Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Dijk en Beckerman over het verwijderen van brievenbussen door PostNL

Antwoord van Minister Beljaarts (Economische Zaken) (ontvangen 23 september 2024).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 2307.

Vraag 1

Op basis van welke criteria wordt bepaald welke brievenbussen worden verwijderd? Wie
is bevoegd dit te bepalen?1

Antwoord 1

In de Nederlandse postregelgeving zijn eisen opgenomen met betrekking tot het aantal
en de straal waarbinnen iedereen een brievenbus beschikbaar moet hebben.2 Daarnaast moet de verlener van de universele postdienst (UPD), in dit geval PostNL,
bij de spreiding van voorzieningen rekening houden met de behoeften van kwetsbare
groepen.3 Dit vind ik een goede zaak, omdat de postdienst voor deze doelgroep mogelijk extra
belangrijk is. Het is PostNL die als eerstverantwoordelijke binnen haar zogenaamde
locatiebeleid een geografische analyse maakt bij het beoordelen van de inpassing van
de wettelijke afstandseisen. Naast de wettelijke eisen worden in deze analyse ook
feitelijke geografische omstandigheden meegenomen. Binnen deze wettelijke eisen mag
PostNL brievenbussen verwijderen.

Vraag 2

Vindt u het wenselijk dat dit soort belangrijke besluiten genomen worden buiten het
democratisch bewind van de Kamer?

Antwoord 2

PostNL is een privaat bedrijf met een wettelijke taak voor postbezorging en zolang
zij zich binnen de wettelijke kaders begeeft, kan zij zelf operationele beslissingen
nemen. PostNL dient zich daarbij wel aan de Postwet 2009 en lagere regelgeving te
houden, waarin onder andere verplichtingen met betrekking tot de bereikbaarheid van
brievenbussen zijn opgenomen. Op deze manier wordt toegankelijkheid tot postdienstverlening
geborgd. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) houdt hier als toezichthouder toezicht
op.

Vraag 3

Hoe communiceert PostNL deze veranderingen naar de inwoners van de getroffen gebieden?

Antwoord 3

PostNL communiceert acht weken voor de verwijdering van de brievenbussen met de gemeenten
en via haar website.4 Ook plaatst zij soms advertenties in lokale bladen of stuurt zij persberichten naar
lokale media. Brievenbussen die verwijderd worden, krijgen vier weken van tevoren
een sticker. Deze sticker bevat, naast de feitelijke mededeling, ook een 2D-scancode
(QR code) die naar de informatiepagina van PostNL leidt.

Vraag 4

Wat zijn de specifieke gevolgen voor inwoners van dorpen zoals Sweagerbosk, waar de
enige brievenbus verdwijnt? Waar kunnen deze inwoners hun post wegbrengen als de brievenbus
verdwijnt?

Antwoord 4

Het is vervelend voor de inwoners van deze dorpen dat de enige brievenbus in hun dorp
verdwijnt. De postregelgeving schrijft echter voor dat er in woonkernen met minder
dan 5.000 inwoners binnen een straal van 2.500 meter een voor het publiek bestemde
brievenbus beschikbaar moet zijn.5 Hiervan blijft sprake, ook na het verwijderen van de aangekondigde brievenbussen.

Vraag 5

Is het voor u wenselijk dat mensen buiten de steden minder toegang hebben tot voorzieningen
zoals postinfrastructuur? Zo nee, waarom staat dit u toe dat brievenbussen voornamelijk
buiten de steden verdwijnen?

Antwoord 5

Ik vind het belangrijk dat ook inwoners van kleinere woonkernen van de postdienst
gebruik kunnen maken. PostNL heeft echter jarenlang in ruimere mate voldaan aan de
minimale geografische afstandseisen dan vereist op grond van het Postbesluit. Met
de huidige operatie van PostNL wordt nog steeds voldaan aan deze eisen en voldoet
de bereikbaarheid derhalve onverminderd aan de wettelijke eisen die destijds in 2009
zijn vastgesteld.

Vraag 6, 7, 8 en 9

Hoe zorgt PostNL ervoor dat onder andere ouderen en mensen zonder toegang tot digitale
communicatiemiddelen niet worden benadeeld door het verwijderen van brievenbussen?

Hoe waarborgt PostNL de naleving van de rechten uit de Postwet, specifiek met betrekking
tot de bereikbaarheid van brievenbussen voor inwoners in zowel stedelijke als landelijke
gebieden?

Wat voor waarborgen zijn er voor behoud van brievenbussen voor bepaalde gebieden,
zoals nabij zorginstellingen?

