Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Grinwis over het artikel in de Telegraaf van 30 mei 2024: ‘Vrees voor onderhoudsproblemen van monumentale kerken door milieuzone: Niet te betalen’

Antwoord van Staatssecretaris Jansen (Infrastructuur en Waterstaat), mede namens de
Minister Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen 23 juli 2024).

Vraag 1

Hoe luidt uw reactie op het bericht dat kerken in Den Haag in de knel komen door het
instellen van zero-emissiezones?1

Antwoord 1

De in het artikel geuite zorgen neemt het Ministerie van IenW serieus. In centra van
steden staan kerken en gebouwen met een monumentale status. Het belang van onderhoud
van deze gebouwen is evident. In het artikel worden bepaalde gevallen benoemd van
onderhoudspartijen die bang zijn de stad niet meer in te mogen per 1 januari 2025.
De mogelijkheden die geboden worden om een ontheffing aan te vragen voor situaties
waar de overstap naar emissieloos echt nog niet mogelijk is, gaan breder dan de voorbeelden
die in het artikel worden genoemd. Per 1 januari 2025 worden alleen de meest vervuilende
fossiele bestel- en vrachtauto’s geweerd ten behoeve van de reductie van CO2-uitstoot en het bevorderen van schone lucht. Ook is het zo dat er meer en ook meer
langdurige ontheffingen mogelijk zijn dan slechts 12 dagontheffingen per jaar.

Door het Ministerie van IenW en gemeenten wordt regelmatig gesproken met ondernemers
en brancheorganisaties zoals Transport en Logistiek Nederland (TLN), RAI Vereniging,
Bovag, Onderhoud NL, Techniek NL, MKB-Infra en evofenedex over de zero-emissiezones
en daarmee gepaard gaande overgangsregelingen, vrijstellingen en ontheffingen. Het
valt op dat ondernemers moeite hebben met de overgang naar zero-emissiezones vanwege,
zoals ook benoemd in het artikel, technische en financiële uitdagingen, evenals de
toenemende problemen met netcongestie. Voor veel van de situaties waar de transitie
(nog) niet mogelijk is, is een oplossing beschikbaar middels een ontheffing.

Het Ministerie van IenW en de partners van de Uitvoeringsagenda Stadslogistiek communiceren
zo veel als mogelijk over de zero-emissiezones en de opgestelde uitzonderingen. Voor
ondernemers is het belangrijk om in contact te treden met hun gemeente en eventueel
met een logistiek makelaar die hen kan helpen om een transitie-plan op maat te maken.
Dat gebeurt al en wordt gestimuleerd door gemeenten.

Vraag 2

Deelt u de zorgen dat het onderhoud van kerkgebouwen en andere monumentale gebouwen
onder druk komt te staan door het instellen van zero-emissiezones in Den Haag? Hoe
wilt u deze zorgen tegemoet treden?

Antwoord 2

De zorg voor monumentale kerken en gebouwen is een belangrijk onderwerp, zoals ook
blijkt uit de brief die de toenmalige Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
op 20 juni 2024 aan de Tweede Kamer heeft gezonden over het financieringsstelsel voor
de monumentenzorg.2

Het zou niet zo moeten zijn dat het onderhoud van kerkgebouwen en andere monumentale
gebouwen onder druk komt te staan. Gemeenten voeren de zones in en wegen daarbij de
belangen voor de stad af. Het pakket aan overgangsregelingen, vrijstellingen en ontheffingen
dat geldt in zero-emissiezones komt tegemoet aan situaties waar de overstap (nog)
niet mogelijk is.

In juni 2024 is de uitkomst van de onafhankelijke toets over de stand van zaken omtrent
de invoering van zero-emissiezones met de Kamer gedeeld3. Uit de onafhankelijke toets volgt dat de invoering verantwoord doorgang kan vinden.
Er worden wel aandachtspunten benoemd rond de implementatiefase, uitlegbaarheid en
communicatie waar het ministerie mee aan de slag gaat.

Het Ministerie van IenW ziet erop toe dat de zorgen van ondernemers en kerken gehoord
worden en dat, waar nodig, deze besproken worden in de overleggen met brancheorganisaties
en gemeenten om te zoeken naar oplossingen voor specifieke situaties of groepen. Op
de website www.opwegnaarzes.nl staat alle informatie over zero-emissiezones op één plek verzameld en kan contact
opgenomen worden voor vragen. Tegelijk met de uitkomst van de onafhankelijke toets,
is de Kamer in juni 2024 geïnformeerd over hoe de meldingen die via deze website worden
gedaan, zijn opgepakt.

