Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Martens-America en Brekelmans over het optreden van de Russische propagandisten Vladimir Pozner en Ivan Urgant in Theater Amsterdam op 28 mei 2024

Antwoord van Minister Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap), mede namens de Minister
van Buitenlandse Zaken (ontvangen 18 juli 2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2023–2024, nr. 2039.

Vraag 1

Bent u bekend met de voorstelling «Journey of Pozner & Urgant» van de Russische propagandisten
Vladimir Pozner en Ivan Urgant in Theater Amsterdam op 28 mei 2024?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u bekend met de achtergrond van deze propagandisten, die in hun werk een sterk
pro-Russisch geluid laten horen en kent u bijvoorbeeld de uitspraken van Pozner waarin
hij Georgië de schuld geeft voor de Russische inval in 2008, de grenzen van Oekraïne
niet erkent, de Russische invasie in Oekraïne niet veroordeelt, en het Westen hier
de schuld van geeft door uitlokking van Rusland?

Antwoord 2

Het kabinet is bekend met de achtergrond en het werk van deze individuen.

Vraag 3

Bent u ermee bekend dat Pozner en Urgant een show hadden op de Russische staatszender
Rossiya 1 (Kanaal 1), die door de EU is geboycot vanwege het verspreiden van Russische
propaganda en bent u ermee bekend dat Pozner en Urgant hebben aangekondigd hun show
na de Russische invasie weer te hervatten, wanneer de programmering van Rossiya 1
weer wordt aangepast?

Antwoord 3

Vladimir Pozner en Ivan Urgant hadden beiden hun eigen programma op Perviy Kanal (Kanaal 1).
Het kabinet is alleen bekend met een dergelijke uitspraak van dhr. Pozner.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat dergelijke pro-Russische propagandisten optreden in een Nederlands
theater?

Antwoord 4

In een democratische rechtstaat is vrijheid van meningsuiting een groot goed en deze
dient zwaar te wegen naast de bescherming van de democratische rechtsstaat (zie de
antwoorden op vragen 7 en 8). Het kabinet legt de verantwoordelijkheid bij culturele
instellingen, gesubsidieerd of zoals in dit geval ongesubsidieerd, om de afweging
te maken welke voorstellingen worden geprogrammeerd. Het kabinet heeft echter begrip
voor het ongemak dat dit in sommige situaties kan veroorzaken.

Vraag 5

Aangezien de website voor het kopen van tickets voor dit evenement geheel in het Russisch
is, deelt u het vermoeden dat dit optreden voornamelijk is bedoeld voor Russen in
Nederland?

Antwoord 5

Het is niet aan het kabinet om een oordeel te vellen over de doelgroep van individuele
theatervoorstellingen.

Vraag 6

Gezien de achtergrond van Pozner en Urgant, de Russische taal van de show, en de verwachting
dat vrijwel uitsluitend Russen de show zullen bezoeken, hoe beoordeelt u het risico
dat deze show (impliciet of expliciet) zal bijdragen aan het verspreiden van Russische
desinformatie en het Russisch narratief?

Antwoord 6

Het Russisch leiderschap gebruikt informatiemanipulatie als middel om instabiliteit
te creëren, waaronder in EU-landen. Het kabinet is zich daarvan bewust en maakt Nederland
weerbaarder tegen dergelijke dreigingen.

We moeten onderscheid maken tussen dergelijke desinformatiecampagnes en culturele
of entertainmentproducties in de Russische taal en/of voor een Russische doelgroep
– en er met dien verstande voor waken de grondrechten van individuen te schenden.

Vraag 7

Hoe verhoudt deze voorstelling zich tot de ambitie en beleidsagenda van het kabinet
om ongewenste buitenlandse beïnvloeding tegen te gaan?

Antwoord 7

Het kabinet heeft op 6 april 2023 in een brief omtrent de geïntensiveerde aanpak van
ongewenste buitenlandse invloed (OBI) aangegeven de zorgen van de Kamer te delen waar
het signalen van ongewenste inmengingsactiviteiten door buitenlandse overheden betreft1. In deze situatie wijst het kabinet er echter op dat er geen signalen zijn van dwang
door een statelijke actor, en dat burgers de voorstelling bezoeken uit vrije keuze.
Vrijheid van expressie en vrijheid van meningsuiting zijn een groot goed in onze open
en democratische samenleving.