Hoe verloopt de samenwerking tussen PostNL en lokale gemeenten en ouderenbonden bij
het besluit tot het verwijderen van brievenbussen?

Antwoord 6, 7, 8 en 9

De Postwet 20096 voorziet in de verplichting voor de verlener van de UPD om advies te vragen aan consumentenorganisaties
en lokale belangenpartijen over de door PostNL voorgenomen wijzigingen in het aantal
en de spreiding van brievenbussen en postvestigingen. Daarnaast bevat de Postwet 2009
de verplichting voor de verlener van de UPD om schriftelijk te reageren op dat advies,
waarbij de verlener van de UPD verplicht is te motiveren waarom het advies al dan
niet wordt overgenomen.7 In het verlengde hiervan bevat het Postbesluit 20098 de verplichting voor de verlener van de UPD om bij het aantal en de spreiding van
brievenbussen en postvestigingen rekening te houden met dat advies. Dit betekent dat
de verlener van de UPD moet bezien in hoeverre redelijkerwijs aan het advies tegemoet
kan worden gekomen. Dit adviesproces borgt dat er daar waar enigszins mogelijk ruimte
is voor maatwerk.

Vraag 10

Welke maatregelen neemt PostNL om de zorgen van burgers over het verdwijnen van brievenbussen
aan te pakken?

Antwoord 10

PostNL houdt rekening met de locatie waar brievenbussen staan. Zo blijven brievenbussen
in de buurt van bijvoorbeeld ziekenhuizen en andere zorginstellingen staan. Op plekken
waar veel ouderen komen, zoals woonzorgcentra en zorglocaties, probeert PostNL de
bestaande brievenbussen ook in stand te houden, zodat zij altijd post kunnen versturen
en ontvangen.9

Verder worden uitsluitend brievenbussen weggehaald binnen de wettelijke kaders. Dat
betekent dat er in woonkernen met meer dan 5.000 inwoners altijd een brievenbus binnen
een straal van 1 kilometer staat. In woonkernen met minder dan 5.000 inwoners staat
er altijd een brievenbus binnen een straal van 2,5 kilometer.

Vraag 11

Welke economische voordelen verwacht PostNL te behalen door het verwijderen van brievenbussen
die weinig worden gebruikt?

Antwoord 11

Er is sprake van een aanhoudende daling van de hoeveelheid post. Vijf dagen per week
dienen de brievenbussen te worden leeggehaald, maar PostNL geeft aan dat er brievenbussen
zijn waarin nauwelijks of zelfs geen post zit, bijvoorbeeld omdat er twee brievenbussen
dicht bij elkaar staan. Door het aantal brievenbussen te verminderen, worden de kosten
van het collectieproces voor PostNL gereduceerd.

Vraag 12

Bent u van mening dat het liberaliseren van de PTT en het introduceren van marktwerking
in de post geleid heeft tot betere dienstverlening, efficiëntie en lagere kosten?

Antwoord 12

Er zijn verschillende aanwijzingen dat het introduceren van marktwerking op de Nederlandse
postmarkt destijds een passend besluit was. Zo is er in Nederland, in tegenstelling
tot veel andere Europese lidstaten, nooit sprake geweest van een subsidie voor de
verlener van de UPD. Ook is Nederland een van de weinige lidstaten waar een tweede
landelijk dekkend netwerk ontstaan is, in dit geval door de toetreding van Sandd.
Dankzij de concurrentie van PostNL met Sandd en andere postvervoerders hebben zakelijke
afnemers jarenlang kunnen profiteren van lage tarieven en dienstverlening van hoge
kwaliteit.

Evaluaties van de UPD, de Post- en pakketmonitor van de ACM en verschillende Europese
rapportages schetsen een vergelijkbaar beeld van de Nederlandse postdienstverlening.
Hoewel recentere signalen hierover andersluidend zijn, blijkt uit achtereenvolgende
evaluaties van de UPD dat de kwaliteit en betaalbaarheid in Nederland op orde waren.

Nederland scoort in vergelijking met andere lidstaten veelal bovengemiddeld op het
gebied van kwaliteit, efficiëntie en kosten. Het voorgaande laat zien dat de keuze
voor liberalisering van de postmarkt binnen de toenmalige context in Nederland passend
is geweest. Ook uit achtereenvolgende evaluaties van de Postwet is gebleken dat de
kwaliteit en betaalbaarheid van de dienstverlening van PostNL op orde waren.