Daarnaast evalueert het Ministerie van IenW drie maanden na inwerkingtreding van het
Centraal Loket (dat per 1 juli 2024 live is gegaan) of er voldoende ontheffingsmogelijkheden
zijn die voorzien in de gevallen waar de overstap voor ondernemers en kleine of specialistische
mkb’ers niet mogelijk is. Die evaluatie wordt eind 2024 gedeeld met de Kamer.

Als laatste is er een bezwaarprocedure beschikbaar om bezwaar te maken in het geval
dat een ondernemer het niet eens is met de uitkomst van de aanvraag van een ontheffing.

Vraag 3

Ziet u deze risico’s ook bij de andere 28 gemeenten waar zero-emissiezones worden
ingevoerd, met name die gemeenten waar dit per 2025 al het geval is?4

Antwoord 3

De gemeenten die een zero-emissiezone hebben aangekondigd, hanteren een verregaand
geharmoniseerd systeem van overgangsregelingen, vrijstellingen en ontheffingen. Daarom
geldt voor alle steden dat voldoende tegemoet gekomen wordt aan de genoemde zorgen.
De uitkomsten van de onafhankelijke toets onderschrijven dat er sprake is van verantwoord
beleid.

Vraag 4

Hoe verhoudt het instellen van de zero-emissiezones en de gevolgen daarvan voor het
onderhoud van monumentale kerken zich tot de inspanningen die het Rijk levert voor
instandhouding van kerken binnen het samenwerkingsverband Toekomst Religieus Erfgoed?

Antwoord 4

Instandhouding van religieus erfgoed is van groot belang. De Ministeries van IenW
en OCW zien geen tegenstelling tussen deze ambities.

Vraag 5

Wat vindt u van het feit dat ontheffingen voor de zero-emissiezones slechts twaalf
dagen per jaar kunnen worden aangevraagd, maar dat dit geen soelaas biedt als specialistische
bedrijven, zoals orgelbouwers, restaurateurs, klokkenmakers of houtconstructeurs,
veel langer bezig zijn? Vindt u twaalf dagen ontheffing per jaar een afdoende aantal?5

Antwoord 5

Het geschetste beeld geldt slechts voor de zogenaamde «dagontheffingen». Hiervan zijn
er inderdaad 12 per jaar per gemeente beschikbaar. Echter, daarnaast zijn er meerdere
langlopende ontheffingen beschikbaar, namelijk ontheffingen voor:

– particuliere bedrijfs- en vrachtauto’s;

– bedrijfs- en vrachtauto’s die vanwege een handicap zijn aangepast;

– plug-in hybride vrachtauto’s;

– bijzondere voertuigen met een datum eerste toelating (DET) tot 13 jaar oud;

– lange levertijden;

– bedrijfs- of vrachtauto’s in verband met bedrijfseconomische omstandigheden;

– voertuigen die niet emissieloos verkrijgbaar zijn;

– Euro 6-bakwagens met een DET vanaf 1-1-2017 t/m 31-12-2019;

– overig maatwerk op basis van de hardheidsclausule.

De duur van deze langlopende ontheffingen verschilt van enkele maanden tot meerdere
jaren. Het ontheffingenbeleid valt onder verantwoordelijkheid van gemeenten, daarmee
is het aan gemeenten om te bepalen welke ontheffingen zij verlenen. De gemeenten zijn
overeengekomen dat zij allemaal de bovenstaande ontheffingen zullen verlenen via een
Centraal Loket. Zij achten de hoeveelheid aan ontheffingen afdoende voor situaties
waar de overstap (nog) niet haalbaar is.

Vraag 6

Wat vindt u van de stellingname dat vervanging van voertuigen door elektrische varianten
door dergelijke specialistische bedrijven niet wordt overwogen, bijvoorbeeld door
de beschikbaarheid, leverbaarheid of laadvermogen en actieradius? Erkent u dat het
daarmee voor beheerders van kerken en andere monumentale gebouwen onmogelijk wordt
dergelijke bedrijven in te schakelen voor het noodzakelijk onderhoud?

Antwoord 6

De transitie naar elektrisch vervoer is niet van de ene op de andere dag gemaakt.
Elektrische voertuigen die nu beschikbaar zijn, voldoen nog niet altijd aan de eisen
die een ondernemer stelt aan een voertuig. Dat is ook de reden om ontheffingen te
verlenen voor situaties waar het nog niet past, zie hiervoor ook het overzicht in
het antwoord op vraag 5.

Situaties waarbij er geen elektrisch voertuig beschikbaar is dat op een vergelijkbare
manier kan worden ingezet als het huidige fossiele voertuig komen in aanmerking voor
een ontheffing. Daarmee blijft het mogelijk om dergelijke specialistische bedrijven
in te schakelen voor het noodzakelijk onderhoud.

