dit staat niet in verhouding tot de
omvang van de problematiek en de reeds beschikbare instrumenten zoals het verhaal
op de bewindvoerder.

Vraag 9

Deelt u de mening dat vanwege het commerciële karakter van bewind het gevaar van zelfverrijking
door particuliere bewindvoerders een risico is?

Antwoord 9

Een particuliere bewindvoerder heeft geen commercieel belang5. Zij vertegenwoordigen vaak naasten en mogen niet meer dan drie personen onder curatele-,
bewind of mentorschap hebben. De particuliere bewindvoerder staat ook onder toezicht
van de kantonrechter en wordt gecontroleerd door middel van de jaarlijkse rekening
& verantwoording en de periodieke evaluatie.

Vraag 10

Bent u bereid om te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om bewind weer een verantwoordelijkheid
van de overheid, bijvoorbeeld via de gemeenten, te maken en de financiële prikkel
zo uit het systeem te halen?

Antwoord 10

Dit is een optie die momenteel wordt onderzocht conform de motie van lid Van Kent
(SP) en voormalig lid Kat (D66)6. Het WODC heeft dit onderzoek in behandeling genomen waarbij ook de voor- en nadelen
van het publiek maken van bewindvoering worden onderzocht. Zodra de uitkomsten van
dit onderzoek bekend zijn zal ik uw Kamer informeren.