We moeten ervoor waken dat deze niet in het geding komen. Tot aan de grens van de
nationaal juridische kaders geldt dus dat kunstenaars vrij zijn zich uit te drukken
en dat theaters vrij zijn te programmeren. Dat is essentieel in een democratische
rechtsstaat.

Wanneer het kabinet wel dergelijke signalen ontvangt zullen deze in samenwerking met
geëigende partners worden geduid en onderzocht – en zal het desbetreffende land, conform
het diplomatieke spoor uit de interdepartementale OBI-aanpak, worden aangesproken
wanneer sprake is van onacceptabel of grensoverschrijdend gedrag.

Vraag 8

Hoe verhoudt deze voorstelling zich tot het beleid van de EU en Nederland om de verspreiding
van Russische propaganda tegen te gaan, bijvoorbeeld door het boycotten van diverse
Russische staatszenders?

Antwoord 8

Het Russisch leiderschap gebruikt informatiemanipulatie als middel om de destabilisatie
van de EU te bewerkstelligen. Hiertegen kunnen verschillende instrumenten ingezet
worden in het kader van FIMI (Foreign Information Manipulation and Interference) van
de EU, zoals diplomatieke reacties, versterken van het maatschappelijk middenveld
en fact-checking. Daarnaast is één van de instrumenten waarvan de EU zich bedient
in het tegengaan van Russische propaganda de uitzendverboden die gelden voor meerdere
Russische nieuwsmedia waaronder het Perviy Kanal, waar de heren Pozner en Urgant voor
aanvang van de oorlog in dienst waren. Deze sanctie is ingesteld nadat Pozner en Urgant
de zender hebben verlaten. Een uitzendverbod behelst ook niet automatisch een inreisverbod
voor alle individuele (oud-)medewerkers van een kanaal. Daarnaast werkt de EU aan
het tegengaan van een voedingsbodem voor de verspreiding van desinformatie en manipulatie
van het informatiedomein. Op 12 december 2023 heeft de Europese Commissie het Defence
for Democracy-pakket gepubliceerd. Dit pakket heeft als doel om o.a. vrije en eerlijke
verkiezingen te bevorderen, desinformatie tegen te gaan en vrije media te ondersteunen.

Vraag 9

Hoe verhoudt deze voorstelling zich tot het beleid van andere culturele instellingen
om de banden met Rusland te verbreken, waartoe bijvoorbeeld eerder de Hermitage Amsterdam
besloten heeft?

Antwoord 9

Artikel 13 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie stelt dat de
kunsten en het wetenschappelijk onderzoek vrij zijn. Tot aan de grens van de nationaal
juridische kaders geldt dus dat kunstenaars vrij zijn zich uit te drukken en dat theaters
vrij zijn te programmeren.

Vraag 10

Bent u bereid met Theater Amsterdam een kritische dialoog aan te gaan over de keuze
om (ondanks vele kritische vragen) deze voorstelling doorgang te laten vinden, en
te bespreken welke afweging hier is gemaakt tussen de vrijheid van meningsuiting en
het tegengaan van Russische propaganda?

Antwoord 10

Het is aan de Nederlandse instellingen zelf om hun programmering vorm te geven; om
die reden willen wij daar niet in treden. Wel herhalen we de oproep tot opschorting
van formele en institutionele samenwerkingen met de overheid in de Russische Federatie
en Belarus, evenals met de aan hen gelieerde culturele instellingen. Daarbij verwijzen
wij naar de brief die op 9 maart 2022 aan uw Kamer is gestuurd inzake dit onderwerp2.

Vraag 11

Bent u bereid om een kritisch en indringende dialoog te starten met de culturele sector
over de vraag hoe een juiste afweging kan worden gemaakt tussen de vrijheid van meningsuiting
en het tegengaan van Russische propaganda, en of in deze afweging ondersteuning vanuit
de Rijksoverheid gewenst is?

Antwoord 11

Zie het antwoord op vraag 10.