Vraag 7

Bent u bereid de gemeenten die zero-emissiezones in willen stellen te wijzen op het
belang van het instandhouden van hun monumenten en de mogelijke gevolgen van het instellen
van een zero-emissiezone daarop, zodat zij daar in het opstellen van de lokale regelgeving
afdoende rekening mee houden?

Antwoord 7

Ja, dit zal het Ministerie van IenW als aandachtspunt meegeven aan de gemeenten die
voornemens zijn een zero-emissiezone in te stellen.

Vraag 8

Bent u bereid een impactanalyse uit te laten voeren naar de gevolgen van het invoeren
van zero-emissiezones voor de instandhouding en het onderhoud van monumentale gebouwen,
in het bijzonder kerken? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

De punten van zorg zal het Ministerie van IenW adresseren in de evaluatie van het
Centraal Loket die wordt uitgevoerd drie maanden na inwerkingtreding van het Centraal
Loket. Hierbij wordt gekeken naar welke ondernemers tussen wal en schip dreigen te
vallen in aanloop naar de zero-emissiezones. Deze evaluatie wordt voor het eind van
het jaar met de Kamer gedeeld.

Vraag 9

Bent u bereid de gevolgen van het invoeren van zero-emissiezones voor de instandhouding
en het onderhoud van kerken en andere monumentale gebouwen te monitoren, zodat bijsturing
mogelijk is op het moment dat instandhouding van kerken en monumentale gebouwen in
het geding komt? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Ja, het Ministerie van IenW zal aan gemeenten vragen om de signalen met het ministerie
te delen. Tevens wordt dit meegenomen in de evaluatie van het Centraal Loket.

Vraag 10

Bent u bereid zich in te spannen voor het verruimen van ontheffingen voor zero-emissiezones
om onderhoud van kerken en andere monumentale gebouwen blijvend mogelijk te maken?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

De gemeenten achten de ontheffingen zoals overeengekomen afdoende. Hier is veel afstemming
over geweest met brancheorganisaties en ondernemers. Het invoeren van een zero-emissiezone
en het ontheffingenbeleid is een gemeentelijk besluit. Alleen gemeenten kunnen besluiten
tot het uitbreiden van de aantallen en soorten ontheffingen. Zoals in antwoord op
vraag 9 wordt gemeld, wordt het signaal door het ministerie wel gedeeld met de gemeenten.

Vraag 11

Kunt u aangeven welke alternatieve en/of aanpalende maatregelen u overweegt, zodat
onderhoud van kerken en monumentale gebouwen mogelijk en betaalbaar blijft? Kunt u
aangeven wat uw mening is over oplossingen zoals overslagplekken met goedkope huurmogelijkheid
van elektrische bussen aan de rand van milieuzones of uitgebreidere subsidieregeling
voor elektrische voertuigen voor specialistische bedrijven, en welke rol u hierbij
voor uzelf ziet?

Antwoord 11

Het beleid rondom zero-emissiezones richt zich niet alleen op de 1-op-1 vervanging
van fossiele voertuigen door elektrische voertuigen, maar ook op logistieke efficiëntie
en alternatieve logistieke concepten. Hierbij kan worden gedacht aan (goederen)hubs
aan de rand van de stad, het gebruik van Light Electric Vehicles en vervoer over water.
Op al deze vlakken vinden pilots en kennisuitwisseling tussen steden plaats. Het opzetten
van een hub of het gebruik van alternatief vervoer is een keuze die een ondernemer
zelf moet maken. Het Ministerie van IenW ondersteunt in kennisdeling, bijvoorbeeld
door het handboek voor hubs6 dat in november 2023 is gepubliceerd en gedeeld met de Kamer.

Voor specialistische voertuigen zijn er geen subsidiemogelijkheden. Deze zijn er wel
voor bestelauto’s in het algemeen, in de vorm van de Subsidie Emissieloze Bedrijfsauto’s
(SEBA). Deze is in 2024 nog beschikbaar.

Vraag 12

Bent u bekend met andere bedrijfstakken, werkzaamheden of sectoren waar om specifieke
redenen een ontheffing voor de milieuzone van twaalf dagen onvoldoende is, maar het
vervangen van de voertuigen geen optie is? Erkent u dat dergelijke bedrijven ook tussen
tafellaken en servet dreigen te belanden? Hoe wilt u dit voorkomen?

Antwoord 12

Omdat enkel 12 dagontheffingen in veel sectoren niet afdoende zullen zijn, ligt er
een breed pakket aan overgangsregelingen, vrijstellingen en ontheffingen zoals hiervoor
beschreven. De ontheffingsaanvragen die binnen komen bij het Centraal Loket zullen
geëvalueerd worden en de uitkomsten van deze evaluatie wordt voor het einde van het
jaar met de Kamer gedeeld.