PostNL haalt al enige tijd de wettelijke norm niet meer van tijdige bezorging binnen
één dag. Dit is niet acceptabel. Met name de negatieve invloed daarvan op de betrouwbaarheid
van de postbezorging is problematisch. Tegelijkertijd moeten wij realistisch zijn
en in ogenschouw nemen wat gebruikers minimaal verwachten van de postbezorging en
wat dit betekent voor de betaalbaarheid. Ik ben bezig om beleid te ontwikkelen om
de postbezorging te verbeteren in de toekomst.

Vraag 13

Is het nog steeds het geval dat geen land ter wereld de postinfrastructuur beter op
orde heeft dan Nederland, zoals voor het liberaliseren van de PTT? Zo nee, waarom
niet?10

Antwoord 13

Volgens de periodieke Postal Development rapportages van de Universal Postal Union,
waarin 172 landen worden gewaardeerd op aspecten als betrouwbaarheid, resilience,
transparantie en duurzaamheid, scoort Nederland consequent in de top-10. Het meest
recente rapport is van 2022.

Vraag 14 en 15

Bent u van mening dat basisvoorzieningen zoals post aan de markt zouden moeten worden
overgelaten? Zo ja, op welke manier bent u van plan dit te veranderen?

Wat vindt u ervan dat een basisvoorziening afhankelijk is van de winst of verlies
van een bedrijf?

Antwoord 14 en 15

In het algemeen geldt dat zowel staatsdeelneming als geprivatiseerde markten verschillende
voor- en nadelen kennen. Het nastreven van winst bij privatisering kan tot efficiëntieprikkels
leiden, waarmee de kosten van een basisvoorziening voor de samenleving betaalbaar
blijven. De keerzijde hiervan is dat het nastreven van winst soms ongewenste effecten
kan hebben. Zo zou het in de postmarkt aantrekkelijk kunnen zijn om uitsluitend in
dichtbevolkte gebieden te opereren, terwijl de maatschappij baat bij een landelijk
dekkend netwerk heeft. Daarom is het belangrijk dat zulke belangen voldoende geborgd
zijn. In het geval van de postmarkt gebeurt dit via Postwet 2009, waarin verschillende
verplichtingen een postdienstverlening van voldoende kwaliteit garanderen. Op deze
manier komt op de postmarkt een balans tussen voldoende efficiëntie en kwaliteit van
dienstverlening tot stand.

Zoals aangegeven in de brief van mijn voorganger d.d. 17 mei jl.11 voert de ACM momenteel onderzoek uit om te komen tot een toekomstvisie voor de postmarkt,
waaronder de reikwijdte en kwaliteit van de UPD. De uitkomsten hiervan worden begin
2025 bekend.

Vraag 16

Kunt u een overzicht geven van de winst- en/of verliescijfers van Post NL van de laatste
5 jaar?

Antwoord 16

Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste jaarresultaten voor PostNL NV:

PostNL NV

2023

2022

2021

2020

2019

Omzetin mln €

3.165

3.144

3.466

3.255

2.844

Winstin mln €

56

14

258

216

4

Return on investmentin %

5,3%

4,1%

16,4%

17,2%

7.5%

Bron: openbare Jaarverslagen PostNL

PostNL N.V. als geheel is er de afgelopen jaren in geslaagd om een positief bedrijfsresultaat
te behalen. Zo bedroeg de winst over 2023 zo’n € 56 miljoen. Hierbij is het goed om
te noemen dat PostNL verschillende soorten post en pakketten bezorgt, niet alleen
post die onder de UPD valt. Een groot deel van de omzet behaalt het postbedrijf dan
ook uit het leveren van niet-UPD post. PostNL heeft aangegeven dat de dienstverlening
rondom de UPD onder de huidige voorwaarden op termijn verlieslatend zal worden. De
precieze resultaten die PostNL behaalt op de UPD, zijn geen openbare informatie en
worden hier daarom niet vermeld.

Vraag 17

Bent u op de hoogte van locaties die niet voldoen aan de regel dat er in woonwijken
met meer dan 5.000 inwoners altijd een brievenbus moet staan binnen een straal van
een kilometer en in wijken met minder dan 5.000 inwoners er altijd een brievenbus
moet staan binnen een straal van 2,5 kilometer?

Antwoord 17

Ik ben momenteel niet van zulke locaties op de hoogte. De ACM houdt toezicht op de
spreidingsregels voor brievenbussen en is bekend met de signalen uit de media over
dit onderwerp. Zij gaat hierover in gesprek met PostNL en vraagt nadere informatie
op.