Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Eerdmans over het bericht: ‘Overijsselse gemeenten houden tientallen miljoenen over aan opvang Oekraïners.’

Antwoord van Minister Faber-van de Klashorst (Asiel en Migratie) (ontvangen 6 september
2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 2318.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Overijsselse gemeenten houden tientallen miljoenen
over aan opvang Oekraïners»?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met het artikel «Overijsselse gemeenten houden tientallen miljoenen
over aan opvang Oekraïners« dat op RTV-Oost verscheen op 29 juli 2024.

Vraag 2

Kunt u de totale kosten inzichtelijk maken die ten behoeve van de Oekraïnse opvang
zijn verleend aan gemeenten? Kunt u het totale overschot dat door gemeenten niet is
uitgekeerd inzichtelijk maken? Kunt u tevens inzichtelijk maken wat de totale overschotten
van alle gemeenten per provincie zijn?

Antwoord 2

In onderstaande tabel is weergegeven welke budgetten er in de Rijksbegroting voor
gemeenten en veiligheidsregio’s is gerealiseerd in 2022 en 2023 en is geraamd voor
de jaren 2024 en verder.

Nationaal Programma Oekraïense Vluchtelingen

(x mln.)

20221

20231

20242

20252

20262

Bijdrage medeoverheden

935

3.221

3.437

3.613

694

X Noot

1

Realisatie

X Noot

2

Raming op basis van de eerste suppletoire begroting 2024

Het Rijk heeft geen inzicht in de eventuele overschotten of tekorten ten opzichte
van de normvergoeding op het niveau van individuele gemeenten of provincies.

Vraag 3

Kunt u inzichtelijk maken hoeveel gemeenten het overgehouden geld, dat niet aan Oekraïners
is uitgegeven, teruggegeven hebben aan het rijk?

Antwoord 3

Voor het kalenderjaar 2022 hebben 9 gemeenten overgebleven geld, dat niet aan de opvang
van Oekraïners is uitgegeven, teruggegeven aan het Rijk. Voor het kalenderjaar 2023
wordt de verantwoordingsinformatie van gemeenten momenteel verwerkt.

Vraag 4 en 5

Op welke manier houdt u toezicht op het geld dat uitgekeerd wordt aan gemeenten? Op
welke manier bemoeit u zich nog met de overschotten die uitgegeven worden aan zaken
die niets met de Oekraïense opvang te maken hebben? Is het wettelijk toegestaan dat
gemeenten overschotten van de gelden van de opvang van Oekraïners vrijelijk mogen
besteden?

Antwoord 4 en 5

Medeoverheden (zoals gemeenten, provincies én veiligheidsregio’s) moeten elk jaar
aan de rijksoverheid melden of en hoe ze (een) specifieke uitkering(en) hebben besteed.
Dit doen zij via de methodiek SiSa (Single information, Single audit).

De specifieke uitkering aan gemeenten vanuit de Bekostigingsregeling opvang ontheemden
Oekraïne (BooO) bestaat uit meerdere onderdelen. De belangrijkste zijn een normbedrag
per gerealiseerde gemeentelijke opvangplek per dag, een normbedrag per maand per persoon
in de particuliere opvang en een vergoeding van werkelijk gemaakte transitiekosten
bij het realiseren van gemeentelijke opvangplekken. Het gebruik van normbedragen bevordert
de controleerbaarheid en uitvoerbaarheid van de specifieke uitkering.

De normbedragen zijn op basis van onderzoek vastgesteld op een bedrag dat ziet op
reële compensatie van kosten die gemeenten maken. De werkelijk gemaakte kosten van
de gemeente komen (meestal) niet exact overeen met de bijdrage vanuit het Rijk. Omdat
de normbedragen in de BooO geregeld zijn, zijn de middelen besteed conform de in de
BooO aangegeven wettelijke bepalingen. Overschotten bij de normbedragen kunnen door
de gemeente worden besteed aan hun publieke taak. De gemeente legt daarover verantwoording
af aan de gemeenteraad.

Vraag 6

Bent u voornemens de overschotten van gemeenten terug te vorderen?

Antwoord 6

Als gemeenten minder kosten maken dan de uitkering op basis van de normbedragen, dan
is het verzoek aan de gemeente om eventuele overschotten, vrijwillig terugstorten
naar het Rijk. Dit is niet verplicht, overschotten worden dus niet door het Rijk teruggevorderd.
Het normbedrag is op basis van onderzoek vastgesteld op een bedrag dat ziet op reële
compensatie van kosten die gemeenten maken.

Vraag 7

Kunt u een verklaring geven waarom gemeenten tientallen miljoen overhouden aan de
opvang van Oekraïners, bijvoorbeeld dat het rijk een verkeerde inschatting heeft gemaakt
of dat gemeenten kampen met uitvoeringsproblemen?

Antwoord 7

De normbedragen dienen aan te sluiten bij de werkelijke kosten die gemeenten maken.
Sinds 2022 wordt ieder jaar in de zomer een kostenonderzoek uitgevoerd naar de werkelijke
kosten die gemeenten maken. De inzichten die uit het onderzoek naar voor komen, leiden
tot aanpassingen in zowel het normbedrag voor de gemeentelijke als de particuliere
opvang per 1 januari van het jaar erna.

Uit het kostenonderzoek gedaan in de zomer van 2023 bleek € 83 per opvangplek per
dag een reële compensatie te zijn voor 2023, en voor 2024 € 61 (dit is zonder het
bedrag aan leefgeld (€ 9) dat in 2023 in het normbedrag verwerkt was). Op deze manier
zorgen we voor een zo overzichtelijk en eenvoudig mogelijke regeling. Een aantal gemeenten
zal niet uitkomen met deze normvergoeding en andere gemeenten kunnen geld overhouden.

Er is bewust gekozen voor één normbedrag per gemeentelijke of particuliere opvangplek.
Deze methodiek draagt bij aan continuïteit en stabiliteit in de bekostiging, dat gezien
de huidige bezettingsgraad en de opgave om het aantal opvangplekken uit te breiden
gewenst is. Bovendien is in de afgelopen tweeënhalf jaar gebleken dat het hanteren
van deze methodiek zowel voor het Rijk als voor gemeenten goed uitvoerbaar is. Een
alternatieve bekostiging op basis van werkelijke kosten brengt extra administratieve
lasten en een groter aantal ambtenaren met zich mee voor indiening, beoordeling en
controle. De huidige methodiek bevordert de controleerbaarheid en eenvoud van de uitvoering,
waardoor gemeenten efficiënt kunnen werken binnen de gestelde financiële kaders.